Postanowienie z dnia 3 czerwca 1997 r.
II UZ 36/97

Sprawa o wzrost emerytury jest sprawą o świadczenie, w której dopusz-
czalność kasacji zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Zbigniew
Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 czerwca
1997 r. sprawy z powództwa Stefana P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B. o podwyższenie emerytury, na skutek zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Gdańsku z dnia 25 lutego 1997 r. [...]

p o s t a n o w i ł :

o d d a l i ć zażalenie.


U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku postanowie-
niem z dnia 25 lutego 1997 r. odrzucił kasację Stefana P. od wyroku tegoż Sądu z dnia
13 listopada 1996 r. [...], w którym Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację pozwanego
organu rentowego, uznając że ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał pracy
przymusowej, która mogła być zaliczona do stażu emerytalnego i wysokości pobieranej
emerytury.
Po wniesieniu kasacji Sąd Apelacyjny wezwał ubezpieczonego do uzupełnienia
jej braków przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia. W reakcji na to wezwanie
pełnomocnik ubezpieczonego argumentował, że charakter sprawy wskazuje na żądanie
ustalenia prawa, co w postępowaniu kasacyjnym nie podlega ograniczeniu ratione
valoris, ale równocześnie wskazał, że wartość dochodzonego wyrównania emerytury
ubezpieczonego wynosi około 5.100 zł. Wobec wątpliwości co do prawidłowości
wyliczenia tej kwoty, Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 25 § 1 KPC, podjął
procedurę sprawdzenia podanej wartości przedmiotu zaskarżenia i zobowiązał do jej
wyliczenia pozwany organ rentowy, który w oparciu o dane zawarte w aktach
emerytalnych wyliczył, że wzrost emerytury ubezpieczonego, związany z ewentualnym
uwzględnieniem spornego okresu do jej wyliczenia, wyniósłby za okres 12 miesięcy
kwotę 342,54 zł.
Na tle dokonanych ustaleń Sąd Apelacyjny odrzucił stanowisko ubezpieczonego
jakoby sporna kwestia dotyczyła ustalenia prawa, argumentując że spór związany był z
ustaleniem faktu wykonywania przez ubezpieczonego pracy przymusowej w spornym
okresie, co stanowić mogło przesłankę do wydania wyroku zasądzającego, a nie
orzeczenia ustalającego. Skoro zatem spór dotyczył wzrostu ustalonego i pobieranego
świadczenia, to kwalifikował się jako sprawa o świadczenie w wysokości kwoty
stanowiącej różnicę między roczną wysokością emerytury z uwzględnieniem spornego
okresu do jej wyliczenia, a wysokością rocznych świadczeń emerytalnych aktualnie
pobieranych przez ubezpieczonego. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że
wyliczona przez organ rentowy, z uwzględnieniem reguły określonej w art. 22 KPC,
wartość przedmiotu zaskarżenia w sprawie o wzrost świadczenia emerytalnego nie
sięga kwoty 5000 zł, co powodowało z mocy art. 3935 KPC, w związku z art. 393 pkt 1
KPC odrzucenie niedopuszczalnej kasacji.
W zażaleniu na to postanowienie ubezpieczony, powołując się na stanowisko
Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 11 maja 1995 r., II PZP 1/94 (OSNAPiUS
1994 nr 6 poz. 96), a także w uchwale z dnia 5 stycznia 1979 r., II UZP 36/78 (OSNCP
1979 z. 5 poz. 98), podtrzymał zarzut, że sprawa ma charakter sporu o ustalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sprawa o zaliczenie dotychczas nie uwzględnionego okresu (składkowego lub
nieskładkowego) do stażu emerytalnego jest sprawą o wzrost ustalonego i pobieranego
świadczenia emerytalnego. W tym względzie należało podzielić stanowisko Sądu
Apelacyjnego, który trafnie argumentował, że uwzględnienie dodatkowego okresu do
stażu emerytalnego ubezpieczonego, uzależnione wprawdzie od ustalenia faktu
wykonywania przezeń pracy przymusowej w spornym okresie, wpływałoby bezpoś-
rednio na wzrost pobieranego świadczenia, co wymaga orzeczenia zasądzającego.
Ustalenie faktu nie może być potraktowana jako ustalenie prawa lub stosunku
prawnego z uwagi na interes prawny powoda (art. 1 i art. 189 KPC). Równocześnie nie
podlega kwesti , że ustalenie faktu, choćby prawotwórczego, w drodze powództwa o
ustalenie jest wykluczone z reguły wówczas, gdy możliwe jest powództwo o
świadczenie. Jedynie wyjątkowo dopuszczalne jest powództwo o ustalenie faktu
prawotwórczego zmierzającego do ustalenia prawa do świadczeń przysługujących w
przyszłości, których nie można określić ani przewidzieć w chwili wniesienia powództwa
o ustalenie. Tylko takie odniesienie i uzasadnienie miało przywołane w kasacji
stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 11 maja 1994 r., II PZP 1/94
(OSNAPiUS 1994 nr 6 poz. 96).
Tymczasem w rozpoznawanym sporze ewentualne ustalenie faktu wykonywania
pracy przymusowej w spornym okresie wpływałoby bezpośrednio na wzrost wysokości
emerytury ubezpieczonego, przez co mogło stanowić jedynie przesłankę wydania
wyroku zasądzającego pobierane przez ubezpieczonego świadczenie w wyższym
wymiarze, uwzględniającym ustalony okres do stażu emerytalnego i wyliczenia
wysokości emerytury. Prowadzi to do konkluzji, że sprawa o zaliczenie dotychczas nie
uwzględnionego okresu składkowego lub nieskładkowego do stażu emerytalnego,
wywierająca bezpośredni wpływ na wzrost pobieranej emerytury, jest sprawą o
świadczenie, która poddaje się ograniczeniu ratione valoris w postępowaniu kasacyjnym
(art. 393 pkt 1 KPC).
Skarżący nie zrozumiał treści i motywów powoływanej uchwały Sądu Najwyż-
szego z dnia 5 stycznia 1979 r., II PZP 36/78 (OSNCP 1979 z. 6 poz. 98), której pod-
łożem była odmowna decyzja organu rentowego przyznania prawa do emerytury lub
renty rolniczej za gospodarstwo rolne. Taki proces dotyczył wprost ustalenia uprawnień
emerytalno-rentowych, a zatem sprawy o odmiennym charakterze prawnym od żądania
zasądzenia wzrostu już ustalonego i realizowanego świadczenia emerytalnego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił zażalenie z mocy art. 39319
KPC w związku z art. 385 i 397 § 2 KPC.

========================================