Postanowienie z dnia 9 stycznia 2007 r.
II PZP 7/06

1. Sprawa dotycząca ,,wygaśnięcia" stosunku służbowego funkcjonariu-
sza celnego w służbie przygotowawczej nie jest sprawą cywilną, w której przy-
sługuje droga sądowa przed sądem powszechnym.
2. Sąd Najwyższy nie może rozstrzygać zagadnienia prawnego (art. 390
k.p.c.) w sporze podlegającym kognicji sądu administracyjnego.

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 stycznia 2007 r.
sprawy z powództwa Edyty T. przeciwko Izbie Celnej w W. o stwierdzenie nieważno-
ści procedury zwolnienia i stwierdzenie pozostawania w służbie, przywrócenie do
pracy, wynagrodzenie, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postanowieniem z
dnia 12 października 2006 r. [...]

,,Czy w świetle art. 11 w zw. z art. 43 ustawy z dnia 24.07.1999 r. o służbie cel-
nej ( Dz.U. 04.156.1641 ze zm.) funkcjonariusz celny w służbie przygotowawczej,
któremu udzielono urlopu wychowawczego ma obowiązek odbycia szkoleń i egzami-
nów, o których mowa w art. 11 do zakończenia okresu służby przygotowawczej, a w
konsekwencji, czy nie spełnienie przez niego obowiązków wymienionych w tym prze-
pisie w okresie służby przygotowawczej, której nie przedłużono, może stanowić prze-
słankę rozwiązania stosunku służbowego na podstawie art. 27 w zw. z art. 25 lub 26
ustawy ?"

p o s t a n o w i ł:

o d m ó w i ć podjęcia uchwały.

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
ujawniło się w następującym stanie sprawy. Powódka Edyta T. została zatrudniona
na podstawie umowy o pracę na okres próbny zawartej z Dyrektorem Urzędu Celne-
go w W. od dnia 17 sierpnia 1998 r. do dnia 16 listopada 1998 r. na stanowisku kon-
trolera celnego. W dniu 17 listopada 1998 r. strony zawarły umowę o pracę na czas
określony (służba przygotowawcza), tj. do dnia 16 sierpnia 2001 r. na dotychczaso-
wym stanowisku. W dniu 2 czerwca 2000 r. Dyrektor Urzędu Celnego złożył powódce
na piśmie propozycję o następującej treści: ,,zgodnie z art. 91 ust.2 ustawy z dnia
24.07.1999 r. o służbie celnej (Dz.U. Nr 72, poz. 802 z późn. zm.) składam Pani pro-
pozycję pełnienia służby. Mając na uwadze Pani kwalifikacje, przebieg dotychczaso-
wej pracy, jej ocenę składam Pani propozycję mianowania do służby przygotowaw-
czej w Urzędzie Celnym w W. na stanowisku kontroler celny. Aktem mianowania zo-
stanie Pani nadany stopień Aplikant Celny". W propozycji uszczegółowiono kwestię
uposażenia oraz skutków przyjęcia lub odmowy przyjęcia tej propozycji. W dniu 8
czerwca 2000 r. powódka przyjęła tę propozycję, stąd też otrzymała akt mianowania
do służby przygotowawczej w Urzędzie Celnym w W. na stanowisko kontrolera cel-
nego i stopień służbowy aplikant acelnego. W dalszej części pisma przedstawiono
kwestię uposażenia.
