Postanowienie SN - III ARN 49/96
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III ARN 49/96
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/146
Monitor Prawniczy 1997/6/243
Data wydania:1996-10-04

Postanowienie z dnia 4 października 1996 r.
III ARN 49/96

W postępowaniu o przekwaterowanie najemcy lokalu mieszkalnego do lo-
kalu zastępczego, zawiadomienie strony przez organ administracji o zmianie
lokalu zastępczego jest czynnością powodującą wszczęcie z urzędu nowego
postępowania administracyjnego.


Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie: SN Adam Józefowicz,
Janusz Łętowski (sprawozdawca), Andrzej Wróbel, NSA Jerzy Sulimierski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 października 1996 r. sprawy ze skargi
Aleksandra S. na decyzję Prezydenta W. z dnia 22 września 1992 r. [...] w przedmiocie
przekwaterowania z lokalu Nr 6 w domu Nr 4 przy ul. M. do lokalu Nr 10 w domu Nr 10
przy ul. B. w W. na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich od
postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 marca
1993 r. [...]

p o s t a n o w i ł :

u c h y l i ć zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł w dniu 27 czerwca 1996 r. rewizję nadz-
wyczajną od postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia
10 marca 1993 r. [...] w sprawie ze skargi Aleksandra S. na decyzję Prezydenta W. z
dnia 22 września 1992 r. [...] w przedmiocie przekwaterowania z lokalu Nr 6 w domu Nr
4 przy ul. M. do lokalu Nr 10 w domu Nr 10 przy ul. B. w W. Powyższemu
postanowieniu zarzucił rażące naruszenie art. 14 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
administracyjnego (Dz. U. Nr 4, poz. 8 ze zm.), art. 207 § 6 KPA, a także naruszenie
interesu Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez naruszenie art. 1 i 56 ust. 1 Przepisów
Konstytucyjnych. W konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
Zaskarżonym postanowieniem Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
odrzucił skargę Aleksandra S. na decyzję Prezydenta W. w przedmiocie przekwate-
rowania z lokalu Nr 6 w domu Nr 4 przy ul.M. do lokalu Nr 10 w domu Nr 10 przy ul. B.
w W.
Z akt sprawy wynika, iż decyzją Prezydenta m.st. W. z dnia 4 sierpnia 1977 r. [...]
została uchylona decyzja Naczelnika Dzielnicy W.-O. z dnia 18 marca 1977 r. [...] o
przekwaterowaniu Aleksandra S. z zajmowanego lokalu Nr 6 w domu przy ul.M. 4 do
pomieszczenia zastępczego Nr 4 w domu przy ul.C. 19 w W. i sprawa została
przekazana organowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Jak wskazuje korespondencja znajdująca się w aktach sprawy, terenowy organ
administracji państwowej informował do 1990 r. zainteresowanych, że nie widzi
możliwości przekwaterowania Aleksandra S. z zajmowanego lokalu. Dopiero w dniu 3
września 1991 r. Burmistrz Dzielnicy W.-O. wydał decyzję [...] o przydziale na rzecz
Aleksandra S. pomieszczenia zastępczego Nr 89 w domu przy ul. G. 59/63 w W.
Decyzja ta następnie została uchylona w dniu 12 lutego 1992 r. przez Prezydenta W. i
sprawa została przekazana organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.
Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Burmistrz Dzielnicy W.-O. decyzją z dnia 12
maja 1992 r. [...] orzekł o przekwaterowaniu Aleksandra S. z zajmowanego lokalu
mieszkalnego do pomieszczenia zastępczego Nr 10 w domu przy ul.B. 10 w W. Decyzja
ta została utrzymana w mocy przez Prezydenta W. decyzją z dnia 22 września 1992 r.
[...] Skarga Aleksandra S. na tę ostatnią decyzję została odrzucona zaskarżonym
postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Odrzucając skargę Sąd Administracyjny przyjął, iż postępowanie administracyjne
prowadzone w sprawie w latach 90-tych było kontynuacją postępowania wszczętego w
1975 r. Zgodnie ze stanowiskiem NSA w świetle art. 14 ustawy o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego,
przepisy o zaskarżaniu do sądu administracyjnego decyzji z powodu ich niezgodności z
prawem stosuje się w sprawach, w których postępowanie zostało wszczęte po dniu
