Postanowienie z dnia 15 czerwca 2007 r.
II PZ 20/07

Występowanie kilku spadkobierców powołanych do dziedziczenia z
mocy ustawy w roli powodów w sprawie o zapłatę odszkodowania za szkodę
poniesioną wskutek niedopełnienia obowiązku zgłoszenia spadkodawcy do
ubezpieczenia społecznego jest współuczestnictwem materialnym (art. 72 § 1
pkt 1 k.p.c.).

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 czerwca
2007 r. sprawy z powództwa Romana W., Sebastiana W., Moniki W. przeciwko Da-
nucie G. o zapłatę, na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 9 lutego 2007 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z dnia 9 lutego 2007 r. Sąd Okręgowy w Toruniu oddalił
wniosek o zwolnienie pozwanej od kosztów sądowych i odrzucił apelację pozwanej
od wyroku Sądu Rejonowego z powodu niewłaściwego opłacenia apelacji. Apelacja
została opłacona przez pozwaną (pracodawcę) kwotą 30 zł. Apelacja została wnie-
siona od wyroku wydanego w sprawie z powództwa trojga powodów - spadkobierców
ustawowych osoby zatrudnionej w prowadzonym przez pozwaną zakładzie (Sąd Re-
jonowy postanowieniem z dnia 13 czerwca 2005 r. stwierdził, że powodowie spadek
nabyli na podstawie ustawy po 1/3). Powodowie podnosili, iż pozwana nie zgłosiła
pracownika do ZUS i opłaciła składki dopiero po wydaniu decyzji ZUS i zakończeniu
sprawy karnej. Zdaniem powodów nieopłacenie przez pozwaną składek na ubezpie-
czenia społeczne w ustawowym terminie ,,doprowadziło do powstania szkody u Re-
naty W. w postaci nieotrzymania zasiłku chorobowego, a następnie renty dla osoby
całkowicie niezdolnej do pracy". Powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz soli-
darnie kwoty 18.361, 97 zł. Sąd Rejonowy uznał roszczenie powodów za zasadne i
zasądził na podstawie art. 300 k.p. związku z art. 415 k.c. po 6.120, 65 zł na rzecz
każdego z powodów. Sąd pierwszej instancji podzielił zasądzoną kwotę po równo
między spadkobierców odwołując się do art. 93 § 5 k.p., zgodnie z którym odprawę
pośmiertną dzieli się w częściach równych między uprawnionych członków rodziny.
Odrzucając apelację Sąd Okręgowy wskazał, iż pozwana powinna uiścić od
wniesionej apelacji opłatę podstawową, jednakże jej wysokość uzależnioną jest od
liczby powodów, gdyż opłatę podstawową uiszcza się co prawda od pisma proceso-
wego, ale przy współuczestnictwie formalnym po stronie powodów jest tyle wartości
przedmiotów sporu (zaskarżenia), ilu współuczestników wnoszących jedno pismo. W
takiej sytuacji pozwana powinna była opłacić apelację opłatą w wysokości sumy opłat
podstawowych od każdego uwzględnionego roszczenia, zatem apelacja powinna
była zostać opłacona w kwocie 90 zł.
Pozwana wniosła zażalenie na powyższe postanowienie, zarzucając narusze-
nie art. 1302 § 3 k.p.c., art. 373 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c., przez ich niezasto-
sowanie mimo braku przesłanek skutkujących odrzuceniem apelacji; art. 72 § 1 pkt. 1
i 2 k.p.c., polegające na przyjęciu, iż między powodami istnieje współuczestnictwo
formalne, art. 4 ust. 1, art. 14 ust. 2, art. 96 ust. 1 pkt. 4 w związku z art. 35 i art. 100
ust. 2 ustawy o kosztach sądowych, przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu,
iż pozwana nie może ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, zaś wniesiona
przez nią apelacja powinna być opłacona opłatą podstawową w wysokości 90 zł oraz
że opłata w wysokości 30 zł jest niewystarczająca i ,,stanowi brak formalny skutku-
jący odrzuceniem". Wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i
przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Toruniu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się zasadne. Zasady uiszczania opłat sądowych przez
stronę pozwaną wnoszącą apelację, w tym opłaty podstawowej różnią się w zależno-
ści od tego, czy współuczestnictwo po stronie powodów ma charakter formalny, czy
materialny. W przypadku współuczestnictwa formalnego strona pozwana jest bowiem
zobowiązana opłacić apelację kwotą 90 zł (3 x 30 zł, odrębnie dla każdego roszcze-
nia powodów). Natomiast w przypadku współuczestnictwa materialnego strona po-
zwana powinna opłacić apelację kwotą 30 zł (zgodnie z zasadą, iż od jednego pisma
procesowego uiszcza się jedną opłatę podstawową).
Zgodnie z art. 72 § 1 pkt. 1 k.p.c. współuczestnictwo materialne występuje
wówczas, gdy przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte
na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Natomiast współuczestnictwo formalne
występuje wówczas, gdy przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania
jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto
właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna,
jako też dla wszystkich wspólnie. W niniejszej sprawie z powództwem wystąpili
spadkobiercy. Dochodzą oni roszczenia majątkowego, które wchodzi w skład
spadku. W powództwie powodowie wystąpili z żądaniem zasądzenia określonej
kwoty na ich rzecz solidarnie. Z akt sprawy nie wynika, by doszło do podziału spadku
lub by toczyło się w tej sprawie postępowania. Nie ma również dowodu, iż docho-
dzone roszczenie jest jedynym składnikiem majątkowym spadku. Z powyższego
wynika, iż przedmiotem sporu jest wspólne prawo do majątku spadkodawcy, które do
momentu podziału spadku przysługuje łącznie wszystkim spadkobiercom. Zgodnie
zaś z art. 1035 k.c., jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności ma-
jątku spadkowego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach
ułamkowych, w świetle zaś art. 199 k.c. do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do
innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda
wszystkich współwłaścicieli.
Występujący w niniejszej sprawie w charakterze powodów spadkobiercy zo-
stali powołani do dziedziczenia z mocy ustawy. Współuczestnictwo, jakie zachodzi
między nimi ma więc charakter współuczestnictwa materialnego, a nie formalnego,
ponieważ przedmiotem sporu jest wspólne prawo przysługujące spadkobiercom
zmarłej do odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek braku określonych świad-
czeń z ZUS, które nie mogły zostać wypłacone zmarłej ze względu na niedopełnienie
przez pracodawcę obowiązku zgłoszenia jej do ubezpieczenia. Ewentualna kwota
zasądzonego odszkodowania wchodzi w skład spadku i dopiero będzie przedmiotem
działu (sądowego lub umownego). Pogląd ten znajduje oparcie w dotychczasowym
orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym przyjęto między innymi, iż współuczest-
nictwo materialne zachodzi, gdy rodzice, małżonek i dzieci zmarłego żądają zasą-
dzenia odszkodowania od sprawcy śmierci, ponieważ podstawą faktyczną jest to
samo zdarzenie, a mianowicie śmierć osoby będącej dla wszystkich powodów
wspólnym żywicielem (wyrok z 30 kwietnia 1966 r., III PZ 20/66, OSNCP 1967, poz.
64).
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================