Od dnia 18 września 2000 r. do dnia 30 kwietnia 2001 r. powódka przebywała
na urlopie wychowawczym (udzielonym jej na opiekę nad pierwszym dzieckiem),
który następnie został przedłużony na jej wniosek do 16 sierpnia 2001 r. Równocze-
śnie Prezes Głównego Urzędu Ceł na wniosek powódki wyraził zgodę na przedłuże-
nie jej okresu służby przygotowawczej do dnia 31 grudnia 2004 r. Kolejnego urlopu
wychowawczego udzielono powódce na okres od dnia 17 sierpnia 2001 r. do dnia 17
września 2003 r., w czasie którego urodziła drugie dziecko. W piśmie z dnia 18 lipca
2003 r. powódka zwróciła się o udzielenie jej od dnia 18 września 2003 r. do dnia 8
lipca 2006 r. urlopu wychowawczego na drugie dziecko, a także o wystąpienie do
Prezesa GUC o przedłużenie jej okresu służby przygotowawczej. W odpowiedzi z
dnia 6 sierpnia 2003 r. Dyrektor Izby Celnej w W. odmówił wystąpienia do Szefa
Służby Celnej o przedłużenie służby przygotowawczej (art. 12 ust. 4 ustawy o służbie
celnej), podkreślając, że zgodnie z art. 11 ustawy w okresie służby przygotowawczej
funkcjonariusz celny jest obowiązany odbyć przeszkolenie praktyczne, potwierdzić
egzaminem ukończenie zasadniczego kursu celnego lub złożyć egzamin zawodowy
oraz potwierdzić egzaminem znajomość języka obcego. Warunki te powódka powin-
na spełnić do dnia zakończenia służby przygotowawczej, tj. do 31 grudnia 2004 r.,
aby zostać funkcjonariuszem celnym mianowanym do służby stałej. Następnie pi-
smem z dnia 6 września 2004 r. przypomniano powódce, że 31 grudnia 2004 r.
upływa okres służby przygotowawczej, a także poinformowano ją o organizowanym
kursie oraz egzaminie z języka obcego, wspominając, że warunkiem skierowania jej
na powyższy kurs jest skrócenie urlopu wychowawczego i przystąpienie do służby.
Powódka odpowiedziała, że ze względu na konieczność sprawowania opieki nad
dziećmi nie może z tej propozycji szkolenia skorzystać.
Pismem z dnia 3 grudnia 2004 r. powódka ponownie wystąpiła o przedłużenie
urlopu wychowawczego do dnia 31 sierpnia 2005 r. oraz o wystąpienie do Ministra z
wnioskiem o przedłużenie jej służby przygotowawczej. W odpowiedzi Dyrektor Izby
Celnej w W. pismem z dnia 14 stycznia 2005 r. powiadomił powódkę, że z takim
wnioskiem nie wystąpi. Urlopu wychowawczego udzielono powódce do końca służby,
tj. do 31 grudnia 2004 r. Pismem z dnia 28 stycznia 2005 r. poinformowano powódkę,
że w związku z niespełnieniem przez nią warunków służby przygotowawczej określo-
nych w art. 11 ustawy o służbie celnej, stosunek służbowy wygasł z dniem 31 grud-
nia 2004 r.
W ramach takich ustaleń Sąd Okręgowy w Warszawie powziął istotne wątpli-
wości co do stosowania i interpretacji przepisów ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o
służbie celnej (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm., powoływanej
dalej jako ustawa o służbie celnej lub ustawa), których rozstrzygnięcie, zdaniem
Sądu, będzie miało wpływ na rozpoznanie apelacji powódki i rozstrzygnięcie sprawy.
Kwestia rozwiązania stosunku służbowego powódki ma ścisły i nierozerwalny zwią-
zek z jej uprawnieniami wynikającymi z macierzyństwa, w tym z prawem do urlopu
wychowawczego i wywiera ściśle określone skutki prawne w zakresie praw i świad-
czeń przysługujących jej w ramach stosunku służbowego i prawa ubezpieczeń spo-
łecznych.
W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy uznał dopuszczalność drogi sądowej w
rozpoznawanej sprawie. Żądania stwierdzenia nieważności procedury zwolnienia i
stwierdzenia, że stosunek służbowy trwa nadal, a także przywrócenia do pracy i wy-
nagrodzenia, powódka wywodziła bowiem nie z decyzji administracyjnej dotyczącej
zwolnienia ze służby, gdyż takiej nie otrzymała, lecz z odpowiednio stosowanych
przepisów Kodeksu pracy dotyczących ochrony pracy kobiet, do których wprost od-
syła art. 43 ustawy o służbie celnej. Sąd wskazał, że żądanie ustalenia pozostawania
w służbie przygotowawczej i ,,przywrócenia do pracy" w sytuacji powódki oznacza
jednocześnie żądanie ustalenia, iż udzielony jej przez pozwanego urlop wychowaw-
czy trwa nadal. Spór dotyczący prawa do urlopu wychowawczego nie podlega rozpo-
znaniu na podstawie przepisów ustawy o Służbie Celnej w trybie postępowania ad-
ministracyjnego. Do stanu faktycznego sprawy nie ma zatem zastosowania art. 81
ust. 1 ustawy o służbie celnej, a w konsekwencji zgodnie z treścią art. 82 tej ustawy,
roszczenie powódki podlega rozpoznaniu przez sąd właściwy w sprawach z zakresu
prawa pracy na podstawie art. 189 k.p.c.
Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że w akcie mianowania powódki nie wska-
zano okresu mianowania, używając jedynie sformułowania ,,mianuję do służby przy-
gotowawczej". Z art. 10 ust. 4 ustawy wynika, że służba przygotowawcza trwa 3 lata i
kończy się oceną kwalifikacyjną, dokonywaną przez kierownika urzędu. W świetle
art. 12 ust. 4 tej ustawy, w razie przerwy w wykonywaniu przez funkcjonariusza cel-
nego obowiązków służbowych, trwającej dłużej niż 3 miesiące, minister właściwy do
spraw finansów publicznych na wniosek kierownika urzędu może przedłużyć okres
służby przygotowawczej. Przedłużenie to nie jest ograniczone w czasie. W myśl art.
13 ustawy, po zakończeniu służby przygotowawczej z wynikiem pozytywnym funk-
cjonariusz celny zostaje mianowany do służby stałej. Ustawa o służbie celnej nie za-
wiera uregulowania, co się dzieje ze stosunkiem służbowym funkcjonariusza celnego
po upływie okresu służby przygotowawczej, którego nie mianowano do służby stałej.
Sąd Okręgowy wskazał, że możnaby uznać, tak jak to uczynił Sąd Rejonowy,
że mianowanie funkcjonariusza celnego do służby przygotowawczej jest mianowa-
niem na czas określony i przyjąć w drodze analogii do odpowiednich uregulowań za-
wartych w Kodeksie pracy, że stosunek służbowy rozwiązuje się z upływem okresu
służby przygotowawczej. Za takim rozwiązaniem może przemawiać to, że przepis art.
10 ust. 4 ustawy określa okres trwania służby przygotowawczej na 3 lata i że ewen-
tualne przedłużenie tego okresu również następuje na czas określony. W ocenie
Sądu Okręgowego, przeciwko temu rozwiązaniu przemawia jednak okoliczność, że
skoro podstawą nawiązania stosunku pracy jest mianowanie, a akt mianowania nie
wskazuje okresu trwania tak nawiązanego stosunku służbowego, to oznacza to na-
wiązanie stosunku służbowego na podstawie mianowania na czas nieokreślony.
Wprawdzie art. 10 ust. 4 ustawy wskazuje, iż służba przygotowawcza trwa 3 lata, to
jednak z mocy art. 12 ust. 4 tej ustawy służba ta może być przedłużona o dalszy
okres, którego przepisy prawa nie limitują. Potwierdza to praktyka przyjęta u pozwa-
nego, skoro powódka otrzymała mianowanie do służby przygotowawczej, a po upły-
wie 3 lat tej służby nie otrzymała kolejnego aktu mianowania (na dalszy okres), a
tylko informację o przedłużeniu okresu służby przygotowawczej. Ponadto art. 43
ustawy odsyła do przepisów Kodeksu pracy, jednak przy nawiązaniu i ustaniu sto-
sunku służbowego takiego odesłania nie ma. Dlatego brak jest podstaw do stosowa-
nia w tym zakresie analogii do art. 30 § 1 pkt 4 k.p. Uznanie, że mianowanie nastę-
puje na czas określony wiąże się ponadto z równoczesnym uznaniem, że termino-
wość mianowania nie wynika z samego aktu mianowania, lecz z aktów prawnych
innej rangi, początkowo ustawy, a następnie decyzji Prezesa Głównego Urzędu Ceł.
