Postanowienie z dnia 13 stycznia 2006 r.
I UZ 47/05

Sprawa z odwołania od odmowy ustalenia wysokości emerytury w celu
ustalenia świadczenia przedemerytalnego nie jest sprawą o przyznanie emery-
tury w rozumieniu art. 3982 § 1 k.p.c., w której skarga kasacyjna jest dopusz-
czalna niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie: SN Małgorzata
Wrębiakowska-Marzec, SA Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 stycznia
2006 r. sprawy z odwołania Teresy Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B. o ustalenie wysokości emerytury w celu ustalenia wysokości
świadczenia przedemerytalnego, na skutek zażalenia ubezpieczonej na postanowie-
nie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 września 2005 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny w Białymstoku odrzucił skargę
kasacyjną Teresy Z. ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddział w Z. decyzją z 26 października 2004 r. odmówił usta-
lenia wysokości jej emerytury w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemery-
talnego z braku 30 lat okresu uprawniającego do emerytury. Sąd Okręgowy w Łomży
wyrokiem z 20 grudnia 2004 r. zmienił tę decyzję i ustalił, że odwołującej się przysłu-
guje prawo do ustalenia wysokości emerytury w celu przyznania świadczenia
przedemerytalnego. Po apelacji pozwanego organu rentowego i ustaleniu, że wnio-
skodawczyni nie ma 30 lat uprawniających do emerytury Sąd Apelacyjny w Białym-
stoku wyrokiem z 22 czerwca 2005 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego i oddalił od-
wołanie Teresy Z.
Skarga kasacyjna wartość przedmiotu zaskarżenia określiła na kwotę
7.261,20 zł, to jest jako wartość świadczenia przedemerytalnego w kwocie 605,10 zł
za jeden rok (art. 22 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny zaskarżonym postanowieniem odrzucił skargę kasacyjną na
podstawie art. 3986 § 2 k.p.c. w związku z art. 3982 k.p.c. Stwierdził, że sprawa nie
dotyczyła przyznania emerytury, a tylko ustalenia wysokości emerytury w celu usta-
lenia wysokości świadczenia przedemerytalnego, zatem dotyczyła prawa majątko-
wego i wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych.
Zażalenie zarzuciło naruszenie przepisu art. 3982 k.p.c. z tego względu, że
przedmiotem sprawy nie było ustalenie wysokości świadczenia, ale ustalenie prawa,
którego odmowa nastąpiła ze względu na niezasadne niezaliczenie do stażu emery-
talnego okresu zatrudnienia w latach 1971-1974. Taki był przedmiot decyzji organu
rentowego i o takim prawie pozytywnie orzekł Sąd Okręgowy ustalając wysokość
emerytury w celu przyznania świadczenia przedemerytalnego. Przepis art. 3982
k.p.c. w części ograniczającej prawo do złożenia skarg kasacyjnej z uwagi na przed-
miot zaskarżenia nie miał wobec tego zastosowania. Na takim etapie niemożliwe
było też wskazanie wartości przedmiotu sporu, bo ,,trudno oczekiwać aby strona
sama ustaliła w tym celu hipotetyczną wartość emerytury". Kwotę 7.261,20 zł wska-
zano jako wartość przedmiotu zaskarżenia aby wypełnić formalne wymogi. Skoro
skarga kasacyjna przysługuje bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, to
służy to innym celom (np. zasądzeniu kosztów zastępstwa prawnego).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne i dlatego podlega oddaleniu. Dla jego oceny za-
sadnicze znaczenie ma rozstrzygnięcie, czy sprawa o ustalenie wysokości emerytury
w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego jest sprawą o prawo
majątkowe w rozumieniu art. 3982 § 1 k.p.c., czy też jest sprawą o przyznanie eme-
rytury, w której skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu za-
skarżenia.