wejścia w życie powołanej ustawy (tj. po dniu 31 sierpnia 1980 r.), a zatem - zdaniem
Sądu - skarga na decyzję Prezydenta W. z dnia 22 września 1992 r. była
niedopuszczalna.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich zaskarżone postanowienie rażąco
narusza prawo.
Rewidujący wyraża pogląd, iż przedmiotem postępowania administracyjnego
toczącego się przed wejściem w życie ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego było przekwatero-
wanie Aleksandra S. do pomieszczenia zastępczego Nr 4 w domu przy ul. C. 19 w W.
Tymczasem postępowanie prowadzone przez organy administracji w latach 90-tych
dotyczyło przekwaterowania Aleksandra S. najpierw do pomieszczenia zastępczego Nr
89 w domu przy ul. G. 59/63 w W., a następnie przekwaterowania do pomieszczenia
zastępczego Nr 10 w domu przy ul. B. 10 w W. Dlatego też - zdaniem Rzecznika - nie
można uznać, iż postępowanie administracyjne zakończone ostateczną decyzją
Prezydenta W. z dnia 22 września 1992 r. o przekwaterowaniu Aleksandra S. do
pomieszczenia zastępczego nr 10 w domu przy ul.B. 10 w W. było kontynuacją
postępowania wszczętego w 1975 r., nie istniała bowiem w sprawie tożsamość
stosunku prawnego. W literaturze przedmiotu przyjmuje się powszechnie, iż zmiana
nawet jednego z elementów stosunku prawnego [...], stwarza inną sprawę administra-
cyjną. Nie ulega zaś wątpliwości, iż w badanej sprawie doszło do zmiany przedmiotu
stosunku prawnego (postępowanie dotyczyło przekwaterowania do pomieszczenia
zastępczego Nr 10 w domu przy ul. B. 10, a nie - jak poprzednio - przekwaterowania do
pomieszczenia zastępczego Nr 4 w domu przy ul.C. 19). Nie jest winą obywatela, iż
postępowanie wszczęte przed 1 września 1980 r. nie zostało zakończone w prze-
widzianej przez prawo formie i nie powinien on z tego powodu ponosić negatywnych
skutków działania administracji publicznej.
Rzecznik Praw Obywatelskich wyraża w konsekwencji pogląd, iż zaskarżone
postanowienie w sposób niedopuszczalny pozbawiło obywatela prawa do rozpatrzenia
jego sprawy przez niezawisły sąd. Naruszyło ono w sposób rażący obowiązujący w
dacie orzekania art. 14 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego, a także art. 207 § 6 KPA.
Z uwagi na okoliczność, że od chwili uprawomocnienia się zaskarżonego pos-
tanowienia upłynął już termin 6 miesięcy, niezbędne jest jednak również wykazanie, że
orzeczenie to narusza także interes Rzeczypospolitej Polskiej, o którym mowa w art.
421 § 2 KPC. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich naruszenie interesu Rze-
czypospolitej Polskiej jest oczywiste. Zaskarżone postanowienie narusza bowiem
istotne, z punktu widzenia wymiaru sprawiedliwości, zasady wyznaczające zakres
państwa prawnego, o którym mowa w art. 1 Przepisów Konstytucyjnych.
Do zasad tych z pewnością należy konstytucyjne prawo obywatela do wymiaru
sprawiedliwości (art. 56 ust. 1 Przepisów Konstytucyjnych). W badanej sprawie
zaskarżone postanowienie wyłączyło zaś obywatela spod działania wymiaru sprawied-
liwości. Naruszone więc zostały wskazane normy konstytucyjne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Odrzucając skargę Aleksandra S. Naczelny Sąd Administracyjny stanął na
stanowisku, iż postępowanie, w wyniku którego wydano zaskarżoną decyzję z 22
września 1992 r. o przekwaterowaniu skarżącego do lokalu przy ulicy B. 10 jest kon-
tynuacją toczących się wcześniej - przed dniem 1 września 1990 r. - postępowań w
kolejnych podobnych sprawach, których przedmiotem było przekwaterowanie skarżą-
cego do różnych lokali zastępczych, położonych w różnych częściach miasta. Decyzje
te - wskutek różnych okoliczności - nie były następnie realizowane. W 1991 r. podjęto
decyzję o przekwaterowaniu skarżącego do lokalu przy ul. G. 59/63. Decyzja ta również
została uchylona przez Prezydenta W., a sprawa przekazana organowi I instancji do
ponownego rozpatrzenia. Dopiero wówczas podjęto decyzję o przekwaterowaniu
skarżącego do lokalu przy ul. B. 10, następnie decyzja ta została utrzymana w mocy
