Postanowienie z dnia 21 grudnia 2006 r.
II PZ 67/06

Odrzucenie apelacji sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika
bez wzywania do usunięcia jej braków(art. 3701 k.p.c.) może mieć miejsce
wtedy, gdy określone w art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. wymagania konstrukcyjne
nie zostały spełnione w sposób, uniemożliwiający identyfikację przedmiotu
apelacji, granic zaskarżenia, zarzutów i wniosków apelacyjnych.

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 grudnia
2006 r. sprawy z powództwa Tadeusza G. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu
Zakładowi Opieki Zdrowotnej w C. o dodatkowe wynagrodzenie roczne, na skutek
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Słupsku z dnia 7 sierpnia 2006 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z 7 sierpnia 2006 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Słupsku odrzucił apelację pozwanego Samodzielnego Publicz-
nego Zakładu Opieki Zdrowotnej w C. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Człuchowie z 9 czerwca 2006 r. [...], zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda
Tadeusza G. kwotę 12.803,72 zł z ustawowymi odsetkami z tytułu dodatkowego wy-
nagrodzenia rocznego. Apelacja została sporządzona przez pełnomocnika proceso-
wego będącego adwokatem. W uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu apelacji
Sąd drugiej instancji podniósł, że zgodnie z art. 368 § 1 k.p.c. apelacja powinna czy-
nić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawie-
rać: 1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona ze wskazaniem, czy jest on
zaskarżony w całości, czy w części; 2) zwięzłe przedstawienie zarzutów; 3) uzasad-
nienie zarzutów; 4) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wy-
kazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było
możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później; 5) wniosek o zmianę
lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu zmiany lub uchylenia. Jednocześnie
Sąd zwrócił uwagę, że stosownie do treści art. 3701 k.p.c. apelację sporządzoną
przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, niespełniającą wyma-
gań określonych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c., sąd odrzuca bez wzywania do
usunięcia tych braków, zawiadamiając o tym właściwy organ samorządu zawodowe-
go, do którego należy pełnomocnik. Według Sądu Okręgowego niespełnienie wyma-
gań apelacji wskazanych powyżej nie może być traktowane jako brak formalny ape-
lacji, lecz jako jej wada konstrukcyjna, i nie może być uzupełnione, jeżeli apelacja
została sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika.
Zdaniem Sądu Okręgowego, treści normatywnej art. 3701 k.p.c. nie można ro-
zumieć w ten sposób, że przepis ten ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy apelacja
wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika w ogóle nie zawiera elementów
przewidzianych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c.; ma on zastosowanie również wtedy,
gdy apelacja nie spełnia tych wymagań z powodu nieprawidłowego sformułowania
ich w apelacji. Zmiany przepisów wprowadzone ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmia-
nie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr
172, poz. 1804) miały na celu zdyscyplinowanie uczestników postępowania i przy-
spieszenie procedur, szczególnie w sytuacji, gdy strona reprezentowana jest przez
profesjonalnego pełnomocnika, stąd też należy zwrócić uwagę na podniesienie wy-
magań co do oznaczenia zakresu zaskarżenia orzeczenia oraz zakresu żądanej
zmiany lub uchylenia wyroku w ramach zgłoszonych wniosków apelacji. Jeżeli fa-
chowy pełnomocnik pozwanego, sporządzając apelację, tak sformułował jej treść, że
można rozumieć, iż zaskarżono całość wyroku, albo też rozumieć, że zaskarżenie
obejmuje jedynie jego część wynikającą z podanej wartości przedmiotu zaskarżenia,
to oznacza to, że nie powiodło się oznaczenie zakresu zaskarżenia wymagane w art.
368 § 1 pkt 1 k.p.c. W zależności od przyjęcia, czy wyrok zaskarżony jest w całości,
czy też w części, można również stwierdzić braki wniosków apelacyjnych.
