Postanowienie z dnia 19 lutego 2007 r.
I UZ 46/06

W terminie określonym w art. 3985 § 1 k.p.c. dopuszczalne jest ponowne
wniesienie skargi kasacyjnej w przypadku, gdy pierwsza skarga została odrzu-
cona z powodu braków konstrukcyjnych.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 lutego
2007 r. sprawy z odwołania Stanisława F. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpiecze-
nia Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w O.W. o prawo do jednorazowego od-
szkodowania, na skutek zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 16 stycznia 2006 r.
[...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu postanowie-
niem z 16 stycznia 2006 r. [...] odrzucił skargę kasacyjną pełnomocnika ubezpieczo-
nego od wyroku tego Sądu z 29 września 2005 r. W uzasadnieniu powyższego po-
stanowienia Sąd stwierdził, że pełnomocnik ubezpieczonego wniósł 30 listopada
2005 r. skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego z 29 września 2005 r. Posta-
nowieniem z 5 grudnia 2005 r. Sąd Okręgowy odrzucił tę skargę na podstawie art.
3986 § 2 k.p.c. W dniu 29 grudnia 2005 r. pełnomocnik odwołującego się złożył po-
nowną skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego z 29 września 2005 r., która
odpowiadała wymaganiom określonym w art. 3984 § 1 i 2 k.p.c.
Sąd Okręgowy podniósł, że badanie skargi kasacyjnej przez sąd drugiej in-
stancji obejmuje - poza samą jej dopuszczalnością w konkretnej sprawie (w aspekcie
przedmiotowym i podmiotowym) - także zachowanie ustawowych wymagań kon-
strukcyjnych.Przepis art. 3984 § 1 i 2 k.p.c. określa wymagania formalne, jakim po-
winna odpowiadać skarga kasacyjna. Kontrola, czy wymagania te zostały spełnione,
pozostaje w gestii sądu drugiej instancji i jest obowiązkiem tego sądu wynikającym z
art. 3986 § 1 i 2 k.p.c. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej określony został w art.
3985 § 1 k.p.c. Oznacza to, że we wskazanym przez ustawę przedziale czasowym
skarga kasacyjna znajduje się w pełnej dyspozycji strony, wyrażającej się w możli-
wości jej modyfikacji czy cofnięcia. Sąd podkreślił, że strona jest uprawniona do
wniesienia tylko jednego środka zaskarżenia, tj. jednej skargi kasacyjnej. Według
Sądu, wniesiona w otwartym terminie (art. 3985 § 1 k.p.c.) skarga kasacyjna jest
skargą właściwą (chociażby częściową), zaś dalsze czynności strony zmierzają tylko
i wyłącznie do jej uzupełnienia. Jeżeli wniesiona z zachowaniem przepisanego termi-
nu skarga kasacyjna dotknięta jest brakami formalnymi co do jej treści, czyli tzw.
brakami co do elementów konstrukcyjnych przewidzianych w art. 3984 § 1 k.p.c.,
strona skarżąca może z własnej inicjatywy uzupełnić te braki przed upływem terminu
do wniesienia skargi kasacyjnej. Do czasu upływu tego terminu strona ma także
uprawnienie do zmiany treści wniesionej już skargi kasacyjnej. Nie oznacza to jed-
nak, że Sąd drugiej instancji, właściwy do badania skargi, powinien - do czasu
upływu terminu do wniesienia tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia - powstrzy-
mywać się od podjęcia decyzji w przedmiocie dopuszczalności skargi kasacyjnej do-
tkniętej brakami nieusuwalnymi co do elementów określonych w art. 3984 § 1 k.p.c.
Według Sądu Okręgowego, z chwilą wniesienia skargi kasacyjnej Sąd powinien
podjąć czynności właściwe dla ustalenia, czy środek zaskarżenia odpowiada usta-
wowym wymaganiom umożliwiającym nadanie mu biegu, a w przypadku stwierdze-
nia, że dotknięty jest on brakami nieusuwalnymi (co do wymagań z art. 3984 § 1
k.p.c.), powinien wydać postanowienie o jego odrzuceniu na podstawie art. 3986 § 2
k.p.c.
Sąd Okręgowy stwierdził, że stan pozostawania skargi kasacyjnej w sferze
pełnej dyspozycji strony w otwartym terminie do jej wniesienia ustaje z chwilą po-
wstania skutku procesowego wadliwej skargi kasacyjnej, jakim jest jej odrzucenie.