Zdaniem Sądu Okręgowego, to ,,rozwarstwienie" również przemawia przeciwko
uznaniu, że mianowanie następuje na czas określony, co oznacza, że mianowanie
następuje na czas nieokreślony i tylko okres służby przygotowawczej wynika z
ustawy lub decyzji Prezesa GUC.
W opinii Sądu Okręgowego, należy rozważyć, że skoro mianowanie następuje
na czas nieokreślony, ale jest to mianowanie do służby przygotowawczej, która wy-
maga zdobycia przez funkcjonariusza określonych w art. 11 ustawy kwalifikacji oraz
egzaminów i kończy się oceną kwalifikacyjną, która gdy jest pozytywna pociąga za
sobą mianowanie do służby stałej, to czy w razie niespełnienia tych przesłanek, tj.
niezdobycia przez funkcjonariusza kwalifikacji, uzyskania negatywnej oceny lub nie-
otrzymania mianowania do służby stałej, stosunek służbowy wygasa. Racje takiego
stanowiska przewijały się w argumentacji przedstawianej przez pozwanego i Sąd
Rejonowy.
Zdaniem Sądu Okręgowego, przeciwko tej opcji przemawia to, że z powódką
nawiązany został stosunek służbowy na podstawie mianowania, a żaden z przepisów
ustawy nie przewiduje wprost wygaśnięcia tego stosunku. Zgodnie zaś z ogólną za-
sadą wynikającą z art. 63 k.p. umowa o pracę wygasa w przypadkach określonych w
Kodeksie oraz w przepisach szczególnych. Skoro w przepisach szczególnych, tj. w
ustawie o służbie celnej, nie ma wyraźnego unormowania w tym zakresie, to nie ma
podstaw do przyjęcia dopuszczalności wygaśnięcia stosunku służbowego.
Zakładając brak wystarczających przesłanek prawnych do przyjęcia którego-
kolwiek z powyższych wariantów ustania stosunku służbowego powódki, w tym prze-
słanek, o jakich stanowi art. 27 ustawy o służbie celnej, gdy przepisy art. 25 i art. 26,
do których art. 27 odwołuje się, nie wymieniają wprost sytuacji, jaka wystąpiła w roz-
patrywanej sprawie, należy uwzględnić, że art. 26 pkt 10 ustawy przewiduje, iż funk-
cjonariusza celnego można zwolnić w wypadku ,,zaistnienia innej, niż określone w pkt
1-9, ważnej przyczyny, jeżeli dalsze pozostawanie w służbie nie gwarantuje należy-
tego wykonywania obowiązków służbowych; zwolnienie funkcjonariusza celnego ze
służby może nastąpić w tym wypadku po zasięgnięciu opinii związku zawodowego
funkcjonariuszy celnych". W ocenie Sądu Okręgowego, w istniejącym stanie sprawy
można przyjąć, że skoro w trakcie służby przygotowawczej funkcjonariusz celny nie
uzyskał wymaganych art. 11 ustawy kwalifikacji, to wystąpiła ważna przyczyna, wo-
bec której dalsze pozostawanie w służbie nie gwarantuje należytego wykonywania
obowiązków w rozumieniu art. 26 pkt 10 ustawy. Takie rozwiązanie miałoby nie tylko
oparcie w przepisach ustawy, ale także gwarantowałoby funkcjonariuszowi możli-
wość odwołania się od decyzji pracodawcy na warunkach określonych w dalszych jej
przepisach (art. 81). Temu rozwiązaniu można przeciwstawić jednak to, że upływ
okresu służby przygotowawczej i nieuzyskanie pozytywnej oceny nie stanowi przy-
czyny, o jakiej mowa w art. 26 pkt 10 ustawy, bądź którejkolwiek z enumeratywnie
wymienionych okoliczności w art. 25 i 26, oraz że art. 27 używa sformułowania ,,do-
ręcza się funkcjonariuszowi celnemu z dwutygodniowym wyprzedzeniem w okresie
służby przygotowawczej". Otwartą pozostaje wtedy sytuacja funkcjonariusza, które-
mu nie doręczono pisma o rozwiązaniu stosunku służbowego za dwutygodniowym
wyprzedzeniem przed zakończeniem służby przygotowawczej. Ta kwestia jako doty-
cząca zwolnienia ze służby pozostawałaby jednak do rozstrzygnięcia w trybie admi-
nistracyjnym, zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy.
