Postanowienie z dnia 6 czerwca 2005 r.
I UZ 16/05

Dla oceny dopuszczalności kasacji ze względu na wartość przedmiotu
zaskarżenia (art. 3921 § 1 k.p.c.) decydujące znaczenie ma wysokość żądania, a
nie jego zasadność.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 czerwca
2005 r. sprawy z odwołania Benedykta C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w Z.W. o wysokość świadczenia, na skutek zażalenia ubezpie-
czonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 lutego 2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Apelacyj-
nemu w Łodzi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi postanowie-
niem z 8 lutego 2005 r. [...] odrzucił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia
kasacji oraz odrzucił kasację ubezpieczonego Benedykta C. od wyroku tego Sądu z
6 lipca 2004 r., oddalającego jego apelację od wyroku Sądu Okręgowego w sprawie
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z.W. o wysokość
emerytury.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że wnioskodawca był obecny
podczas ogłoszenia wyroku Sądu Apelacyjnego, przy czym nie został pouczony
przez przewodniczącą składu orzekającego o możliwości wniesienia od niego kasa-
cji, albowiem Sąd uznał, że sprawa nie jest sprawą ,,kasacyjną", mimo że apelujący
wskazał jako wartość przedmiotu zaskarżenia kwotę 15.850,62 zł. Zdaniem odwołu-
jącego się, tyle właśnie wynosiła kwota ,,przywłaszczona" przez ZUS na jego szkodę
w latach 1997-2003. Odpis wyroku wraz z jego pisemnym uzasadnieniem został do-
ręczony wnioskodawcy w dniu 2 września 2004 r.
W dniu 10 stycznia 2005 r. ubezpieczony złożył osobiście wniosek o przywró-
cenie mu terminu do wniesienia kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego wraz z samą
kasacją, podając, że z uwagi na zawiłości sprawy było mu trudno znaleźć prawnika,
który podjąłby się opracowania i wniesienia w jego imieniu kasacji do Sądu Najwyż-
szego. Dodatkowo, według twierdzeń ubezpieczonego, zły stan zdrowia uniemożliwił
mu szybkie i sprawne opracowanie kasacji, którą pisał z przerwami, denerwując się i
odczuwając przy tym dolegliwości bólowe serca.
Następnie w dniu 13 stycznia 2005 r. wpłynęła do akt sprawy kasacja od wy-
roku Sądu Apelacyjnego z 6 lipca 2004 r. sporządzona przez pełnomocnika wnio-
skodawcy - adwokata Mirosława J., podtrzymująca osobisty wniosek ubezpieczone-
go o przywrócenie terminu do jej wniesienia. Jako wartość przedmiotu zaskarżenia
wskazano w kasacji ostatecznie kwotę 17.571,10 zł.
Na rozprawie w dniu 8 lutego 2005 r., wyznaczonej w celu rozpoznania wnio-
sku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji, wnioskodawca wyjaśnił, że wyli-
czając wartość przedmiotu zaskarżenia, miał na uwadze kwotę świadczenia rento-
wego, które nie zostało mu wypłacone przez organ rentowy przez 7 lat, co w skali
miesiąca dawało niedopłatę około 190 zł.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że rozpoznawana sprawa jest sprawą o wysokość
świadczenia i w związku z tym dopuszczalność kasacji zależy od wartości przed-
miotu zaskarżenia. Zgodnie zaś z przepisem art. 3921 § 1 k.p.c., kasacja nie przysłu-
guje w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest
niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych kasacja przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w
sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiąz-
kiem ubezpieczenia społecznego. Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawca nie
wnosił w przedmiotowej sprawie o ustalenie uprawnień do renty lub emerytury, ale o
podjęcie wypłaty przyznanych mu uprzednio świadczeń w zbiegu oraz o zwiększenie
emerytury wskutek zaliczenia do stażu pracy okresu nauki w Liceum Felczerskim. W
rzeczywistości zamiarem wnioskodawcy było uzyskanie za lata 1997 - 2003 wypłaty
świadczenia w kwocie wyższej o około 190 zł miesięcznie w stosunku do realizowa-
nego przez ZUS. Ponieważ sprawa dotyczyła świadczeń powtarzających się, to zda-
niem Sądu Apelacyjnego, w myśl art. 22 k.p.c., wartość przedmiotu zaskarżenia
może stanowić jedynie suma świadczeń za jeden rok. W sytuacji gdy wnioskodawca
podał, że ZUS nie dopłacał mu co miesiąc około 190 zł, dawało to w skali roku kwotę
wynoszącą około 2.280 zł. Sąd zauważył, że nawet gdyby założyć, iż ubezpieczony
dochodził odszkodowania w wysokości różnicy między pobieranym świadczeniem a
tym, które - jego zdaniem - otrzymywałby, gdyby organ rentowy prawidłowo ustalił
jego staż pracy oraz ,,dokonał zbiegu świadczeń", to i tak zgodnie z art. 133 ust. 1 pkt
2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r Nr 39, poz. 353 ze zm.), ewentualne wy-
równanie należałoby mu się za trzy lata wstecz od miesiąca złożenia wniosku, co nie
daje kwoty wyższej niż dziesięć tysięcy złotych.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, że kasacja - jako niedo-
puszczalna w świetle obowiązującego prawa - podlega odrzuceniu. Dalej Sąd stwier-
dził, że skoro kasacja okazała się niedopuszczalna, to tym samym wniosek o przy-
wrócenie terminu do jej wniesienia - jako bezprzedmiotowy - podlegał odrzuceniu na
podstawie art. 171 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 3935 § 1 k.p.c.
