Postanowienie z dnia 29 stycznia 2008 r.
II PZ 68/07

Po ustaleniu innej wartości przedmiotu zaskarżenia niż wskazana przez
stronę, co powoduje uznanie, że apelacja nie została należycie opłacona, nie
jest możliwe zastosowanie art. 1302 § 3 k.p.c. i stronę należy wezwać do uzu-
pełnienia opłaty (art. 130 § 1 i art. 370 w związku z art. 1302 § 5 k.p.c.).

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Jolanta Strusińska-Żukowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 stycznia
2008 r. sprawy z powództwa Hieronima A. przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych
w W. o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, na skutek zażalenia powoda na
postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzo-
wie Wielkopolskim z dnia 16 października 2007 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z dnia 16 października 2007 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie z powództwa Hiero-
nima A. przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W. o uznanie wypowiedzenia
za bezskuteczne, odrzucił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 marca 2007
r. [...], oddalającego powództwo, a ponadto zasądził od powoda na rzecz pozwanej
kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.
W uzasadnieniu postanowienia odrzucającego apelację, Sąd Okręgowy wy-
wiódł, że apelacja, od której uiszczono opłatę w wysokości 30 zł, nie została należy-
cie opłacona, gdyż w myśl art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.; dalej u.k.s.c.) w
sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 złotych,
pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosun-
kową. Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) w sprawach o roszczenia pracowni-
ków dotyczących nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy - w tym w
sprawach o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne lub o przywró-
cenie pracownika do pracy na poprzednich warunkach w razie nieuzasadnionego lub
niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę - stanowi,
przy umowach na czas określony suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny,
lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony suma wynagrodze-
nia za okres jednego roku (art. 231 k.p.c.). Wynagrodzenie powoda wynosiło
15.437,46 zł miesięcznie, a więc suma wynagrodzenia za okres jednego roku wyno-
siła 185.249,52 zł i ta kwota stanowiła wartość przedmiotu sporu. Powód zaskarżył
wyrok Sądu pierwszej instancji w całości, a więc wartość przedmiotu zaskarżenia jest
tożsama z wartością przedmiotu sporu. Zdaniem Sądu Okręgowego, podane w toku
postępowania przez powoda kwoty wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia były nie-
prawidłowe. Ponieważ wartość przedmiotu sporu przekraczała kwotę 50.000 zł, to
pełnomocnik powoda będący radcą prawnym, powinien uiścić od apelacji opłatę sto-
sunkową, a nie opłatę podstawową. Z tego względu Sąd Okręgowy uznał, że apela-
cja podlega odrzuceniu bez wezwania o uiszczenie opłaty na podstawie art. 1302 § 3
k.p.c.
Postanowienie to powód zaskarżył zażaleniem, w którym zarzucił naruszenie
art. 1261 § 1, art. 130 § 1 oraz art. 1302 § 3 i 5 k.p.c. ,,przez błędną interpretację oraz
niewłaściwe zastosowanie". Zdaniem żalącego się, postanowienie odrzucające ape-
lację jest wadliwe, gdyż zgodnie z art. 1302 § 3 k.p.c., odrzuceniu bez wezwania o
uiszczenie opłaty podlegają te pisma wniesione przez zawodowego pełnomocnika
procesowego obejmujące środki odwoławcze lub środki zaskarżenia, które podlegają
opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę
wartości przedmiotu zaskarżenia, a opłata ta nie została opłacona w ogóle lub zo-
stała opłacona nieprawidłowo w stosunku do przedmiotu sporu wskazanego przez
stronę. Skarżący wywiódł, że od apelacji została uiszczona opłata podstawowa, a nie
wskazano w niej przedmiotu zaskarżenia. Zgodnie z art. 1261 § 1 k.p.c. stanowiło to
brak formalny apelacji, który powinien zostać uzupełniony w trybie art. 130 § 1 k.p.c.
