Postanowienie z dnia 16 maja 2002 r.
II UKN 462/01

Zmiany we właściwości oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie
powodują nieważności postępowania, gdy przed sądem ubezpieczeń społecz-
nych występuje oddział ZUS, który wydał zaskarżoną decyzję, choć w chwili
rozpoznania sprawy w drugiej instancji, oddział ten nie jest już właściwy.


Sędzia SN Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 maja
2002 r. sprawy z wniosku Bogusławy B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B.-B. o świadczenie rehabilitacyjne, na skutek kasacji wniosko-
dawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2001 r. [...]

o d m ó w i ł przyjęcia kasacji do rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 22 marca 2001 r. [...] oddalił
apelację Bogusławy B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi
w B.-B. w sprawie o świadczenie rehabilitacyjne. Podtrzymał tym samym stanowisko
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku Białej z dnia
17 kwietnia 2000 r., który po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w tym
dowodu z opinii biegłych lekarzy sądowych o specjalnościach odpowiadających
schorzeniom ubezpieczonej, w oparciu o art. 20 ustawy z 17 grudnia 1974 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.), odmówił przyzna-
nia dochodzonego świadczenia, po ustaleniu, że jest ona zdolna do pracy.

Sąd Apelacyjny rozpatrując apelację ubezpieczonej podzielił ustalenia Sądu
pierwszej instancji, traktując jako bezpodstawny zarzut nieważności postępowania
podniesiony w apelacji. Apelacja utrzymywała, że w związku z decyzją Prezesa Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych podporządkowującą Oddziałowi ZUS w C. Inspekto-
rat ZUS w W., od daty decyzji Oddział ZUS w W. powinien reprezentować Oddział
ZUS w C., o czym świadczą wydawane przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej posta-
nowienia o uznaniu swojej niewłaściwości i przekazywaniu spraw Sądowi Okręgo-
wemu w Katowicach jako właściwemu dla spraw z Oddziału ZUS w C.
Sąd Apelacyjny przypomniał, że wszystkie postanowienia Sądu Okręgowego
w Bielsku Białej, w których uznał się on za niewłaściwy, zostały przez Sąd Apelacyj-
ny w Katowicach zmienione. Sąd ten uznał właściwość Sądu w Bielsku Białej do roz-
poznania odwołania w sprawie, w której wydana została decyzja przez Oddział ZUS
w B.-B., uznając tym samym prawną skuteczność decyzji wydanej przez ten Oddział.
Pozostałe zarzuty apelacji Sąd Apelacyjny uznał za całkowicie bezpodstawne.
Podkreślił, iż fakt że opinia biegłych nie zawiera treści odpowiadających stronie nie
uzasadnia żądania przeprowadzenia dowodu z opinii kolejnych biegłych.