Sąd Okręgowy uznał jednak, że rozpoznawana sprawa wykracza poza roz-
wiązanie stosunku służbowego i sięga do wypełnienia przez powódkę warunków
wymaganych do nabycia prawa do urlopu wychowawczego, które to prawo pozwany
w sposób dowolny uwzględnił jedynie częściowo. Tymczasem przed upływem prze-
dłużonego okresu służby przygotowawczej powódka zwróciła się do pozwanego o
udzielenie jej (przedłużenie) urlopu wychowawczego na okres od dnia 18 września
2003 r. do dnia 8 lipca 2006 r. Pozwany uwzględnił ten wniosek jedynie częściowo,
udzielając urlopu tylko do dnia 31 grudnia 2004 r., tj. do końca okresu służby przy-
gotowawczej. W zakresie uprawnień pracownicy do urlopu wychowawczego przepisy
ustawy o Służbie Cywilnej odsyłają wprost do uregulowań Kodeksu pracy. Przepis
art. 43 ust. 1 ustawy przewiduje, że do funkcjonariusza celnego kobiety stosuje się
przepisy prawa pracy dotyczące szczególnej ochrony pracy kobiet, chyba że przepi-
sy niniejszej ustawy są dla niej korzystniejsze. Zgodnie z art. 1861 §1 k.p. pracodaw-
ca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia
przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia
tego urlopu. Ponadto okres urlopu wychowawczego traktuje się jako okres zawiesze-
nia obowiązków pracowniczych, albowiem pracownik nie wykonuje w okresie tego
urlopu pracy. Powstaje wobec tego zagadnienie, czy zawieszenie obowiązków pra-
cowniczych w okresie urlopu wychowawczego dotyczy także obowiązków wynikają-
cych z art. 11 ustawy o służbie celnej, a jeżeli tak, to jakie to rodzi skutki dla funkcjo-
nariusza celnego.
Pozwany i Sąd Rejonowy przyjęli, że stosunek służbowy powódki ustał z
upływem okresu służby przygotowawczej. W ich argumentacji pojawiły się poglądy,
że skoro powódka nie wypełniła obowiązków wynikających z art. 11 ustawy, to nie
mogła być mianowana do służby stałej i jej stosunek służbowy wygasł. Jeżeli jednak
zważy się na okoliczność, że powódka w okresie służby przygotowawczej wykonała
część wynikających z powyższego przepisu obowiązków, tj. odbyła przeszkolenie
praktyczne gdy pozostawała w służbie ,,czynnej", a nie spełniła pozostałych wyma-
gań, gdyż przez cały okres pozostały do końca służby przygotowawczej pozostawała
na urlopie wychowawczym, to jej stosunek służbowy z uwagi na udzielony urlop wy-
chowawczy pozostawał niejako w zawieszeniu. W konsekwencji w okresie tym była
zwolniona z mocy prawa od wypełnienia warunków przewidzianych w art. 11 ustawy.