przez Prezydenta W., zaś skarga Aleksandra S. na tę decyzję została odrzucona
postanowieniem NSA, od którego obecnie wniesiono rewizję nadzwyczajną.
Zgodzić się należy ze stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich, iż w tego
rodzaju sytuacji trudno mówić o jednym i tym samym postępowaniu, toczącym się od
kilku lat (i rozpoczętym przed 1 września 1990 r.), którego przedmiot jest nieustannie
tożsamy. W istocie rzeczy chodzi tu o szereg kolejnych postępowań, których
przedmiotem jest problem przekwaterowania Aleksandra S. do odpowiedniego - w
świetle przepisów - lokalu zastępczego. Tymczasem w owych postępowaniach
zapadają decyzje o przekwaterowaniu skarżącego do kolejnych lokali zastępczych, o
różnym standardzie, wyposażeniu, dostępności i innych cechach. Decyzje te są
następnie nie realizowane bądź uchylane, a skarżącemu administracja proponuje
kolejne lokale (pomieszczenia), do których zgłasza on merytoryczne zastrzeżenia.
Trudno zatem w tej sytuacji przyjąć, iż skoro kolejne postępowania toczą się od lat i nie
prowadzą do zakończenia sprawy, jednym z rezultatów tego, że między administracją a
skarżącym przez wiele lat nie może dojść do porozumienia miałoby być pozbawienie go
prawa do merytorycznego rozpoznania sprawy zgodności z prawem kolejnej ostatecz-
nej decyzji administracyjnej (która również, jak wynika z akt sprawy, nie została
wykonana) przez niezawisły sąd. Możnaby raczej przychylić się do wręcz przeciwnego
stanowiska. Skoro kolejne toczące się postępowania i zapadające w nich decyzje nie
mogą doprowadzić do pozytywnego i akceptowanego rozwiązania problemu (a nie
ulega wątpliwości, że jest to problem dla skarżącego i jego rodziny o podstawowym
znaczeniu), kontrola sądowa nad działaniem administracji w tym zakresie i podjętą
ostateczną decyzją, a także przesłankami prowadzącymi do jej wykonania powinna być
szczególnie wnikliwa i dokładna. Jej celem w ostatecznym rachunku jest bowiem
doprowadzenie do uzyskania stanu zgodnego z prawem, z zasadami sprawiedliwości i z
poczuciem prawnym społeczeństwa.
Należy również podzielić pogląd Rzecznika Praw Obywatelskich, iż odrzucenie
skargi Aleksandra S. w powyższej sytuacji można ocenić jako naruszające interes
Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 stycznia 1991 r. (III ARN
41/90) wyraził pogląd, iż tego rodzaju naruszenie występuje z reguły wówczas, gdy jego
skutki prowadzą do sprzeczności z zasadą państwa prawnego (art. 1 Konstytucji), bądź
z najistotniejszymi treściami, łączącymi się z rozumieniem pojęcia sprawiedliwości. W
wyroku z dnia 26 czerwca 1992 r. (III ARN 30/92) Sąd Najwyższy zajął wyraźne
stanowisko, że wszelkie wątpliwości co do dopuszczenia w konkretnej sprawie kontroli
sądowej nad przestrzeganiem praw obywateli powinny być rozstrzygane na rzecz
rozszerzania a nie zwężania granic tej kontroli. Jest to zresztą zasada przyjęta w art. 6
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, która została przez Polskę ratyfikowana i w tej
sytuacji należy ją traktować na równi ze źródłami polskiego prawa wewnętrznego. W
takiej sytuacji - skoro prawo skarżącego do rozpatrzenia jego sprawy przez niezawisły
sąd zostało zaskarżonym postanowieniem NSA w istotny sposób naruszone - należy
podzielić pogląd Rzecznika Praw Obywatelskich o potrzebie zastosowania przepisu art.
421 § 2 KPC.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Sąd Najwyższy postanowił, jak w
sentencji.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III ARN 53/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/142
1996-10-04 
[IA] III ARN 51/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/8/123
1996-10-04 
[IA] III ARN 48/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/141
1996-10-04 
[IA] III ARN 47/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/7/110 Orzecznictwo Sądów Polskich 1997/9/435 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1999/7-8/348
1996-09-26 
[IA] III ARN 46/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/7/109 Monitor Prawniczy 1997/5/198
1996-09-26 
  • Adres publikacyjny: