Postanowienie z dnia 22 kwietnia 1997 r.
II UZ 13/97

Wniosek strony o ustanowienie dla niej adwokata z urzędu, zawarty w
kasacji wniesionej przez stronę osobiście, nie wpływa na ocenę, że kasacja nie
spełnia wymagania z art. 3932 § 1 KPC.

Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Teresa Romer.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1997 r. sprawy z wniosku
Weroniki B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w W. o
wysokość emerytury, na skutek zażalenia wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apela-
cyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 2 stycznia 1996 r.
[...]

p o s t a n o w i ł:

o d d a l i ć zażalenie.


U z a s a d n i e n i e

Decyzją zamienną z dnia 10 kwietnia 1996 r. [...] II Oddział ZUS w W. uwzględnił
wniosek Weroniki B. o doliczenie do stażu pracy okresu 5 lat studiów.
W odwołaniu do sądu powódka domagała się wyrównania emerytury od 1992 r.,
bowiem w tym roku złożyła wniosek o zaliczenie studiów do stażu pracy.
Wyrokiem z dnia 19 lipca 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie z uzasadnieniem, iż wniosek z 1992 r. był
nieudokumentowany, stwierdzał bowiem jedynie fakt studiowania w latach 1946-1952,
natomiast organ rentowy żądał potwierdzenia ukończenia studiów. Odmowna decyzja z
22 czerwca 1992 r. nie była przez powódkę kwestionowana. Nowy wniosek - tym razem
właściwie udokumentowany - złożony 20 grudnia 1995 r., został przez Oddział ZUS
uwzględniony przez zaliczenie potwierdzonego okresu do stażu pracy i wyrównanie
emerytury za 3 miesiące od zgłoszenia wniosku.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 5 listopada 1990 r. [...] oddalił apelację
powódki, uznając stanowisko Sądu Wojewódzkiego za zasadne.
Od tego wyroku powódka wniosła kasację osobiście, odrzuconą postanowieniem
Sądu Apelacyjnego z dnia 2 stycznia 1996 r.
W zażaleniu na to postanowienie powódka ponawia polemikę co do słuszności
zaskarżonej decyzji i przedstawia swoją trudną sytuację, wnosząc o "przyjęcie kasacji
bez prawnika".

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Zażalenie jest nieuzasadnione. Przepis art. 3932 KPC wymaga, aby kasacja była
wniesiona przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Według art.
465 § 1 KPC pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być przedstawiciel
związku zawodowego lub inspektor pracy (..) a ubezpieczonego - także przedstawiciel
organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów, przy czym odnośnie do kasacji taki
przedstawiciel powinien być równocześnie adwokatem lub radcą prawnym.
Powódka działała przez pełnomocnika będącego jej bratem, co jest zgodne z
przepisem art. 87 § 1 KPC, jednakże z uwagi na kwalifikacje wymagane dla oceny
orzeczenia sądu drugiej instancji pod kątem dopuszczalności kasacji ustawodawca
wprowadził tzw. przymus adwokacki. Nie istniały przy tym żadne przeszkody, by
powódka lub jej pełnomocnik złożyli wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu, co
przewiduje przepis art. 117 KC.
Powódka jest osobą z wyższym wykształceniem, przeto powinna być jej znana
zasada stwierdzająca, iż nieznajomość prawa nie usprawiedliwia (dokładnie - zawsze
szkodzi, łac. ingorantia iuris semper nocet). Możliwość ubiegania się o przyznanie
pełnomocnika z urzędu jest w polskim prawie procesowym tak ugruntowana, że nie
sposób usprawiedliwiać się jej nieznajomością. Jednocześnie Sąd Apelacyjny pouczył
powódkę na rozprawie w dniu 5 listopada 1996 r., na której obecny był jej pełnomocnik
o przymusie adwokackim do wniesienia kasacji. Od zasady wyrażonej w art. 3932 § 1
KPC wyjątkiem jest tylko § 2, przewidujący możliwość wniesienia kasacji przez stronę,
która sama jest adwokatem, sędzią, prokuratorem, radcą prawnym, notariuszem lub
profesorem albo doktorem habilitowanym nauk prawnych polskich szkół wyższych.
Powódka nie należy do kręgu tych osób, wobec czego powinna była albo sama
ustanowić adwokata lub radcę prawnego reprezentującego organizację zrzeszającą
emerytów i rentcistów, bądź wystąpić o ustanowienie takiego adwokata przez Sąd.
Skoro czynności takich zaniedbała - kasacja podlega odrzuceniu bez względu na to, czy
przyczyną tego zaniedbania była nieznajomość prawa, czy też sytuacja materialna
powódki. Sąd Najwyższy wyraża pogląd, że podnoszona w zażaleniu okoliczność braku
środków na opłacenie adwokata, która ewentualnie mogła być podstawą ubiegania się o
ustanowienie adwokata z urzędu nie uzasadnia odmiennej oceny, iż odrzucenie kasacji
wniesionej przez samą stronę jest prawidłowe (art. 3932 § 1 KPC). Nawet wniosek
strony o ustanowienie dla niej adwokata z urzędu, zawarty w kasacji wniesionej przez
stronę osobiście nie zmienia faktu, że kasacja nie spełnia wymagania określonego w
art. 3932 § 1 KPC (postanowienie SN z 17 lutego 1997 r., II CZ 1/97).
W tym stanie rzeczy należało dojść do przekonania, że zażalenie nie zasługuje
na uwzględnienie i orzec jak w sentencji.
N o t k a
Tak samo postanowienie z dnia 8 stycznia 1997 r., I CZ 33/96 (dotychczas nie
publikowane), według którego uchybienia sądu w przedmiocie ustanowienia adwokata z
urzędu, które mogły mieć miejsce po wniesieniu kasacji nie mają wpływu na orzeczenie jej
dopuszczalności oraz postanowienie z dnia 17 lutego 1997 r., II CZ 1/97 (dotychczas nie
publikowane), w którym stwierdzono, że wniosek strony zwolnionej od kosztów sądowych o
ustanowienie dla niej adwokata z urzędu, zawarty w kasacji wniesionej przez stronę osobiście,
nie zmienia faktu, że kasacja nie spełnia warunku określonego w art. 3932 § 1 KPC.
Patrz jednak odmiennie: postanowienie z dnia 24 stycznia 1997 r., II UZ 14/96
(OSNAPiUS 1997 nr 16 poz. 304), stwierdzające że w sytuacji, gdy sporządzona osobiście
przez skarżącego kasacja zawiera wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu i została złożona
w sądzie apelacyjnym przed upływem terminu miesięcznego określonego w art. 3934 KPC, sąd
nie jest uprawniony do jej odrzucenia z powołaniem się na art. 3932 § 1 i 465 § 1 KPC, ale
zobowiązany jest do rozpoznania wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu.

========================================