Niewypełnienie w takiej sytuacji tych warunków nie może być traktowane jako prze-
słanka rozwiązania stosunku służbowego na podstawie art. 25-27 ustawy. Ponadto
ewentualne zwolnienie ze służby na podstawie art. 26 ust. 1a ustawy wymagałoby
zasięgnięcia opinii związku zawodowego funkcjonariuszy celnych, co w sprawie
także nie było dopełnione. W takiej sytuacji, w jakiej znalazła się powódka, kierownik
urzędu celnego miał obowiązek wystąpić do Prezesa Głównego Urzędu Celnego o
przedłużenie okresu służby przygotowawczej powódki, a Prezes miał obowiązek ten
wniosek uwzględnić oraz umożliwić wykorzystanie przysługującego jej urlopu wy-
chowawczego i dać czas, po jego zakończeniu, dla wywiązania się przez powódkę z
obowiązków wynikających z art. 11 ustawy. Takie stanowisko pozostaje jednak w
sprzeczności z art. 12 ust. 4 ustawy, który stanowi, że Prezes Głównego Urzędu Ceł
na wniosek kierownika urzędu może przedłużyć okres służby przygotowawczej. Jest
to jednak przepis, który przewiduje możliwość, a nie obowiązek przedłużenia okresu
służby przygotowawczej. Przyjęcie obowiązku przedłużenia służby przygotowawczej
oznaczałoby też dopuszczenie do sytuacji, w której pracownica korzystająca z kolej-
nych urlopów wychowawczych pozostawałaby w sposób nieograniczony czasowo w
służbie przygotowawczej, co z kolei jest sprzeczne z ratio legis ustawy, która jako
zasadę przewiduje okres 3-letniej służby przygotowawczej przed podjęciem służby
stałej. Przedstawione wątpliwości wskazują na istnienie zagadnienia prawnego, któ-
rym powinien zająć się Sąd Najwyższy (art. 390 k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozstrzygnięciu w trybie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Są-
dzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze. zm.) podlegają zagadnienia prawne
budzące poważne wątpliwości sądu rozpoznającego apelację, które mogą wynikać z
niejasnego brzmienia przepisów mających w danej sprawie zastosowanie, a dotych-
czas w orzecznictwie Sądu Najwyższego niewyjaśnionych, lub z rozbieżności w do-
tychczasowej judykaturze (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada
2005 r., III CZP 97/05, LEX nr 175459). Przede wszystkim jednak przedstawione do
rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powinno pozostawać w bezpośrednim związku z
ustaleniami faktycznymi i stanem prawnym, adekwatnymi dla danej sprawy w tym
sensie, że wyjaśnienie wątpliwości prawnych jest możliwe i konieczne dla rozstrzy-
gnięcia konkretnej sprawy. Oznacza to, że przedmiotem zagadnienia prawnego
może być tylko problem prawny, od którego rozwiązania zależy rozstrzygnięcie kon-
kretnej sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2005 r., II
UZP 14/05, OSANP 2006 nr 17-18, poz. 283). Takich wymagań nie spełnia przed-
stawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne już dlatego,
że nie jest ono adekwatne, ale wręcz rozmija się ze stanem faktycznym oraz zgło-
szonymi na jego podłożu roszczeniami przez powódkę, które nie należą do kognicji
sądów właściwych w sprawach z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 82 ustawy o
służbie celnej.
W przedmiotowej sprawie powódka domagała się bowiem zasadniczo ,,stwier-
dzenia nieważności procedury zwolnienia i ustalenia, że w dalszym ciągu pozostaje
w służbie, a w związku z tym domagała się przywrócenia do pracy i zasądzenia wy-
nagrodzenia". Natomiast Sąd drugiej instancji zakwalifikował te roszczenia jako ,,żą-
danie ustalenia pozostawania w służbie przygotowawczej i przywrócenia do pracy",
co w sytuacji powódki miało oznaczać jakoby ,,jednocześnie żądanie ustalenia, iż
udzielony jej przez pozwanego urlop wychowawczy trwa nadal". Tymczasem pozwa-
ny udzielił powódce urlopu wychowawczego jedynie do dnia 31 grudnia 2004 r., w
którym skończył się przedłużony okres służby przygotowawczej i dzień ten został
uznany przez dyrektora Izby Celnej w W. za datę ,,wygaśnięcia" stosunku służbowe-
go powódki ,,w związku z nie spełnieniem warunków służby przygotowawczej okre-
ślonych w art. 11 ustawy o służbie cywilnej". Równocześnie powódka przed datą
,,wygaśnięcia" stosunku służbowego nie występowała z roszczeniem o przedłużenie
urlopu wychowawczego w związku z urodzeniem następnego dziecka, czy też z
roszczeniem o ustalenie, że nie była zobowiązana do skrócenia urlopu wycho-
wawczego w celu odbycia obowiązkowych szkoleń i egzaminów w okresie służbie
przygotowawczej, które to żądania mogłyby być kwalifikowane jako sprawy o rosz-
czenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych w sprawach niewymienio-
nych w art. 81 ust. 1 ustawy o służbie celnej, podlegające kognicji sądu właściwego
w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 82 tej ustawy).