Sąd nie ma obowiązku wyczekiwać z podjęciem decyzji o odrzuceniu skargi kasacyj-
nej aż do upływu terminu do jej wniesienia, dyspozycyjność strony w zakresie wnie-
sionego środka zaskarżenia kończy się z chwilą nastąpienia skutku procesowego
wadliwej czynności procesowej (odrzucenia skargi kasacyjnej). Postanowieniem z 5
grudnia 2005 r. Sąd Okręgowy odrzucił wniesioną w rozpoznawanej sprawie skargę
kasacyjną na podstawie art. 3986 § 2 k.p.c. Decyzja Sądu nie była kwestionowana
przez skarżącego i nie była przedmiotem postępowania przewidzianego w art. 3941 §
1 k.p.c., a wskutek niezaskarżenia orzeczenie to stało się prawomocne. Zatem od
daty uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej istnieje w
tym przedmiocie przesłanka prawomocności rzeczy osądzonej (res iudicata) wywo-
łująca niedopuszczalność i bezskuteczność wszelkich czynności procesowych mają-
cych za przedmiot stan rzeczy objęty ich zakresem.
W ocenie Sądu Okręgowego bezskuteczne pozostaje ponowne sporządzenie
skargi kasacyjnej i jej wniesienie w ustawowym terminie ze względu na to, że wadli-
wa czynność procesowa (wniesienie skargi kasacyjnej ,,dotkniętej wadami z art. 3984
§ 1 k.p.c." i jej odrzucenie na podstawie art. 3986 § 2 k.p.c.) niweczy zasadę dyspo-
zycyjności poprzez merytoryczne rozpatrzenie dopuszczalności skargi kasacyjnej,
podlegające kontroli w trybie art. 3941 § 1 k.p.c. Ponowna skarga kasacyjna, wnie-
siona 29 grudnia 2005 r., jako niedopuszczalna podlegała odrzuceniu.

Powyższe postanowienie zaskarżył zażaleniem pełnomocnik ubezpieczonego.
Wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia, zarzucił, że zostało ono wydane
z obrazą art. 3986 § 2 k.p.c. W uzasadnieniu zażalenia pełnomocnik podniósł, że w
terminie ustawowym wniósł skargę kasacyjną spełniającą wymagania określone w
art. 3894 § 1 k.p.c. W związku z tym nietrafne są twierdzenia Sądu Okręgowego do-
tyczące ,,zarówno rzekomej utraty wniesienia przedmiotowej skargi kasacyjnej, jak i
teza o wywołaniu skutku res iudicata przez wcześniejsze postanowienie" o odrzuce-
niu skargi. Jednocześnie pełnomocnik ubezpieczonego zwrócił uwagę, że w powagę
rzeczy osądzonej są wyposażone tylko orzeczenia rozstrzygające sprawę co do
istoty (merytoryczne). Nie ,,korzystają" natomiast z powagi rzeczy osądzonej posta-
nowienia, które kończą postępowanie w sprawie i to także wówczas, gdy są prawo-
mocne, tj. gdy nie przysługuje od nich żaden środek odwoławczy ani inny środek za-
skarżenia. Istnienie takich postanowień nie stanowi przeszkody do ponownego roz-
patrzenia tej samej sprawy formalnej. Zdaniem skarżącego, wydane postanowienie o
odrzuceniu skargi kasacyjnej z powodu braków konstrukcyjnych nie może niweczyć
prawa strony do wniesienia przed upływem ustawowego terminu nowego środka za-
skarżenia. Zaskarżonego postanowienia nie uzasadnia przyjęta przez Sąd koncepcja
,,stanu ograniczenia dyspozycyjności terminem". Skarżący podniósł także, że przed-
miotowa skarga kasacyjna mogła zostać odrzucona wyłącznie z przyczyn określo-
nych w art. 3986 § 2 k.p.c.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zażalenie jest uzasadnione. W rozpoznawanej sprawie bezsporne było, że
pełnomocnik ubezpieczonego otrzymał odpis wyroku Sądu drugiej instancji wraz z
uzasadnieniem 31 października 2005 r. W dniu 30 listopada 2005 r. skarżący złożył
skargę kasacyjną, która została odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego z 5
grudnia 2005 r. ze względu na to, że była dotknięta brakami nieusuwalnymi (art. 3984
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3986 § 2 k.p.c.). W dniu 29 grudnia 2005 r. (a zatem z za-
chowaniem ustawowego terminu do wniesienia skargi kasacyjnej) pełnomocnik
ubezpieczonego złożył ponownie skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego,
która odpowiadała wymaganiom określonym w art. 3984 § 1 i 2 k.p.c. Sąd Okręgowy
uznał jednak, że ponowne wniesienie skargi kasacyjnej było bezskuteczne i odrzucił
skargę postanowieniem z 16 stycznia 2006 r.
