Postanowienie z dnia 20 maja 1999 r.
II UZ 56/99

Kasacja "osobista" strony, zawierająca umotywowany i poparty oświad-
czeniem o stanie majątkowym wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego z urzędu, złożona w takim czasie przed upływem ustawowego termi-
nu do jej wniesienia, który okazał się niewystarczający do wyznaczenia pełno-
mocnika z urzędu oraz sporządzenia i wniesienia przez niego kasacji, podlega
odrzuceniu na podstawie art. 3935 KPC w związku z art. 3932 § 1 KPC.


Przewodniczący: SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Jerzy Kuźniar, Prezes SN Jan Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 maja 1999 r. na posiedzeniu nie-
jawnym sprawy z wniosku Stanisława K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w S. o wysokość świadczenia, na skutek zażalenia wnioskodawcy,
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 1999 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

o d d a l i ć zażalenie.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił
odwołanie Stanisława K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w
S. z dnia 13 marca 1998 r., dokonującej waloryzacji świadczenia od dnia 1 marca
1998 r. i ustalającej nowy wskaźnik wymiaru świadczenia w wysokości 59,81%.
Stwierdził, że określenie wysokości renty inwalidzkiej na podstawie wskaźnika wyno-
szącego 100% - jak tego żąda wnioskodawca - byłoby niezgodne z przepisami
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze
zm.) oraz ustawy z dnia 25 października 1996 r. o waloryzacji emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 136, poz. 636).

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 19 listopada 1998 r. oddalił
apelację, którą złożył wnioskodawca od wyroku Sądu pierwszej instancji. Sąd Apela-
cyjny uznał, że ustalenie wysokości renty inwalidzkiej skarżącego było prawidłowe,
zatem trafny jest także wyrok Sądu Wojewódzkiego, nie znajdujący podstaw do
zmiany zaskarżonej decyzji. Przyznanie skarżącemu renty nastąpiło na podstawie
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), zatem wyliczenie wysokości tej renty nie mogło
się odbyć na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1974 r. o świadcze-
niach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), które nie odnoszą się do niego.

Powyższy wyrok został wnioskodawcy doręczony dnia 17 lutego 1999 r. Na
rozprawie, po której nastąpiło ogłoszenie wyroku, wnioskodawca został pouczony, że
przysługuje mu kasacja, którą powinien wnieść pełnomocnik będący adwokatem lub
radcą prawnym, w terminie jednego miesiąca od daty doręczenia wyroku z uzasad-
nieniem.

W dniu 3 marca 1999 r. wnioskodawca wniósł kasację osobiście, w której za-
warł także wniosek o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu.
W dniu 4 marca 1999 r. sekretariat Sądu Apelacyjnego wysłał skarżącemu deklarację
majątkową w celu jej wypełnienia. Wpłynęła ona do Sądu Apelacyjnego dnia 15
marca 1999 r.

Postanowieniem z dnia 22 marca 1999 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach od-
rzucił kasację skarżącego i oddalił jego wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu.

Sąd drugiej instancji podał w uzasadnieniu, że kasacja podlegała odrzuceniu
dlatego, że została wniesiona osobiście, co jest sprzeczne z przepisem art. 3932 § 1
KPC i czyniło kasację niedopuszczalną. Gdy zaś chodzi o wniosek o ustanowienie
pełnomocnika z urzędu, to o odmownym jego załatwieniu zadecydowało zbyt późne
uzupełnienie wniosku przez złożenie oświadczenia o stanie majątkowym. Stało się to
bowiem dnia 15 marca 1999 r., a dnia 17 marca 1999 r. upływał termin do wniesienia
kasacji. Gdyby więc nawet został ustanowiony dla skarżącego pełnomocnik z urzędu
w celu wniesienia kasacji, to w ,,normalnym toku czynności" wniesienie kasacji nie
byłoby możliwe. Wyznaczenia pełnomocnika dokonuje bowiem organ samorządu
adwokackiego bądź radcowskiego, po zawiadomieniu przez sąd o ustanowieniu dla
strony pełnomocnika z urzędu. Czynności te wymagają pewnego czasu, podobnie
jak potrzebny jest czas - co najmniej kilka dni - po to, by wyznaczony pełnomocnik
mógł się zapoznać ze sprawą i opracować kasację. W konkluzji Sąd Apelacyjny
uznał, że termin, w którym skarżący złożył kompletny wniosek o ustanowienie adwo-
kata z urzędu, nie pozwoliłby temu pełnomocnikowi, po jego wyznaczeniu, wnieść
kasacji w czasie wymaganym w art. 3934 KPC.

Na powyższe postanowienie Stanisław K. złożył zażalenie, żądając jego
uchylenia i ,,nadania biegu kasacji oraz przekazania jej do Sądu Najwyższego".