Zdaniem powoda, błędne podanie przez stronę wartości przedmiotu sporu nie może
stanowić podstawy odrzucenia środka zaskarżenia, z uwagi na pominiętą przez Sąd
odwoławczy treść art. 1302 § 5 k.p.c., wyłączającą zastosowanie art. 1302 § 1 i 3
k.p.c. Wartość przedmiotu zaskarżenia, niepodana w apelacji, została ustalona przez
Sąd Okręgowy w wyniku jej sprawdzenia. W ocenie powoda, określenie ,,obowiązek
uiszczenia opłaty stosunkowej powstał na skutek sprawdzenia przez sąd wskazanej
przez stronę wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia" zamieszczone w art. 1302 §
5 k.p.c. nie oznacza jedynie sytuacji, w której w wyniku działań sądu powstaje obo-
wiązek zapłaty, ale także przypadków weryfikacji wartości przedmiotu zaskarżenia
dokonanej przez sąd w celu ustalenia wysokości opłaty, której obowiązek uiszczenia
istniał już momencie składania danego pisma. Żalący się wywiódł ponadto, że doko-
nana przez Sąd Okręgowy weryfikacja przedmiotu zaskarżenia była w istocie pierw-
szym ustaleniem wartości przedmiotu sporu (tożsamej z wartością przedmiotu za-
skarżenia), gdyż Sąd Rejonowy wydał orzeczenie, chociaż zgodnie z art. 17 pkt 4
k.p.c., rozstrzygnięcie w pierwszej instancji powinno być wydane przez Sąd Okrę-
gowy. Powód, który złożył pozew osobiście (nie będąc reprezentowany przez zawo-
dowego pełnomocnika procesowego), nigdy nie był wzywany o wskazanie wartości
przedmiotu sporu, chociaż zależała od niej właściwość rzeczowa sądu. Konsekwen-
cją tego jest naruszenie przez Sąd Rejonowy przepisów o właściwości i przepisów
dotyczących kosztów sądowych, wskutek braku weryfikacji przedmiotu sporu i niena-
leżytego opłacenia pozwu. Dokonana przez Sąd Okręgowy po raz pierwszy weryfika-
cja wartości przedmiotu zaskarżenia powinna zatem powodować wezwanie o uisz-
czenie opłaty stosownie do art. 130 § 1 w związku z art. 1302 § 3 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zażalenie jest uzasadnione. Skarżący trafnie powołuje się na art. 1302 § 5
k.p.c., gdyż przepis ten ma zastosowanie, a został bezzasadnie pominięty przez Sąd
drugiej instancji przy wydaniu zaskarżonego postanowienia. Przepis art. 1302 k.p.c.,
wprowadzony do Kodeksu postępowania cywilnego z dniem 2 marca 2006 r. przez
art. 126 pkt 12 u.k.s.c., nałożył na strony reprezentowane przez zawodowych pełno-
mocników procesowych (adwokatów, radców prawnych i rzeczników patentowych)
obowiązek samoobliczania opłat należnych Skarbowi Państwa od pism procesowych
wnoszonych w sprawach cywilnych. W związku z tym pisma procesowe podlegające
opłacie sądowej - w szczególności wymienione w art. 3 ust. 2 u.k.s.c. (między innymi
apelacja) - wnoszone przez profesjonalnych pełnomocników powinny być należycie
opłacone przez uiszczenie opłaty stałej, stosunkowej albo podstawowej w wysokości
wskazanej w art. 13, art. 14, art. 18-21 oraz art. 22-76 u.k.s.c. Nieopłacenie lub
nienależyte opłacenie pisma procesowego od wskazanej przez stronę wartości
przedmiotu sporu powoduje obowiązek przewodniczącego jego zwrotu bez uprzed-
niego wzywania o uiszczenie należnej opłaty (art. 1302 § 1 k.p.c.). Uiszczenie niena-
leżytej opłaty, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarże-
nia, od środków odwoławczych lub zaskarżenia (apelacji, zażalenia, skargi kasacyj-
nej, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprze-
ciwu od wyroku zaocznego, zarzutów od nakazu zapłaty, skargi na orzeczenie refe-
rendarza sądowego) prowadzi do ich odrzucenia przez sąd (art. 1302 § 3 k.p.c.).
Regulacje te nie mają zastosowania, gdy obowiązek uiszczenia opłaty stosun-
kowej powstał na skutek sprawdzenia przez sąd wskazanej przez stronę wartości
przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 1302 § 5 k.p.c.). Określe-
nie (wskazanie) przez stronę wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) należy do wy-
magań formalnych pisma procesowego (art. 1261 § 1 k.p.c.) wówczas, gdy od tej
wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty sądowej lub dopusz-
czalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona w piśmie
kwota pieniężna. Sąd nie podejmie żadnej czynności procesowej na skutek pisma,
od którego nie została uiszczona należna opłata (art. 1262 § 1 k.p.c.). Niewskazanie
przez stronę wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) jest brakiem formalnym pisma
procesowego, podlegającym usunięciu w trybie określonym w art. 130 § 1 k.p.c. Ten
tryb powinien być stosowany zarówno, gdy strona występuje w procesie samodziel-
nie, jak i gdy jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika. Niewskazanie
wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie jest bowiem objęte art. 1302 k.p.c. Pod-
kreślić należy, że w art. 1302 § 1 i art. 1302 § 3 k.p.c. wyraźnie stwierdzono, iż opłata
ma zostać uiszczona w wysokości obliczonej od ,,wskazanej przez stronę" wartości
przedmiotu sporu (zaskarżenia). Oznacza to, że niedopuszczalne jest zastosowanie
sankcji określonych w tych przepisach, jeśli strona nie wskazała (gdy jest to nie-
zbędne - art. 1261 § 1 k.p.c.) wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) i nie została
uprzednio wezwana do jej określenia.
Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) jest ustalana na zasadach określo-
nych w art. 19-24 k.p.c. W sprawach o roszczenia pracowników dotyczących nawią-
zania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu powinna
być określona według reguł z art. 231 k.p.c. Obowiązkiem strony jest podanie w pi-
śmie procesowym wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) zgodnie z tymi zasadami,
a sąd (przewodniczący) powinien obowiązek ten wyegzekwować. Jeśli strona
wskaże wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) wbrew zasadom określonym w art.
19-24 k.p.c., sąd powinien sprawdzić wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) i usta-
lić ją w prawidłowej wysokości (art. 25 k.p.c.). Dotyczy tego także art. 1302 § 5 k.p.c.
Przepis ten wyraźnie stanowi o ,,sprawdzeniu przez sąd wskazanej przez stronę war-
tości przedmiotu sporu lub zaskarżenia". Jeżeli więc strona (także reprezentowana
przez fachowego pełnomocnika) w ogóle nie wskazuje w apelacji wartości przed-
miotu zaskarżenia (a jest to niezbędne) to w pierwszej kolejności należy wezwać ją o
uzupełnienie tego braku. Gdy wskazana przez stronę (samodzielnie lub na wezwa-
nie) wartość przedmiotu zaskarżenia budzi wątpliwości, należy dokonać jej spraw-
dzenia. Po takiej czynności i ustaleniu innej wartości przedmiotu zaskarżenia, co po-
woduje uznanie, że apelacja nie została należycie opłacona, nie jest już możliwe za-
stosowanie art. 1302 § 3 k.p.c. i powinien mieć zastosowanie art. 130 § 1 i art. 370
k.p.c. Nie jest więc w takim przypadku możliwe odrzucenie apelacji bez wezwania o
uzupełnienie opłaty, gdyż art. 1302 § 5 k.p.c. jednoznacznie wyłącza stosowanie art.
1302 § 3 k.p.c., a nie ma podstaw do przyjęcia reguł podobnych do odrzucenia skargi
kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 12 marca 1997 r., II UKN 32/97, OSNAPiUS 1997 nr 20, poz.
408 oraz z dnia 17 listopada 1997 r., I PKN 430/97, OSNAPiUS 1998 nr 17, poz.
512). Apelacja jest bowiem dopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu
zaskarżenia, a art. 1302 § 3 k.p.c. nie wprowadza ,,innej przyczyny niedopuszczalno-
ści apelacji" w rozumieniu art. 370 k.p.c., lecz szczególną sankcję za nienależyte jej
opłacenie.
Odnosząc powyższe uwagi do sytuacji procesowej występującej w rozpozna-
wanej sprawie, należy stwierdzić, że wartość przedmiotu sporu ustalona zgodnie z
art. 231 k.p.c. znacznie przekracza w niej 50.000 zł. Jednakże powód w pozwie w
ogóle nie oznaczył wartości przedmiotu sporu, a nie został do tego wezwany w toku
postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Apelacja powoda również nie zawie-
rała oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia i uiszczono od niej opłatę podsta-
wową w kwocie 30 zł. Powód (jego pełnomocnik) nie został wezwany do oznaczenia
wartości przedmiotu zaskarżenia ani w Sądzie pierwszej instancji, ani przez przewod-
niczącego Sądu drugiej instancji. Dopiero na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik po-
woda oświadczył, że wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 45.000 zł. Można za-
uważyć, że przy tak wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia, apelacja została
właściwie opłacona. Następnie na rozprawie apelacyjnej powód oświadczył, że ,,zara-
biał nie mniej niż 15.000 zł miesięcznie", a jego pełnomocnik podał, że wartość
przedmiotu zaskarżenia wynosi 75.000 zł. Po tych oświadczeniach Sąd wydał za-
skarżone postanowienie, w którego uzasadnieniu wywiódł, że wartość przedmiotu
sporu i zaskarżenia w rzeczywistości wynoszą 185.249,52 zł. W ten sposób doszło
więc do sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia w rozumieniu art. 1302 § 5
k.p.c., a to wyklucza zastosowanie art. 1302 § 3 k.p.c.
Z tych względów zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu na podstawie
art. 39815 § 1 w związku z art. 3941 § 3 k.p.c.
========================================