W kasacji pełnomocnik wnioskodawczyni zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego,
podając jako podstawy kasacyjne: 1) nieważność postępowania - art. 379 pkt 2 k.p.c.
,,polegającą na braku u pozwanego organu powołanego do jego reprezentowania, a
to na skutek naruszenia decyzji nr 1 Prezesa ZUS z dnia 31 grudnia 1996r., co po-
woduje, że organem jedynie i wyłącznie powołanym do reprezentowania pozwanego
ZUS w niniejszej sprawie był Oddział ZUS w C., gdy tymczasem - prawnie niedo-
puszczalnie po tej dacie - był on reprezentowany przez Oddział ZUS w B.-B., zarów-
no przed sądem I jak i II instancji", 2) naruszenie art. 382 k.p.c. w związku z art. 5
k.p.c. i w związku z art. 290 § 1 k.p.c. przez brak pouczenia powódki o prawie złoże-
nia w sprawie przy sprzeczności opinii biegłych co do jej stanu zdrowia, wniosku o
przeprowadzenie dowodu z opinii właściwego instytutu naukowego i usankcjonowa-
nie takiego stanu sprawy przez Sąd drugiej instancji, 3) naruszenie art. 382 k.p.c. w
związku z art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 290 § 1 k.p.c. przez niesłuszne ustale-
nie przez Sąd pierwszej instancji, że sprawa była dostatecznie wyjaśniona i wniósł o
uchylenie w całości zaskarżonego wyroku wraz z poprzedzającym go wyrokiem sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu ostatniemu sądowi do ponownego
rozpoznania.
Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji powołano zagadnienie
prawne dotyczące przesądzenia właściwej reprezentacji organów ZUS, stwierdzając
nadto że kasacja nie jest oczywiście bezzasadna.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z przepisu art. 393 § 1 i 2 k.p.c. wynika, że tak zwany przedsąd, a więc bada-
nie czy w sprawie występują okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpo-
znania, jest możliwy dopiero po stwierdzeniu, że kasacja przytacza okoliczności,
które - w ocenie strony skarżącej - uzasadniają przyjęcie jej do rozpoznania. Jeżeli
kasacja ten konieczny element zawiera - niezależnie od jego zasadności - nie ma
podstaw do jej odrzucenia, zaś Sąd Najwyższy przystępuje do oceny czy jest meryto-
ryczna podstawa dla przyjęcia kasacji do rozpoznania. Badanie to dotyczy nie tylko
stwierdzenia czy jest podstawa do przyjęcia kasacji określona w art. 393 § 1 k.p.c.,
ale także oceny czy zaskarżone orzeczenie nie narusza w sposób oczywisty (rażący
i od razu dostrzegalny ) prawa, a nadto czy w sprawie nie doszło do nieważności po-
stępowania (art. 393 § 2 k.p.c.). Oceny tych ostatnich okoliczności Sąd Najwyższy
dokonuje z urzędu, ale nie jest wyłączony taki zarzut strony skarżącej (por. postano-
wienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2002 r., II UKN 190/01 - OSNAPiUS
2002 nr 9, okładka).
Wnioskodawczyni podniosła, iż w sprawie występuje zagadnienie prawne do-
tyczące ustalenia, czy pozwany Oddział ZUS mógł być zastępowany na rozprawie
przez ZUS Oddział w B.-B., stwierdzając, że w sprawie doszło do nieważności postę-
powania, albowiem organem jedynie i wyłącznie uprawnionym do reprezentowania
pozwanego ZUS był Oddział ZUS w C., natomiast na rozprawie występował Oddział
ZUS w B.-B.
Nie podzielając tego zarzutu należy zauważyć, że zmiany jakie zaszły we wła-
ściwości organów ZUS na terenie województwa ś. i m. w 1999 r. nie mogą być w
żadnym razie kwalifikowane jako powodujące nieważność postępowania, gdy przed
Sądem organ ten był reprezentowany przez pracownika Oddziału, który wydawał
zaskarżoną decyzję, a który w chwili rozpoznawania sprawy w toku postępowania
apelacyjnego, nie był już właściwy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który działał
na podstawie art. 7 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.),
wykonywał zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem - między
innymi - oddziałów, niemniej to nie oddziały były organami rentowymi, ale Zakład
jako zorganizowana całość. Podobną regulację zawierają przepisy art. 3 ust. 1 pkt 1
oraz art. 67 ust. 1 i 68 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). W tej sytuacji
nie można skutecznie zarzucać, że w sprawie doszło do nieważności postępowania z
przyczyn określonych w art. 379 pkt 2 k.p.c., pomijając nawet, że kasacja nie przyta-
cza żadnych przepisów, które potwierdzałyby zasadność zarzutu nieważności postę-
powania.
Należy podkreślić, że zarzut nieważności postępowania można wysunąć jedy-
nie wówczas, gdy jego oparciem są przepisy zawarte w aktach prawnych mających
rangę wymienionych w art. 87 Konstytucji RP źródeł prawa, to jest w Konstytucji,
ustawach, ratyfikowanych umowach międzynarodowych oraz rozporządzeniach, jak
również w aktach prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je usta-
nowiły. Zarówno decyzja Prezesa ZUS, jak i regulamin organizacyjny tego Zakładu
nie mogą być uznane za mające taki charakter.

Zaskarżonemu wyrokowi nie można postawić także zarzutu naruszenia prze-
pisu art. 290 § 1 k.p.c., który stanowi, że sąd może zażądać opinii odpowiedniego
instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Obowiązek sądu zwrócenia się o
opinię do odpowiedniego instytutu naukowo badawczego może dotyczyć jedynie sy-
tuacji, gdy zasięgnięcie podobnej opinii ma istotne znaczenie dla wyjaśnienia spor-
nych okoliczności faktycznych sprawy. Nie może jednak stanowić reguły. Potrzeba
zasięgnięcia opinii placówki naukowej lub naukowo - badawczej zachodzić będzie
wyjątkowo, gdy podlegający ocenie sądu problem, ze względu na jego złożoność,
wymagać będzie wyjaśnienia przez specjalistów o szczególnie wysokim stopniu
przygotowania praktycznego i teoretycznego i gdy konieczne będzie wykorzystanie
najnowszych wyników badań naukowych. I tylko wtedy powstaje obowiązek sądu
zwrócenia się o tego typu opinię. Zatem zarzut naruszenia art. 382 w związku z art.
290 § 1 i art. 5 k.p.c. jest nieuzasadniony.
Gdy więc w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, brak podstaw
do przyjęcia kasacji do rozpoznania, co mając na względzie orzeczono jak w posta-
nowieniu po myśli art. 3937 § 1 k.p.c.
========================================