Skarżący podniósł, że odrzucenie kasacji uniemożliwia mu korzystanie z zag-
warantowanego Konstytucją prawa do sądu. Jest to dla niego szczególnie dotkliwe,
gdyż nie zawinił swojej bardzo złej sytuacji materialnej, która spowodowała, że nie
stać go na poniesienie kosztów związanych z ustanowieniem adwokata lub radcy
prawnego w celu wniesienia kasacji. Dodał, że jego pretensje wobec Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych są uzasadnione, gdyż po 30 latach płacenia składek i pracy w
warunkach szkodliwych dla zdrowia powinien otrzymać ,,bogatą rentę".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zażaleniem zostało zaskarżone postanowienie o odrzuceniu kasacji i o odda-
leniu wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu. Zatem przedmiotem oceny Sądu
Najwyższego może być tylko kwestia, czy zaskarżone postanowienie jest zgodne z
prawem czy też nie. Nie mogą natomiast być przedmiotem zainteresowania Sądu
Najwyższego twierdzenia i żądania wnioskodawcy dotyczące wysokości świadcze-
nia, przyjęcia określonej podstawy jego wymiaru, wskaźnika wymiaru świadczenia
itp., jak również okoliczności dotyczące sytuacji materialnej i osobistej wnioskodaw-
cy, warunków wykonywanej pracy i długości okresu zatrudnienia. Są to bowiem żą-
dania i okoliczności odnoszące się do istoty sprawy. Tymczasem przedmiotem roz-
poznania przez Sąd Najwyższy jest fragment postępowania przed Sądem Apelacyj-
nym związany ze złożeniem przez wnioskodawcę kasacji i wniosku o ustanowienie
dla niego adwokata z urzędu.

W tym zakresie należy stwierdzić, że nie ma podstaw do podważenia zaskar-
żonego postanowienia.

Według art. 3932 § 1 KPC kasacja powinna być wniesiona przez pełnomocnika
będącego adwokatem lub radcą prawnym, chyba że chodzi o osoby wymienione w
art. 3932 § 2 KPC, które mogą wnieść kasację osobiście. Jednak wnioskodawca nie
należy do kręgu tych osób. Tak więc kasacja sporządzona i wniesiona przez niego
osobiście była w myśl art. 3935 KPC kasacją niedopuszczalną, która podlegała od-
rzuceniu przez Sąd Apelacyjny. Wprawdzie wnioskodawca zawarł w niej wniosek o
ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu złożenia kasacji w jego imieniu, jednak
wniosek ten nie miał wpływu na bieg miesięcznego terminu do wniesienia kasacji,
który rozpoczął się w dniu doręczenia mu odpisu wyroku z uzasadnieniem. W tej sy-
tuacji Sąd Apelacyjny słusznie przyjął, że uwzględnienie wniosku zależało od rozwa-
żenia, czy ustanowienie dla skarżącego pełnomocnika z urzędu pozwoliłoby wyzna-
czonemu pełnomocnikowi złożyć kasację w terminie. Słusznie również Sąd drugiej
instancji uznał, że było to niemożliwe, ponieważ uzupełnienie wniosku w wyniku zło-
żenia przez skarżącego oświadczenia o stanie majątkowym nastąpiło dnia 15 marca
1998 r., tj. dwa dni przed upływem terminu do wniesienia kasacji. Oceniając więc
sprawę realnie, był to czas niewystarczający do załatwienia wszystkich czynności
poprzedzających wniesienie kasacji: poinformowania przez Sąd Apelacyjny właści-
wej rady adwokackiej (lub okręgowej izby radców prawnych) o ustanowieniu dla
skarżącego pełnomocnika z urzędu, wyznaczenia przez jeden z wymienionych or-
ganów osoby pełnomocnika i zawiadomienia go o tym, zbadania przez pełnomocnika
sprawy i omówienia ze skarżącym koncepcji kasacji, wreszcie opracowania i złożenia
kasacji.

Reasumując, należy stwierdzić, że jeżeli kasacja ,,osobista" strony, zawierają-
ca umotywowany i poparty oświadczeniem o stanie majątkowym wniosek o ustano-
wienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu, została złożona w takim czasie przed
upływem ustawowego terminu do jej wniesienia, który okazał się niewystarczający do
wyznaczenia pełnomocnika z urzędu oraz sporządzenia i wniesienia przez niego ka-
sacji, Sąd drugiej instancji - stwierdziwszy i rozważywszy te okoliczności - może od-
rzucić kasację na podstawie art. 3935 KPC jako nie odpowiadającą wymaganiu
określonemu w art. 3932 § 1 KPC.

Jak z przedstawionych uwag wynika, Sąd Apelacyjny nie popełnił błędu wy-
dając postanowienie o odrzuceniu kasacji. Gdy zaś chodzi o zawarte w tym posta-
nowieniu rozstrzygnięciu o oddaleniu wniosku o ustanowienie dla skarżącego adwo-
kata z urzędu, to trzeba zauważyć, że zażalenie nie zawiera zarzutów dotyczących
powyższego rozstrzygnięcia. Wobec tego jednak, że skarżący napisał, iż wnosi o
,,uchylenie postanowienia", co może wskazywać na objęciem zażaleniem całego pos-
tanowienia z dnia 29 marca 1999 r., Sąd Najwyższy uznał za stosowne podnieść, że
w myśl art. 39318 KPC zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje tylko na posta-
nowienie Sądu drugiej instancji odrzucające kasację. Ograniczenie dopuszczalności
złożenia zażalenia jedynie do postanowień Sądu drugiej instancji, których przedmio-
tem jest odrzucenie kasacji, oznacza, że gdyby nawet wnioskodawca zakwestiono-
wał w sposób formalny zaskarżone postanowienie w części odmawiającej ustano-
wienia adwokata z urzędu, Sąd Najwyższy nie mógłby oceniać jego zasadności. Za-
żalenie w tej części podlegałoby bowiem odrzuceniu jako niedopuszczalne, stosow-
nie do art. 373 w związku z art. 397 § 1 i § 2 oraz art. 39319 KPC.

Z tych wszystkich względów i stosownie do powołanych przepisów Sąd Naj-
wyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================