Postanowienie z dnia 22 października 2003 r.
II UZ 79/03

Przepis art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) do-
puszcza możliwość wydania przez organ rentowy (Kasę Rolniczego Ubezpie-
czenia Społecznego) nowej decyzji ustalającej podleganie ubezpieczeniu spo-
łecznemu rolników, także w sprawie rozstrzygniętej prawomocnym wyrokiem,
bez potrzeby wznowienia postępowania sądowego.

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Maria Tyszel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 paź-
dziernika 2003 r. sprawy z wniosku Elżbiety P. i Antoniego P. przeciwko Kasie Rolni-
czego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w K. o objęcie ubez-
pieczeniem społecznym i zapłatę składek, na skutek zażalenia wnioskodawców na
postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 czerwca 2003 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postano-
wieniem z dnia 18 czerwca 2003 r. [...] odrzucił wniesioną 31 stycznia 2003 r., skargę
Elżbiety i Antoniego P. o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawo-
mocnym wyrokiem tegoż Sądu z 5 czerwca 1999 r., zmieniającym wyrok Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z 11 czerwca 1999 r.
[...] oddalający ich odwołanie od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społeczne-
go Oddziału Regionalnego w K. z dnia 21 października 1997 r. W uzasadnieniu
swego postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że skarżący nie przedstawili ani no-
wych okoliczności faktycznych, ani nowych środków dowodowych, które istniały
przed prawomocnym zakończeniem postępowania, z których nie mogli wówczas sko-
rzystać, a ponadto skarga została wniesiona po upływie trzymiesięcznego terminu
określonego w art. 407 k.p.c.

W zażaleniu na to postanowienie pełnomocnik wnioskodawców wniósł o jego
zmianę ,,przez orzeczenie wznowienia postępowania zgodnie z żądaniem skargi z
jednoczesnym przekazaniem ponownego rozpoznania sprawy Sądowi Apelacyjnemu
w Krakowie wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o przyznaniu
kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu zażaleniowym według norm
przepisanych". Postanowieniu temu zarzucił: a) błędną wykładnię i niewłaściwe za-
stosowanie art. 403 § 2 k.p.c. ,,- przez błędne uznanie, że w poprzednim postępowa-
niu strona mogła przedstawić środki dowodowe wskazane w skardze w postaci wy-
danych po zapadnięciu wyroku Sądu Apelacyjnego zaświadczeniu ZUS oraz decyzji
KRUS; - przez milczące pominięcie w ocenie zasadności skargi wskazanych jako
podstawy do wznowienia postępowania takiej okoliczności jak przedawnienie z mocy
prawa nie wziętej w ogóle pod uwagę przez Sąd orzekający w toku rozpoznania
sprawy, której dotyczy wznowienie; - przez pominięcie w ocenie zasadności skargi
nowego dowodu w postaci umowy najmu, a ponadto zarzucając b) naruszenie art.
407 k.p.c. przez przyjęcie, że skarga jest spóźniona, chociaż rzeczywiste dowiedze-
nie się przez odwołujących o podstawach wznowienia w postaci decyzji KRUS oraz
przedawnieniu ex lege, miało miejsce dopiero w toku postępowania w Sądzie Okrę-
gowym w Krakowie [...] w grudniu 2002 r."
Zarzucił też ,,naruszenie konstytucyjnej zasady praworządności (art. 2 Kon-
stytucji R.P.) przez pozostawienie w obiegu prawnym decyzji KRUS oraz wyroku
Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia z 5 czerwca 2001r. wydanych z naruszeniem
przepisów prawa o wygaśnięciu należności składkowych z tytułu ubezpieczenia
przez ich przedstawienie."

Rozpoznając zażalenie Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:

Na podstawie art. 410 §1 k.p.c. Sąd właściwy do rozpoznania skargi o wzno-
wienie postępowania w pierwszej kolejności bada jej dopuszczalność a więc, to czy
skarga jest wniesiona w terminie przewidzianym w art. 407 k.p.c. (ewentualnie też w
art. 408) oraz, czy jest oparta na ustawowej podstawie wznowienia przewidzianej w
art. 401, 4011 i 403 k.p.c. Warunkiem możliwości rozpatrywania zasadności skargi o
wznowienie jest spełnienie obu tych warunków. Stwierdzenie przez Sąd braku jedne-
go z nich powoduje odrzucenie skargi.
W rozpoznawanej sprawie skarga została wniesiona 31 stycznia 2003 r. na-
tomiast, jako ,,ujawnione po wydaniu wyroku nowe okoliczności i środki dowodowe,
które mogą mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu (art. 403 § 2 k.p.c.)" wskazano dwie decyzje Kasy Rolni-
czego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 11 stycznia 2002 r. - dotyczącą Antoniego
P. i z 19 kwietnia 2002 r. - dotyczącą Elżbiety P. oraz zaświadczenia Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych Oddziału w Krakowie z 15 i 18 marca 2002 r. Prawidłowo za-
tem Sąd Apelacyjny uznał, że skarga o wznowienie postępowania została wniesiona
z uchybieniem terminu z art. 407 k.p.c., bowiem zarówno te decyzje, jak i zaświad-
czenia, doszły do wiadomości skarżących nie później niż w maju 2002 r. Słusznie też
Sąd Apelacyjny stwierdził, że ,,ewentualne zasugerowanie przez Sąd rozpoznający
inną sprawę, wniesienia skargi o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej
prawomocnym wyrokiem" nie może być uznane za dzień, w którym wnioskodawcy
dowiedzieli się o podstawie wznowienia. Stanowisko to jest tym bardziej uzasadnio-
ne, że oboje skarżący już w trakcie trwania postępowania zakończonego wyrokiem z
5 czerwca 2001 r. [...], od którego nie wnieśli kasacji, wiedzieli, że w okresach obję-
tych tym wyrokiem, podlegali ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia
względnie prowadzenia działalności gospodarczej i o tych faktach powinni byli poin-
formować Sąd rozpoznający sprawę. Bezprzedmiotowe jest powołanie się w zażale-
niu na tezę orzeczenia Sądu Najwyższego z 25 stycznia 1967 r., II CZ 128/66
(OSPiKA 1968 nr 9, poz. 198), bowiem nie przystaje ona do okoliczności rozpatry-
wanego zażalenia. Żalący się nie wykazał, że Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spo-
łecznego decyzje z 31 stycznia i 10 kwietnia 2002 r. wydała z własnej inicjatywy, a
nie na wniosek skarżących. Z pewnością też zaświadczenia z 15 i 18 kwietnia 2002
r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał na ich wniosek, brak więc jakichkolwiek
podstaw do przyjęcia, że skarżący nie potrafili ,,ocenić prawdopodobnego wpływu na
wynik sprawy" tych dowodów.
Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że w skardze z 31 stycznia 2003 r. brak było
wniosku o przywrócenie uchybionego terminu z art. 407 k.p.c., co oznacza, że
skarga podlegała odrzuceniu już z tej przyczyny, bez potrzeby rozważenia jej do-
puszczalności z uwagi na wskazaną podstawę wznowienia, dlatego podniesione i
przytoczone wyżej zarzuty zażalenia dotyczące naruszenia art. 403 § 2 k.p.c. są po-
zbawione znaczenia prawnego.
Nie ma to wprawdzie istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia Sądu Najwyż-
szego o bezzasadności rozpatrywanego zażalenia, jednak wobec poglądów wyrażo-
nych w jego uzasadnieniu należy przypomnieć, że z uwagi na odrębności postępo-
wania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych również prawomocność ma-
terialna wyroku w tych sprawach ma inny zakres, niż w innych sprawach cywilno-
prawnych. Wydana po uprawomocnieniu się wyroku, w trybie art. 39 ust. 4 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U.
z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) nowa decyzja organu rentowego dezaktualizuje nie
tylko jego decyzję wcześniejszą, lecz także skutki prawne wyroku rozstrzygającego
zarówno o zasadności, jak i bezzasadności wniesionego od niej odwołania. Przepis
ten w odniesieniu do ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecznemu
rolników dopuszcza bowiem możliwość stosowania, znanej w prawie ubezpieczeń
społecznych, instytucji wznowienia postępowania przed organem rentowym bez po-
trzeby wznowienia postępowania sądowego (por. także art. 52 ust. 1 pkt 1 i powoła-
nej ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. w związku z art. 114 ust. 2 pkt 1 ustawy z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.
Mając powyższe na uwadze i uznając zażalenie za bezzasadne Sąd Najwyż-
szy, zgodnie z powołanymi przepisami oraz art. 39319 w związku z art. 397 i 385
k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================