W ocenie Sądu Okręgowego, apelacja sporządzona przez pełnomocnika po-
zwanego zawiera wprawdzie oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, tym
niemniej błędnie określa zakres jego zaskarżenia, jak również zakres żądanej
zmiany. Pełnomocnik pozwanego stwierdził, że zaskarża wyrok w całości, jednak nie
złożył żadnego wniosku co do oddalonej części powództwa. W ocenie Sądu oznacza
to, że apelacja nie spełnia wymagań określonych w art. 368 § 1 pkt 1 i 5 k.p.c. Sąd
odwoławczy jest związany granicami środka odwoławczego i jego działanie jest uza-
leżnione od woli skarżącego, która powinna być wyartykułowana poprzez prawidłowe
wypełnienie dyspozycji art. 368 § 1 pkt 1-5 k.p.c. Błędne oznaczenie w apelacji za-
kresu zaskarżenia wyroku, jak również zakresu jego zmiany, jest wprawdzie brakiem
formalnym, który może być uzupełniony w trybie przewidzianym w art. 130 k.p.c.,
jednakże tylko w sytuacji, gdy apelacja jest sporządzona przez inne osoby niż wy-
mienione w art. 3701 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik pozwanego zarzucił
zaskarżonemu postanowieniu naruszenie prawa procesowego, a w szczególności
naruszenie art. 3701 k.p.c. w związku z art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c., przez błędną wykład-
nię prowadzącą do przyjęcia, że w przedmiotowej sprawie istnieje niepewność co do
zakresu zaskarżenia, upoważniająca Sąd drugiej instancji do odrzucenia wniesione-
go środka odwoławczego. Pełnomocnik pozwanego stwierdził, że Sąd Okręgowy w
Słupsku zastosował niedopuszczalną wykładnię rozszerzającą art. 3701 k.p.c. w
związku z art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c. Prawidłowa interpretacja tych przepisów nakazuje
przyjąć, że możliwość odrzucenia apelacji bez wzywania do usunięcia braków for-
malnych istnieje tylko wówczas, gdy apelacja w ogóle nie posiada któregoś z ele-
mentów wymienionych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. Zdaniem pełnomocnika po-
zwanego, ,,brak elementu, o którym mowa w pkt 1-3 i 5 § art. 368 k.p.c.", należy in-
terpretować ściśle, przy zastosowaniu wykładni literalnej, jako opuszczenie go w
ogóle w apelacji, lukę w tym zakresie, nieistnienie, nieobecność tego elementu.
Skarżący podkreślił, że profesjonalny pełnomocnik nie może ponosić ciężaru odpo-
wiedzialności za skutek niejednoznacznych rezultatów interpretacyjnych norm wyni-
kających z art. 3701 k.p.c. w związku z art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c., będących konse-
kwencją zastosowania przez Sąd Okręgowy w Słupsku wykładni rozszerzającej. In-
tencją ustawodawcy ustanawiającego art. 3701 k.p.c. było umożliwienie sądowi od-
rzucenia apelacji w sytuacji, gdy zawiera ona braki opisane w punktach 1-3 i 5 § 1
art. 368 k.p.c. Skutek taki nie może jednak dotyczyć ,,sugerowanej przez Sąd Okrę-
gowy w Słupsku rzekomej oraz pozornej nieścisłości w zakresie wskazania zakresu
zaskarżenia" z uwagi na to, że treść apelacji w powyższym zakresie - przy zastoso-
waniu prostego zabiegu interpretacyjnego, uwzględniającego zasady racjonalnego
myślenia - nie pozostawia wątpliwości w tym przedmiocie. Według pełnomocnika
pozwanego, apelacja mogła otrzymać prawidłowy bieg, albowiem wątpliwości co do
zakresu zaskarżenia nie istniały. Skarżący podkreślił, że wartość przedmiotu zaskar-
żenia została podana przez stronę pozwaną w sposób niebudzący wątpliwości. Sta-
nowisko skarżącego znajduje potwierdzenie w czynnościach Sądu pierwszej instan-
cji, który mając uprawnienia do odrzucenia apelacji a limine na podstawie art. 3701
k.p.c. w związku z art. 368 § 1 k.p.c. z drogi takiej nie skorzystał, co oznacza, że nie
miał zastrzeżeń do zakresu zaskarżenia wskazanego przez stronę pozwaną. Wno-
szący zażalenie ponownie podkreślił, że pełnomocnik działający w imieniu pozwane-
go zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Człuchowie z 9 czerwca 2006 r. w całości.
W związku z tym należało przyjąć dorozumiane założenie, że wyrok został zaskarżo-
ny na korzyść pozwanego. Według pełnomocnika pozwanego, biorąc pod uwagę:
wskazany kierunek apelacji (na korzyść pozwanego), treść zaskarżonego wyroku,
który w części oddalał roszczenia powoda, i fakt wskazania przez pełnomocnika
wartości przedmiotu zaskarżenia korelującej z wynikiem odejmowania wartości
przedmiotu sporu od wartości oddalonego przez Sąd pierwszej instancji roszczenia
powoda - należało przyjąć, że nie ma wątpliwości co do zakresu zaskarżenia, który w
przedmiotowej sprawie wynosił 12.803,72 zł. Odmienna interpretacja byłaby, w oce-
nie skarżącego, sprzeczna z zasadami racjonalnego myślenia i prowadziłaby do
błędnej konstatacji, że pozwany zaskarża wyrok Sądu pierwszej instancji na swoją
niekorzyść.
Zdaniem skarżącego, wskazana w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
przyczyna odrzucenia apelacji - sugerowana przez Sąd Okręgowy w Słupsku nie-
pewność co do zakresu zaskarżenia apelacją - nie mieści się w żadnym z przywoła-
nych w art. 3701 k.p.c. punktów § 1 art. 368 k.p.c. Powyższe stanowisko potwierdza
wykładnia funkcjonalna art. 3701 k.p.c. Przepis ten ma bowiem przeciwdziałać
wszczynaniu przez Sąd drugiej instancji postępowania w celu uzupełnienia braków
apelacji sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika. W rozpoznawanej spra-
wie takiej potrzeby nie było, gdyż zakres zaskarżenia apelacją, przy zastosowaniu
całościowej analizy treści środka odwoławczego, był niewątpliwy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, chociaż należy w pełni podzielić stano-
wisko Sądu Okręgowego, że granice zaskarżenia zostały określone przez pełnomoc-
nika pozwanego w sposób niestaranny, a treść uzasadnienia zażalenia zdaje się
wskazywać, że pełnomocnik dalej nie dostrzega tej niestaranności, a nawet zaprze-
cza jej istnieniu.
Rozważania należy rozpocząć od treści rozstrzygnięcia zawartego w wyroku
Sądu Rejonowego. Sąd ten zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę
12.803,72 zł z ustawowymi odsetkami tytułem dodatkowego wynagrodzenia roczne-
go (pkt 1 wyroku). Jednocześnie, ,,w pozostałym zakresie" oddalił powództwo (pkt 2
wyroku). Ponadto, orzekł o rygorze natychmiastowej wykonalności (pkt 3 wyroku).
Zaskarżając apelacją powyższy wyrok pełnomocnik strony pozwanej zawarł w
apelacji stwierdzenie, że wyrok ten zaskarża ,,w całości", co dosłownie odczytane
oznacza, że apelacja strony pozwanej dotyczy także tej części wyroku, w której od-
dalono powództwo (punkt 2). Tymczasem podana wartość przedmiotu zaskarżenia
zdaje się sugerować, że zaskarżenie dotyczy tylko tej części wyroku, w której po-
wództwo zostało uwzględnione (punkt 1), i - ewentualnie, bo nie wynika to jasno z
treści apelacji - tej części, w której wyrokowi nadano rygor natychmiastowej wykonal-
ności (punkt 3). Jednocześnie, formułując wnioski apelacji, pełnomocnik wniósł o
,,zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości", ewentualnie
,,o zmianę zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji", co też nie jest staranne, ponieważ ten ostatni wniosek
stanowi niezrozumiałą kompilację wniosków apelacyjnych dotyczących wydania
orzeczenia reformatoryjnego (zmieniającego zaskarżone orzeczenie sądu pierwszej
instancji) oraz orzeczenia kasacyjnego (uchylającego zaskarżone orzeczenie i prze-
kazującego sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji).
Rozstrzygnięcia wymagało zatem, czy oczywista nieścisłość co do określenia granic
zaskarżenia uniemożliwiała nadanie biegu apelacji wniesionej przez profesjonalnego
pełnomocnika.
Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca systematycznie zwiększa wymagania
stawiane adwokatom, radcom prawnym i rzecznikom patentowym. Osoby te są spe-
cjalnie kwalifikowanymi pełnomocnikami procesowymi (art. 87 § 1 in pricipio oraz art.