Niektóre przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia argumenty
Sądu drugiej instancji są trafne. Należy w szczególności zgodzić się z poglądem wy-
rażonym przez Sąd Okręgowy, że Sądowi Najwyższemu może być przedstawiona
przez sąd drugiej instancji tylko jedna skarga kasacyjna tej samej strony procesowej.
Nie można jednak zgodzić się z zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego postano-
wienia stanowiskiem, wedle którego od daty uprawomocnienia się postanowienia o
odrzuceniu skargi kasacyjnej istnieje w tym przedmiocie ,,przesłanka prawomocności
rzeczy osądzonej (res iudicata), wywołująca niedopuszczalność i bezskuteczność
wszelkich czynności procesowych mających za przedmiot stan rzeczy objęty ich za-
kresem". Powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) jest bowiem cechą przypisaną -
co trafnie podnosi w zażaleniu pełnomocnik ubezpieczonego - tylko tym orzeczeniom
sądu, które zawierają rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, a więc w procesie tylko
wyrokom i nakazom zapłaty (art. 3532 k.p.c.), a w postępowaniu nieprocesowym po-
stanowieniom orzekającym co do istoty sprawy. Zgodnie z art. 366 k.p.c., wyrok pra-
womocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą
sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stro-
nami. Powaga rzeczy osądzonej łączy się z materialnoprawnymi skutkami rozstrzy-
gnięcia (orzeczenia) sądu co do istoty sprawy.
W art. 366 k.p.c. mowa jest wyraźnie o wyroku, podczas gdy w pozostałych
przepisach tego samego rozdziału Kodeksu postępowania cywilnego (noszącego
tytuł ,,Prawomocność orzeczeń") mówi się ogólnie o orzeczeniach. Jeżeli sąd nie wy-
dał orzeczenia co do istoty sprawy, to nie można mówić o powadze rzeczy osądzo-
nej. Oznacza to, że postanowienie, którym po raz pierwszy została odrzucona skarga
kasacyjna wniesiona przez pełnomocnika ubezpieczonego, nie rodziło skutku powagi
rzeczy osądzonej, a zatem postanowienie o jej odrzuceniu nie stało na przeszkodzie
ponownemu wniesieniu przez tę samą stronę w terminie do zaskarżenia (art. 3985 §
1 k.p.c.) kolejnej skargi kasacyjnej. Inaczej mówiąc, okoliczność, że sąd już raz
orzekł prawomocnym postanowieniem w przedmiocie odrzucenia skargi kasacyjnej
nie wyklucza możliwości wniesienia ,,nowej" skargi (por. postanowienie Sądu Naj-
wyższego z 21 września 2005 r., V CZ 100/05, niepublikowane). W terminie określo-
nym w art. 3985 § 1 k.p.c. dopuszczalne jest ponowne wniesienie skargi kasacyjnej w
przypadku, gdy pierwsza skarga została odrzucona z powodu nieusunięcia w termi-
nie braków, o jakich mowa w art. 3984 § 2 k.p.c. (postanowienie SN z 21 grudnia
2005 r., I UZ 35/05, OSNP z 2006 r., nr 23-24, poz. 373), albo z powodu niepodle-
gających usunięciu braków konstrukcyjnych.
