Postanowienie z dnia 28 stycznia 2005 r.
III UZ 29/04

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie: SN Katarzyna Gonera,
SA Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 stycznia
2005 r. sprawy z wniosku Leszka B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w R. o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, na skutek zażalenia
wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 22 listopada
2004 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e


Postanowieniem z dnia 22 listopada 2004 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie odrzu-
cił apelację Leszka B. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Radomiu z dnia 5 listopada 2003 r., którym oddalono odwołanie
wnioskodawcy od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w R. odma-
wiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny wskazał, że apelacja wnioskodawcy nie spełniała wymogów
określonych w art. 368 § 1 k.p.c., a mianowicie nie zostały w niej przedstawione za-
rzuty i ich uzasadnienie oraz nie został sformułowany wniosek apelacyjny. Wezwanie
do usunięcia w terminie tygodniowym wskazanych braków formalnych wnioskodawca
otrzymał w dacie 9 listopada 2004 r., zaś w dniu 15 listopada 2004 r. złożył pismo
procesowe, w którym opisał stan zdrowia oraz trudności, z jakimi spotyka się w pro-
cesie leczenia. Z treści pisma można co prawda wyprowadzić wniosek, iż wniosko-
dawca domaga się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia odwołania od de-
cyzji organu rentowego, jednakże nie zawiera ono przedstawienia zarzutów i ich
uzasadnienia. Przez zarzuty apelacyjne należy przy tym rozumieć zastrzeżenia doty-
czące postępowania i wyrokowania przez sąd pierwszej instancji, czyli przyczyny, ze
względu na które skarżący uważa, iż zaskarżony wyrok jako wadliwy nie powinien się
ostać. Zarzuty powinny być przedstawione przez stronę w sposób konkretny i precy-
zyjny oraz na tyle szczegółowo, aby sąd drugiej instancji mógł przeprowadzić postę-
powanie w odpowiednim kierunku, a nadto żeby zarzucane przez skarżącego wadli-
wości postępowania lub wyroku stanowiły właściwe uzasadnienie wniosków apela-
cyjnych. Tymczasem treść apelacji i pisma wnioskodawcy z dnia 15 listopada 2004 r.
nie zawiera zarzutów apelacyjnych i ich uzasadnienia, co uniemożliwia kontrolę ins-
tancyjną zaskarżonego wyroku w takim stopniu, że apelacji nie można nadać dalsze-
go biegu i w konsekwencji skutkuje jej odrzuceniem stosownie do art. 373 zd. 2 i 3
k.p.c.

W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca, reprezentowany
przez pełnomocnika będącego adwokatem, zarzucając naruszenie prawa proceso-
wego poprzez niezastosowanie art. 5 k.p.c., wniósł o jego uchylenie.