871 k.p.c.), co pozwala oczekiwać od nich spełniania wysokich standardów zawodo-
wych, wśród których - jako zupełnie podstawowe - wymienić należy prawidłowe spo-
rządzanie pism procesowych i środków odwoławczych (środków zaskarżenia), termi-
nowe zgłaszanie twierdzeń, zarzutów i dowodów, uiszczanie należnych opłat, itp.
Jest oczywiste, że dokonywanym w ostatnich latach zmianom ustawowym przyświe-
ca zamiar usprawnienia i przyspieszenia postępowania sądowego, a nie samo tylko
zwiększanie formalizmu procesowego, w tym wypadku formalizmu stanowionego ze
względu na profesjonalizm podmiotów czynności procesowych.
Jednym z przepisów zaostrzających wymagania i rygory w stosunku do adwo-
katów, radców prawnych i rzeczników patentowych jest art. 3701 k.p.c., wprowadzony
do Kodeksu ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804). Zgodnie z tym
przepisem, apelacja sporządzona przez wymienionych pełnomocników, niespełniają-
ca wymagań określonych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c., podlega odrzuceniu
przez sąd pierwszej instancji bez wzywania do usunięcia tych braków. Jeżeli apelacji
nie odrzuci sąd pierwszej instancji, może to uczynić również sąd drugiej instancji (tak
się stało w rozpoznawanej sprawie). Treść art. 3701 k.p.c. oznacza, że prawidłowe -
od strony formalnej - sporządzenie apelacji jest uznawane za elementarne zadanie
warsztatowe zawodowego pełnomocnika, w związku z czym, zdaniem ustawodawcy,
nie ma uzasadnionych powodów, aby - w przeciwieństwie do apelacji wnoszonych
przez same strony lub pełnomocników nieprofesjonalnych (por. art. 370 k.p.c.) - tole-
rować brak fachowości albo zwykłą niesumienność i wdrażać działania naprawcze,
prowadzące zwykle do przewleczenia postępowania (por. postanowienie Sądu Naj-
wyższego z 27 października 2005 r., III CZ 78/05, Biuletyn SN 2006 nr 2, poz. 9, LEX
nr 172099).
Zgodnie z art. 368 § 1 k.p.c., apelacja powinna czynić zadość wymaganiom
przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać (między innymi): ozna-
czenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w
całości czy w części (pkt 1), oraz wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zazna-
czeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia (pkt 5). W sytuacji gdy apelację
składa sama strona, braki tego pisma, dotyczące jego elementów konstrukcyjnych,
podlegają uzupełnieniu na wezwanie przewodniczącego (pod rygorem odrzucenia
apelacji), natomiast w sytuacji, gdy wymagania te nie są spełnione w apelacji spo-
rządzonej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (profesjonal-
nego pełnomocnika), sąd odrzuca środek odwoławczy bez wzywania do usunięcia
tych braków (art. 3701 k.p.c.). Wymagania konstrukcyjne, jakim powinna odpowiadać
apelacja, nie są wymaganiami niemożliwymi do spełnienia, a nałożenie na profesjo-
nalnych pełnomocników obowiązków dotyczących ich respektowania niewątpliwie
zmierza do usprawnienia postępowania apelacyjnego. Wymagania te nie powinny
być jednak traktowane w sposób nazbyt formalistyczny, uniemożliwiający w istocie
przystąpienie przez sąd do merytorycznego rozpoznania sprawy. Dokonując wy-
kładni art. 3701 k.p.c. należy mieć na względzie nie tylko przedstawiony powyżej cel
nałożenia na profesjonalnych pełnomocników określonych obowiązków i rygorów co
do czynności procesowych, ale także art. 176 ust. 1 Konstytucji, wyrażający zasadę
co najmniej dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Należy także mieć na
względzie, że ewentualne niedokładności dotyczące zarówno granic zaskarżenia
(art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c.) , jak i wniosków skarżącego (art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c.), mogą
zostać wyjaśnione w toku rozprawy apelacyjnej, w trakcie której przedstawiany jest
stan sprawy, w tym granice zaskarżenia i wnioski apelującego (art. 377 k.p.c.). Inny-
mi słowy, odrzucenie apelacji sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika
może mieć miejsce tylko wtedy, gdy określone w art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. wyma-
gania konstrukcyjne nie zostały spełnione w taki sposób, który w istocie uniemożliwia
identyfikację przedmiotu apelacji, granic zaskarżenia, zarzutów i wniosków apelacyj-
nych. Apelacja jest zwykłym środkiem odwoławczym, a więc jej rygoryzm jest niewąt-
pliwie mniejszy niż rygoryzm skargi kasacyjnej, co nie może pozostać bez wpływu
także na wykładnię przepisów dotyczących jej wymagań konstrukcyjnych (por. uza-
sadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2006 r., II PZP 1/06, OSNP 2006
nr 17-18, poz. 260). Chociaż odrzucenie apelacji sporządzonej przez adwokata,
radcę prawnego lub rzecznika patentowego, niespełniającej wymagań określonych w
art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c., nie narusza prawa do sądu (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z 27 października 2005 r., III CZ 78/05, Biuletyn SN 2006 nr 2,
poz. 9, LEX nr 172099), to przy wykładni tego przepisu należy mieć na uwadze, aby
nadmierny rygoryzm nie niweczył ratio legis regulacji wynikającej z art. 3701 k.p.c.
