Postanowienie z dnia 23 listopada 2006 r.
II UZ 27/06

Do skargi kasacyjnej od wyroku sądu drugiej instancji wydanego przed
wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w spra-
wach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), wniesionej po jej wejściu w
życie, stosuje się przepisy tej ustawy.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 listopa-
da 2006 r. sprawy z odwołania Grażyny M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w P. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek zażalenia
odwołującej się na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 czerwca
2006 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e


Postanowieniem z dnia 20 czerwca 2006 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Poznaniu odrzucił skargę kasacyjną wnioskodawczyni Gra-
żyny M. od wyroku tego Sądu z dnia 1 marca 2006 r. z uwagi na niewniesienie od
tejże skargi opłaty podstawowej wymaganej przez przepis art. 36 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398).

W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawczyni zarzuciła rażące
naruszenie prawa materialnego, a to art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych przez jego błędną wykładnię i przyjęcie,
że zakończenie postępowania w danej instancji kończy się wydaniem orzeczenia co
do istoty sporu, a nie z chwilą przyjęcia prawidłowo wniesionego środka odwoław-
czego przed sądem wyższej instancji. Wskazując na powyższy zarzut skarżąca
wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu w Poznaniu celem nadania skardze kasacyjnej właściwego biegu. W
uzasadnieniu zażalenia stwierdzono, że skarga nie podlega opłacie sądowej z uwagi
na okoliczność, że postępowanie na skutek apelacji wnioskodawczyni zostało
wszczęte przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. W myśl art. 36 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm.) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań roz-
poznawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych pobiera się opłatę pod-
stawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Przepis ten wszedł
w życie z dniem 2 marca 2006 r., wprowadzając istotną zmianę do obowiązującego
przed tą datą stanu prawnego, albowiem zgodnie z art. 463 § 1 k.p.c., ubezpieczony
nie miał obowiązku uiszczania opłat sądowych. Skutki nieuiszczenia opłat od środ-
ków odwoławczych i środków zaskarżenia wnoszonych przez profesjonalnych peł-
nomocników określa dodany z dniem 2 marca 2006 r. przepis art. 1302 § 3 k.p.c.,
zgodnie z którym sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo wniesione
przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze lub
środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego,
zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego) podlega-
jące opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez
stronę wartości przedmiotu zaskarżenia.

Zgodnie z art. 151 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,
ustawa oraz dokonane nią zmiany innych ustaw weszły w życie - co wyżej wskazano
- z dniem 2 marca 2006 r. Przed wejściem w życie ustawy nastąpiło wydanie zaskar-
żonego skargą kasacyjną wyroku oraz złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie
wyroku z uzasadnieniem (1 marca 2006 r.). Po wejściu w życie ustawy nastąpiło na-
tomiast doręczenie wyroku z uzasadnieniem (12 kwietnia 2006 r.) oraz wniesienie
skargi kasacyjnej przez adwokata reprezentującego wnioskodawczynię (5 czerwca
2006 r.). Zgodnie z art. 149 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych, w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy (2 marca 2006 r.)
stosuje się, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe
przepisy o kosztach sądowych. Nie ulega wątpliwości, że przepis ten ma zastosowa-
nie, gdyż sprawa została wszczęta (wniesiono odwołanie) przed dniem 2 marca 2006
r. Oznacza to, że do czasu zakończenia postępowania w drugiej (danej) instancji
miały zastosowanie przepisy dotychczasowe, a więc między innymi art. 463 k.p.c.,
stanowiący o zwolnieniu ubezpieczonego z obowiązku uiszczania opłat sądowych.
Przepis art. 149 ust. 1 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych rodzi konieczność
rozstrzygnięcia problemu, kiedy rozpoczyna się postępowanie w kolejnej (wyższej)
instancji, inaczej mówiąc - jakie zdarzenie procesowe (data której czynności) ma w
tym zakresie decydujące znaczenie. W pierwszym rzędzie nasuwa się odpowiedź, że
postępowanie w wyższej instancji rozpoczyna się przez wniesienie środka odwoław-
czego, czyli decydująca byłaby data dokonania tej czynności procesowej. Jeżeli więc
apelacja od wyroku sądu pierwszej instancji zostałaby wniesiona przed dniem 2
marca 2006 r. to należy stosować przepisy dotychczasowe, a do apelacji złożonej
począwszy od dnia 2 marca 2006 r., nowe przepisy. Jednakże przyjmuje się, że
przez pojęcie ,,zakończenia postępowania w danej instancji" należy rozumieć wyda-
nie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie w danej instancji, a więc wyda-
nie wyroku (postanowienia co do istoty sprawy) lub innego orzeczenia trwale zamy-
kającego drogę do wydania wyroku (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28
czerwca 2006 r., III CZ 36/06 oraz z dnia 11 lipca 2006 r., I CSK 146/06, dotychczas
niepublikowane). Czynności procesowe podejmowane po wydaniu wyroku przed są-
dem pierwszej instancji i przez ten sąd nie są już zatem postępowaniem w pierwszej
instancji. Mogą to być czynności podejmowane w ogóle poza tokiem instancji (jeżeli
nie dojdzie do zaskarżenia). Jednakże, jeżeli w sprawie zostanie wniesiona apelacja,
to należy uznać, że wszystkie czynności procesowe (stron i sądu) podejmowane po
ogłoszeniu wyroku są już czynnościami postępowania apelacyjnego (w drugiej in-
stancji). Postępowanie cywilne w toku instancji ma bowiem charakter ciągły w tym
znaczeniu, że nie można uznać, aby postępowanie w pierwszej instancji kończyło się
w dniu ogłoszenia wyroku, a postępowanie apelacyjne rozpoczynało dopiero w dniu
wniesienia apelacji. Powstawałaby wówczas faza postępowania, które już nie byłoby
postępowaniem pierwszoinstancyjnym, a jeszcze nie było postępowaniem w drugiej
instancji. Nie ma przy tym znaczenia, że postępowanie apelacyjne (tzw. międzyin-
stancyjne) toczy się przed sądem pierwszej instancji (por. postanowienie Sądu Naj-
wyższego z dnia 21 września 2006 r., II PZ 34/06, dotychczas niepublikowane).

Inna natomiast sytuacja zachodzi w przypadku wniesienia skargi kasacyjnej
od wyroku sądu drugiej instancji. W odróżnieniu od kasacji, będącej środkiem odwo-
ławczym od nieprawomocnych orzeczeń wydawanych przez sądy drugiej instancji,
charakterystycznym dla systemów trzyinstancyjnych i wnoszonym w toku instancji,
skarga kasacyjna przysługuje od orzeczeń prawomocnych (art. 3981 § 1 k.p.c.),
przez co stała się w pełni nadzwyczajnym, szczególnym środkiem odwoławczym
(przepisy dotyczące skargi kasacyjnej umieszczone są obecnie po dziale V, zawie-
rającym przepisy o zwykłych środkach odwoławczych). Oznacza to, że Sąd Najwyż-
szy nie jest sądem ,,trzeciej instancji", a skarga kasacyjna nie jest środkiem prawnym
wnoszonym w toku instancji (w ramach instancyjnego postępowania sądowego). W
konsekwencji, skoro wydanie prawomocnego wyroku przez sąd odwoławczy kończy
postępowanie prowadzone w toku instancji, przeto wszystkie czynności procesowe
(stron i sądu) podejmowane są już poza tokiem instancji niezależnie od tego, czy
doszło do zaskarżenia wyroku skargą kasacyjną, czy też nie. W konsekwencji należy
uznać, że do skargi kasacyjnej od wyroku sądu drugiej instancji wydanego przed
wejściem w życie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wniesionej po
wejściu w życie tej ustawy, stosuje się przepisy ustawy nowej.

Do takiego samego wniosku prowadzi również brzmienie art. XVI § 1 zdanie
pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks po-
stępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.), ustanawiającego wyjątek od
wyrażonej w art. XV § 1 zdanie pierwsze tych Przepisów zasady bezzwłocznego
działania nowej ustawy procesowej. Zgodnie z tym brzmieniem, jeżeli przed wej-
ściem w życie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego zapadło orzeczenie sądu
pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, postępowanie rewizyjne lub
zażaleniowe toczyć się będzie w trybie przewidzianym w przepisach dotychczaso-
wych. Na tle tego przepisu należy uznać, że do złożenia (zasad wniesienia, wyma-
gań formalnych) środka odwoławczego (apelacji), w razie zmiany przepisów, należy
stosować przepisy obowiązujące w dacie wydania orzeczenia sądu pierwszej instan-
cji. Wyjątek ten nie dotyczy jednak kończących postępowanie w sprawie prawomoc-
nych orzeczeń zapadłych przed sądem drugiej instancji, co oznacza, że do skargi
kasacyjnej znajduje zastosowanie reguła określona w art. XV § 1 zdanie pierwsze
Przepisów wprowadzających.

Skoro zatem postępowanie instancyjne zostało zakończone wydaniem w dniu
1 marca 2006 r. wyroku przez Sąd Apelacyjny (drugiej instancji), a wnioskodawczyni
wniosła skargę kasacyjną w dacie 5 czerwca 2006 r., a więc po wejściu w życie
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (2 marca 2006 r.), to do złożenia
(zasad wniesienia, wymagań formalnych) skargi kasacyjnej mają zastosowanie prze-
pisy tej ustawy. W konsekwencji nieuiszczenie przez skarżącą, działającą przez pro-
fesjonalnego pełnomocnika, należnej opłaty podstawowej (w stałej wysokości) powo-
duje odrzucenie skargi na podstawie art. 1302 § 3 k.p.c.

Z powyższych względów zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941 § 3 k.p.c.).
========================================