Przedmiotem sprawy wynikającym z decyzji organu rentowego i następnie z
wyroków Sądów obu instancji było ustalenie wysokości emerytury w celu ustalenia
wysokości świadczenia przedemerytalnego. Przedmiotem tym nie było ustalenie
prawa do emerytury. Zachodzi oczywista różnica między ustalaniem prawa do eme-
rytury na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Fun-
duszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze
zm.), a ustalaniem wysokości emerytury w celu ustalenia wysokości świadczenia
przedemerytalnego na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobocia (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.)
z tego zasadniczego względu, że nabycie prawa do emerytury wyklucza prawo do
świadczenia przedemerytalnego, a tym samym potrzebę ustalenia wysokości eme-
rytury w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego. Istota świadcze-
nia przedemerytalnego polega właśnie na tym, że uzyskują je osoby, które nie nabyły
jeszcze prawa do emerytury (art. 37n w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14
grudnia1994 r.). Taki sam wniosek wynika z ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o
świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. Nr 120, poz. 1252 - art. 4 ust. 1 pkt 2 i pkt
3). Prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje w przypadku nabycia prawa do
emerytury, jak również z dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez
mężczyznę, co oznacza, że poprzedza emeryturę, a zarazem ona je wyklucza. W
związku z art. 30 nowej ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. sprawa podlegała rozpo-
znaniu jeszcze według przepisów ustawy z 14 grudnia 1994 r. Decyzja, którą wyda-
wał tu organ rentowy na wniosek powiatowego urzędu pracy, w żadnej mierze nie
była decyzją przyznającą prawo do emerytury zgodnie z art. 100 ustawy o emerytu-
rach i rentach z FUS. Jej przedmiotem było ustalenie kwoty emerytury zgodnie z art.
53 tej ustawy w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego, gdyż
kwota ta warunkowała wysokość świadczenia przedemerytalnego (art. 37k ust. 2 i 7a
ustawy z 14 grudnia 1994 r.). Organ rentowy pełnił tu więc określoną funkcję wobec
powiatowego urzędu pracy, co też uległo zmianie w nowej ustawie. Nigdy nie była to
jednak decyzja dotycząca ustalenia prawa do emerytury, którą organ rentowy wydaje
na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). Przedmiot i podstawa
prawna tej decyzji były określone w art. 37k ustawy 14 grudnia 1994 r. Do tego po-
stępowania odpowiednie zastosowanie miały przepisy dotyczące postępowania w
sprawie świadczeń emerytalnych, a od decyzji w sprawie ustalenia wysokości eme-
rytury w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego przysługiwały
środki odwoławcze określone w odrębnych przepisach (art. 37k ust. 4 i 5), czyli takie
jak w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Zażalenie natomiast inaczej przedstawia przedmiot sprawy, gdyż argumen-
tuje, że nie chodziło o ustalenie wysokości świadczenia, a o ustalenie prawa do
świadczenia. Takie twierdzenie nie jest uzasadnione gdy odwołuje się do wyroku
Sądu pierwszej instancji, który nie ustalił prawa do emerytury, a jedynie to, że odwo-
łująca się miała prawo do ustalenia wysokości emerytury ,,w celu przyznania świad-
czenia przedemerytalnego". Oznacza to więc, że nie rozstrzygnął inaczej niż według
zasad wynikających z art. 37k. ustawy z 14 grudnia 1994 r. To, że później Sąd dru-
giej instancji rozstrzygnął negatywnie wobec odmowy zaliczenia okresu pracy, wcale
nie znaczy, że rozstrzygnął o innym przedmiocie sprawy. Przepis art. 53 ustawy z 17
grudnia 1998 r. ustanawia algorytm ustalania wysokości emerytury i samo jej wyli-
czenie nie jest decydowaniem o prawie, a jedynie o jej wysokości. Nawet gdyby do-
szło do pozytywnego rozstrzygnięcia w sprawie, to w efekcie odwołująca się nie
miałaby prawa do świadczenia emerytalnego, a tylko prawo do świadczenia przede-
merytalnego. Odmowa ustalenia wysokości emerytury w celu ustalenia świadczenia
przedemerytalnego, nawet gdy u podstaw kwestionuje okres zatrudnienia jako okres
ubezpieczenia, nie jest sprawą o przyznanie emerytury w rozumieniu art. 3982 § 1
k.p.c., w której skarga kasacyjna jest dopuszczalna niezależnie od wartości przed-
miotu zaskarżenia. Natomiast, jako że decyduje o wysokości świadczenia przedeme-
rytalnego, to niewątpliwe jest to sprawa prawa majątkowego. Tutaj zaś wartość
przedmiotu zaskarżenia oznaczona w skardze kasacyjnej według art. 22 k.p.c. jest
niższa niż wartość dopuszczająca jej rozpoznanie.
Z tych motywów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na mocy art. 39814 w
związku z art. 3941 § 3 k.p.c.
========================================