Rację ma zatem skarżący wywodząc, że art. 3701 k.p.c. nie może być prawi-
dłowo zastosowany w sytuacji, gdy nieścisłość we wskazaniu zakresu zaskarżenia
apelacją (niewątpliwie występująca w rozpoznawanej sprawie) może być usunięta na
skutek - niewymagającej nakładu pracy i czasu - interpretacji treści całej apelacji.
Należy podkreślić, że wymagania apelacji przewidziane w art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5
k.p.c. są spełnione, jeżeli wynikają z jakiegokolwiek jej elementu (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z 7 lipca 2006 r., I CZ 31/06, niepublikowane).
Mając na uwadze powyższe wywody należy uznać za trafne stanowisko peł-
nomocnika strony pozwanej (wnoszącego zażalenie), że przy uwzględnieniu zasad
logicznego rozumowania można było przyjąć założenie co do zaskarżenia wyroku na
korzyść strony pozwanej jako strony wnoszącej apelację, a zatem jedynie w części
uwzględniającej powództwo. Biorąc pod uwagę kierunek apelacji (na korzyść pozwa-
nego), treść zaskarżonego wyroku, który w części oddalał roszczenia powoda (czyli
w tej części był korzystny dla strony pozwanej i nie został przez nią zakwestionowany
żadnymi zarzutami zgłoszonymi w apelacji) oraz fakt określenia przez pełnomocnika
strony pozwanej wartości przedmiotu zaskarżenia (odpowiadającej wartości zasą-
dzonego świadczenia), można było przyjąć, że ewentualne wątpliwości co do zakre-
su zaskarżenia, wynikające z niestaranności pełnomocnika strony skarżącej, prze-
mawiają za mającym silne podstawy domniemaniem co do zaskarżenia wyroku Sądu
pierwszej instancji jedynie w części uwzględniającej powództwo. Sam pełnomocnik
żalącego się zwrócił uwagę w uzasadnieniu zażalenia, że odmienna interpretacja
rzeczywistego zakresu zaskarżenia byłaby sprzeczna z zasadami racjonalnego my-
ślenia i prowadziłaby do błędnej konstatacji, że pozwany zaskarża wyrok Sądu
pierwszej instancji na swoją niekorzyść. Apelacja mogła otrzymać prawidłowy bieg,
albowiem wątpliwości co do zakresu zaskarżenia dały się usunąć w wyniku prostych
zabiegów interpretacyjnych.

Można zatem przyjąć, że wskazanie w apelacji, iż wyrok został zaskarżony w
całości, a nie w części, stanowi oczywistą niedokładność, wynikającą z braku staran-
ności pełnomocnika, której nie powinno się traktować jako przeszkody do nadania
biegu apelacji (art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c.). Nie zmienia to poglądu Sądu Naj-
wyższego co do oczywistej niestaranności pełnomocnika skarżącego w formułowaniu
wniosków apelacji i określaniu granic zaskarżenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815 § 1 zdanie
pierwsze w związku z art. 3941 § 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie.
========================================