W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, iż analiza apelacji i pisma proceso-
wego sporządzonych osobiście przez wnioskodawcę, wskazuje na jego nieporad-
ność procesową, brak znajomości terminologii prawniczej i właściwego zrozumienia
dokonywanych czynności procesowych oraz wypływających zeń skutków prawnych.
Zgodnie z przepisem art. 5 k.p.c. rzeczą Sądów obu instancji było zatem udzielenie
mu takich pouczeń, które pozwoliłyby na rzeczywiste zrozumienie ciążących na nim
obowiązków i przysługujących uprawnień oraz aby podejmowane i nie podjęte
wskutek niewiedzy czynności procesowe nie przynosiły ujemnych skutków proceso-
wych. Skarżący podkreślił nadto, iż Sąd drugiej instancji uznał, że z treści pisma zło-
żonego przez wnioskodawcę w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków
apelacji można wywieść wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zażalenie jest uzasadnione. Postępowanie apelacyjne nie jest sformalizo-
wane, skoro odmiennie od istniejącej uprzednio instytucji rewizji nie są w przepisach
prawa wymienione konkretne podstawy apelacji, a przepis art. 368 k.p.c. wymaga,
aby apelacja przytaczała zarzuty i ich uzasadnienie, co w orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego traktowane jest jako każdy przejaw niezadowolenia strony z orzeczenia
sądu pierwszej instancji. W doktrynie zgodne jest stanowisko, że uregulowanie ape-
lacji uprawnia do twierdzenia, iż w obowiązującym systemie prawnym postępowanie
apelacyjne jest dalszym stadium postępowania przed sądem pierwszej instancji.
Oczywiście w interesie strony wnoszącej apelację jest sprecyzowanie zarzutów i ich
uzasadnienie, jednakże po pierwsze - zarzut apelacyjny może wynikać pośrednio z
treści apelacji, a po drugie - sąd apelacyjny nie jest związany zarzutami podniesio-
nymi w apelacji, a jedynie jej wnioskami (art. 378 § 1 k.p.c.). Wiąże się to z przyję-
ciem założenia, że w postępowaniu apelacyjnym sąd rozpoznaje sprawę w pełnym
zakresie i o treści rozstrzygnięcia, w tym jego podstawie faktycznej i prawnej, decy-
dują ustalenia poczynione w tym postępowaniu. Obowiązujące przepisy nie przewi-
dują również zakazu zmiany zarzutów apelacyjnych, co uzasadnia dopuszczalność
ich zmian w toku postępowania apelacyjnego (por. uchwałę z dnia 17 marca 1998 r.,
III ZP 1/98 (OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 483). Z tego też względu orzecznictwo Sądu
Najwyższego przyjmuje, że jeżeli żądanie pozwu (odwołania) było precyzyjne, a
apelacja od wyroku sądu pierwszej instancji nie wskazywała konkretnych zarzutów i
wyrażała tylko niezadowolenie z oddalenia powództwa (odwołania) brak jest podstaw
do zastosowania art. 373 k.p.c. w związku z art. 368 k.p.c. (por. wyrok z dnia 14 maja
1999 r. I PKN 61/99 - OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 578). Przepisy art. 370 i 373 k.p.c.
o odrzuceniu apelacji, której strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie należy
bowiem rozumieć w ten sposób, że dotyczą one tylko takich braków formalnych
apelacji, które uniemożliwiają nadanie jej prawidłowego biegu.

W niniejszej sprawie wnioskodawca odwołał się od decyzji organu rentowego,
odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Tym samym, skoro
jego odwołanie zostało oddalone wyrokiem Sądu pierwszej instancji, przeto nie ulega
wątpliwości, iż nadal domaga się przyznania świadczenia rentowego. Zarówno w
apelacji, jak i piśmie procesowym z dnia 15 listopada 2004 r., skarżący podnosi, iż
stan jego zdrowia nie uległ żadnej poprawie od czasu przyznania renty w 2000 r., nie
może podjąć żądnej pracy zarobkowej z uwagi na bóle nasilające się przy chodzeniu
i każdym wysiłku, zaś opinia biegłego została wydana bez przeprowadzenia aktual-
nych badań. W tej sytuacji błędnie Sąd Apelacyjny ocenił, iż apelacja wnioskodawcy
jest dotknięta brakami formalnymi, uniemożliwiającymi nadanie jej prawidłowego
biegu tym bardziej, że - jak trafnie zarzuca skarżący - wnioskodawca działał bez
profesjonalnego pełnomocnika, zaś treść apelacji, podobnie jak pisma procesowego
zawierającego uzupełnienie jej braków, dostosowana jest do poziomu jego rozumie-
nia pojęcia ,,przedstawienia zarzutów i ich uzasadnienia".
Z powyższych względów Sąd Najwyższy z mocy przepisów art. 39318 § 3
k.p.c. w związku z art. 397 k.p.c. i art.. 39319 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowie-
nia, co oznacza konieczność nadania apelacji wnioskodawcy dalszego biegu.
========================================