Powyższe postanowienie zaskarżył zażaleniem pełnomocnik ubezpieczonego,
wnosząc o jego uchylenie i orzeczenie o przyjęciu kasacji, ewentualnie o przekaza-
nie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi w celu podjęcia decyzji o przywróceniu
terminu i przyjęciu kasacji. W uzasadnieniu skarżący wskazał, że Sąd Apelacyjny
pominął stanowisko wnioskodawcy przedstawione w kasacji, z którego wynika, że
suma niewypłaconej a należnej mu kwoty wynosi 17.481,10 zł. Ubezpieczony takie
działanie ZUS określił jako ,,przywłaszczenie jego renty emerytalnej, co stanowi czyn
karalny". Zdaniem skarżącego w takich przypadkach przedawnienie dochodzonych
należności wynosi 10 lat. W ocenie skarżącego z powyższych przyczyn kasacja
winna podlegać rozpoznaniu, a termin do jej wniesienia powinien być przywrócony.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, choć z innych przyczyn, niż w nim
wskazane. Nie chodzi bowiem o to, że działanie organu rentowego może być zakwa-
lifikowane jako czyn karalny, a w takich przypadkach przedawnienie dochodzonych
roszczeń wynosi 10 lat.
Dla oceny dopuszczalności kasacji ze względu na wartość przedmiotu zaskar-
żenia - bo tylko ta kwestia jest przedmiotem oceny na obecnym etapie postępowania
- decydujące znaczenie ma przedmiot rozpoznawanej sprawy. Wnioskodawca do-
magał się - między innymi - wypłaty przywłaszczonej (jego zdaniem) przez organ
rentowy renty chorobowej za okres sześciu lat - od 1997 r. do 2003 r., a następnie za
okres siedmiu lat - od 1997 r. do 2004 r. Wartość dochodzonego od organu rentowe-
go świadczenia określił: w odwołaniu - na kwotę 12.842,34 zł, w apelacji - na kwotę
15.850,62 zł, w kasacji - na kwotę 17.571,10 zł. W kasacji wyraźnie wskazał, że do-
maga się zwrotu przywłaszczonej przez ZUS renty od maja 1997 r. do grudnia 2004
r. w kwocie 17.571,10 zł. W każdym z pism wszczynających kolejne etapy postępo-
wania sądowego wskazana przez ubezpieczonego wartość dochodzonego świad-
czenia przekraczała kwotę dziesięciu tysięcy złotych. Należy zatem przyjęcie, że
wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie mogła wzrosnąć w apelacji i w kasacji w
stosunku do wartości podanej w odwołaniu, pozwala na stwierdzenie, że sprawa do-
magania się przez ubezpieczonego ,,zwrotu przywłaszczonej przez ZUS renty choro-
bowej" od chwili wniesienia odwołania była sprawą, w której przedmiot sporu i jego
wartość wskazywały na dopuszczalność kasacji według art. 3921 § 1 k.p.c.
Opisany przedmiot rozpoznawanej sprawy nadawał jej charakter sprawy o
prawa majątkowe. Wartość dochodzonego świadczenia - od chwili wniesienia odwo-
łania przekraczająca kwotę dziesięciu tysięcy złotych - kwalifikowała ją jako sprawę,
w której kasacja jest dopuszczalna ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.
Powołanie się przez Sąd Apelacyjny na art. 22 k.p.c. jako wyznaczający wartość
przedmiotu zaskarżenia było nieprawidłowe. Wartość ta powinna być w rozpoznawa-
nej sprawie ustalona według art. 19 § 1 k.p.c. - stanowi ją kwota podana przez wnio-
skodawcę w odwołaniu, w którym wyraźnie domagał się on zasądzenia na swoją
rzecz zwrotu bezpodstawnie (jego zdaniem) wstrzymanych przez organ rentowy
świadczeń za okres sześciu lat. Materialnoprawny termin przedawnienia tego rodzaju
roszczenia nie ma znaczenia dla ustalenia wartości przedmiotu sporu, a następnie
wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego. Argument Sądu Apelacyjnego, że
wartość roszczeń wnioskodawcy za rok wynosi około 2.280 zł, a za nieprzedawnione
trzy lata nie przekracza 10.000 zł, pozostaje zatem bez wpływu na ocenę dopusz-
czalności kasacji.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że w rozpoznawanej sprawie
kasacja wnioskodawcy jest dopuszczalna ze względu na wartość przedmiotu sporu.
Odmienne założenie Sądu Apelacyjnego stało się przyczyną odrzucenia wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia kasacji na podstawie art. 171 k.p.c. Tymczasem,
skoro kasacja jest dopuszczalna ze względu na wartość przedmiotu sporu (a innych
warunków jej dopuszczalności Sąd Apelacyjny do tej pory nie badał), wniosek o
przywrócenie terminu do jej wniesienia powinien być rozpoznany merytorycznie, je-
żeli jest ona dopuszczalna z innych przyczyn (na przykład ze względu na zachowa-
nie koniecznych elementów konstrukcyjnych).

W tym celu Sąd Najwyższy uchylił w całości zaskarżone postanowienie i
sprawę w zakresie rozpoznania wniosku o przywrócenia terminu do wniesienia kasa-
cji oraz w zakresie dopuszczalności kasacji z innych przyczyn niż wartość przed-
miotu zaskarżenia przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do ponownego rozpo-
znania.
========================================