Skoro powódka nie występowała z tego rodzaju roszczeniami, ale w istocie
rzeczy z żądaniem uznania za bezprawne zwolnienia jej ze służby celnej, to zakwe-
stionowała ,,wygaśnięcie" stosunku służbowego w sposób i w trybie, których nie
przewiduje ustawa o służbie celnej, regulująca w art. 25 ust. 1 i art. 26 w sposób za-
mknięty katalogi przyczyn ustania stosunku służbowego w drodze decyzji zwalniają-
cej funkcjonariusza celnego ze służby. W konsekwencji dla rozpoznania legalności
zwolnienia powódki ze służby przygotowawczej funkcjonariusza celnego właściwy
jest tryb administracyjnosądowy określony w art. 81 ustawy. Pismo Dyrektora Izby
Celnej z dnia 28 stycznia 2005 r. informujące powódkę o ,,wygaśnięciu" stosunku
służbowego z dniem 31 grudnia 2004 r. ,,w związku z nie spełnieniem warunków
służby przygotowawczej określonych w art. 11 ustawy o Służbie Celnej" nosiło bez
wątpienia charakter ,,ułomnej" decyzji o zwolnieniu ze służby funkcjonariusza celnego
wskutek stwierdzenia ,,wygaśnięcia" stosunku służbowego (art. 81 ust. 1 in principio
ustawy o służbie celnej), a zatem rozpoznanie tego sporu powinno nastąpić w trybie
administracyjnosądowym określonym w art. 81 tej ustawy (w związku z art. 464 § 1
k.p.c.), a nie przed sądem pracy (art. 82 ustawy o służbie celnej). W przypadku wy-
dania decyzji polegającej na przesłaniu informacji o ,,wygaśnięciu" w określonej dacie
stosunku służbowego nie można także zasadnie utrzymywać, że ,,powódka dalej
pozostaje w służbie i przysługują jej wszystkie prawa wynikające z tego tytułu", bądź
też ustalać, że ,,udzielony jej przez pozwanego urlop wychowawczy trwa nadal", po-
nieważ także restytucja ,,wygasłego" stosunku służbowego wymaga uzyskania orze-
czenia w trybie administracyjnosądowym. Jedynie przy braku jakiejkolwiek decyzji
dotyczącej dalszego bytu stosunku służbowego możnaby rozważać, czy ten stosu-
nek trwa nadal.
W ocenie Sądu Najwyższego, sprawa ,,wygaśnięcia" stosunku służbowego
funkcjonariusza celnego w służbie przygotowawczej nie jest sprawą cywilną, w której
przysługuje droga sądowa przed sądem powszechnym (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., I PK 156/05, dotychczas niepublikowane), co
konsekwentnie wyklucza rozstrzyganie przez Sąd Najwyższy w trybie art. 391 k.p.c.
(na drodze cywilnej) zagadnień prawnych dotyczących nieodbycia obowiązkowych
szkoleń i egzaminów w okresie służby przygotowawczej przez funkcjonariusza cel-
nego (art. 11 ustawy o służbie celnej), któremu odmówiono przedłużenia urlopu wy-
chowawczego (art. 43 tej ustawy) i okresu służby przygotowawczej (art. 12 ust. 4
ustawy o służbie celnej). Wszystko to w kontekście faktycznym i prawnym konkret-
nego przypadku trafnie było postrzegane także przez Sąd drugiej instancji jako oko-
liczności prowadzące do ,,rozwiązania stosunku służbowego na podstawie art. 27 w
związku z art. 25 lub 26 ustawy o służbie celnej" (w istocie rzeczy wymaga rozważe-
nia przyczyna określona w art. 25 ust. 1 pkt 5), które stanowią istotne problemy
prawne niezbędne przy rozpoznaniu administracyjnosądowego sporu w sprawie o
zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego. Równocześnie oznacza to, że Sąd
Najwyższy nie może formułować poglądów prawnych w sporze o charakterze admi-
nistracyjnosądowym podlegającym kognicji sądu administracyjnego.
Powyższe doprowadziło do odmowy podjęcia uchwały w zgodzie z art. 61 ust.
1 ustawy o Sądzie Najwyższym.
========================================