Trafnie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na możliwość skutecznego usunięcia wad kon-
strukcyjnych skargi kasacyjnej przed upływem terminu do jej wniesienia (stanowisko
takie zostało wyrażone przez Sąd Najwyższy, między innymi, w postanowieniach: z
29 sierpnia 2001 r., IV CZ 118/01, OSNC 2002 nr 2, poz. 29, z 20 listopada 2001 r.,
III CZ 109/01, niepublikowane, z 13 grudnia 2002 r., IV CZ 181/02, niepublikowane, z
5 stycznia 2006 r., I PZ 25/05, OSNP 2007 nr 1-2, poz. 14). Sąd drugiej instancji jest
obowiązany dokonać kontroli zachowania przez skarżącego wymagań skargi kasa-
cyjnej niezwłocznie po jej wniesieniu, bez wyczekiwania na upływ terminu przewi-
dzianego w art. 3985 § 1 k.p.c. Strona, która wniosła skargę kasacyjną dotkniętą bra-
kami w zakresie elementów konstrukcyjnych, może zatem skutecznie uzupełnić
wspomniane braki, jeżeli uczyni to nie tylko przed upływem terminu z art. 3985 § 1
k.p.c., lecz także przed wydaniem przez sąd drugiej instancji postanowienia o odrzu-
ceniu skargi nieodpowiadającej wymaganiom określonym w art. 3984 § 1 k.p.c. Wy-
danie postanowienia odrzucającego skargę kasacyjną, która nie czyniła zadość wy-
maganiom przewidzianym w art. 3984 § 1 k.p.c., niweczy skutki procesowe związane
z jej wcześniejszym wniesieniem. Innymi słowy, prowadzi do utraty substratu, który
mógłby ulec uzupełnieniu (poprawieniu). Jeżeli doszło do wydania postanowienia o
odrzuceniu skargi kasacyjnej, a nie upłynął jeszcze termin przewidziany w art. 3985 §
1 k.p.c., strona może sporządzić i wnieść przed upływem tego terminu ,,nową" skargę
kasacyjną odpowiadającą wszystkim wymaganiom określonym w art. 3984 § 1 k.p.c.
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2006 r., III CZ 104/05, niepubli-
kowany, z 18 lutego 2005 r., V CZ 176/04, niepublikowanye.
Mając powyższe na uwadze, odmiennie niż uczynił to Sąd Okręgowy należało
ocenić skuteczność ,,kolejnej skargi kasacyjnej", wniesionej przed upływem dwumie-
sięcznego terminu do jej wniesienia (art. 3985 § 1 k.p.c.), a po prawomocnym odrzu-
ceniu ,,pierwszej skargi kasacyjnej". Bezpodstawnie Sąd Okręgowy uznał, że ponow-
nie sporządzona skarga kasacyjna, niezawierająca braków formalnych, wniesiona w
ustawowym terminie jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu.
Z art. 3981 § 1 k.p.c. wynika, że od wydanego przez sąd drugiej instancji pra-
womocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umo-
rzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona może wnieść
skargę kasacyjną w terminie określonym w art. 3985 § 1 k.p.c. Żaden z tych przepi-
sów nie zawiera wyłączenia dopuszczalności wniesienia przez tę samą stronę po-
nownej skargi kasacyjnej w przypadku odrzucenia pierwszej, jeżeli ta druga zostanie
złożona w terminie otwartym do zaskarżenia. Prawomocne postanowienie o odrzu-
ceniu skargi niweczy wszelkie skutki procesowe związane z jej wcześniejszym wnie-
sieniem i jest dla sądu wiążące z mocy art. 365 § 1 k.p.c. Wcześniej wniesiona pra-
womocnie odrzucona skarga kasacyjna jest zatem bezskuteczna i nie istnieje proce-
sowa możliwość przywrócenia jej skuteczności (por. postanowienie Sądu Najwyż-
szego z 21 grudnia 2005 r., I UZ 35/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 373). Skoro
pierwsza czynność procesowa w postaci wniesienia skargi kasacyjnej okazała się
bezskuteczna, nie ma przeszkód do ponownego dokonania tej czynności procesowej
- wniesienia skargi kasacyjnej. Słusznie zwrócił Sąd Okręgowy uwagę na to, że od
jednego zaskarżalnego orzeczenia stronie przysługuje tylko jeden - skutecznie wnie-
siony - środek zaskarżenia. W razie wcześniejszego prawomocnego odrzucenia tego
środka, ponowne dokonanie tej czynności procesowej nie oznacza więc wniesienia
,,drugiego środka zaskarżenia" w tej samej sprawie, lecz wniesienie środka zaskar-
żenia przysługującego stronie. Dzieje się tak zwłaszcza w sytuacji, gdy po odrzuce-
niu środka zaskarżenia z powodu nieusuwalnych braków, następuje, z zachowaniem
terminu ustawowego, powtórne wniesienie tego środka, niedotkniętego brakami (por.
pogląd prawny wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31
maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001 nr 1, poz. 1).
Podsumowując wcześniejsze wywody można stwierdzić, że w terminie okre-
ślonym w art. 3985 § 1 k.p.c. dopuszczalne jest ponowne wniesienie skargi kasacyj-
nej w przypadku, gdy pierwsza skarga została odrzucona z powodu braków kon-
strukcyjnych (art. 3984 § 1 k.p.c.).

Z powyższych względów Sąd Najwyższy z mocy art. 39815 § 1 k.p.c. w
związku z art. 3941 § 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================