Postanowienie z dnia 19 czerwca 2001 r.
I PZ 24/01

W postępowaniu wywołanym zażaleniem na postanowienie sądu drugiej
instancji odrzucające kasację (art. 39318 § 1 KPC) Sąd Najwyższy na wniosek
strony może rozpoznać nie podlegające zaskarżeniu postanowienie o oddale-
niu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji (art. 380 KPC w
związku z art. 39319 KPC).


Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Andrzej Kijowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 czerwca
2001 r. sprawy z powództwa Alicji B. przeciwko Szkole Podstawowej w N. o przywró-
cenie do pracy i zapłatę, na skutek zażalenia wniesionego przez powódkę na posta-
nowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z
dnia 20 lutego 2001 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
28 września 2000 r. oddalił apelację powódki Alicji B. od wyroku Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy dla Krakowa Nowej Huty z 27 marca 2000 r. oddalającego jej powództwo
przeciwko pozwanej Szkole Podstawowej w N. o przywrócenie do pracy (po przenie-
sieniu w stan nieczynny i wygaśnięciu stosunku pracy) oraz o zapłatę wynagrodze-
nia.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powódki jej pełno-
mocnik z urzędu - adwokat ustanowiony dla niej przez Sąd. Jako podstawy kasacji
wskazano: ,,1. naruszenie prawa materialnego, a to art. 20 KN przez przyjęcie, że
istniały podstawy do przeniesienia powódki w stan spoczynku, 2. naruszenie przepi-
sów postępowania, a to art. 133 i 139 kpc". Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości lub o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Wraz z kasacją pełnomocnik powódki złożył wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia środka odwoławczego, uzasadniając wniosek tym, że zbyt późno został
powiadomiony o ustanowieniu go pełnomocnikiem z urzędu.

Zaskarżonym postanowieniem z 20 lutego 2001 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie na podstawie art. 168 § 1 KPC oddalił wnio-
sek powódki o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji i na podstawie art. 3934 §
1 KPC oraz art. 3935 KPC odrzucił kasację jako wniesioną po terminie.
Rozpoznając wniosek o przywrócenie terminu, Sąd zwrócił uwagę na nastę-
pujące okoliczności. Powódka była obecna podczas ogłoszenia wyroku Sądu drugiej
instancji z 28 września 2000 r. i została prawidłowo pouczona o sposobie i terminie
wniesienia kasacji. We wniosku o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem zasy-
gnalizowała, że ma zamiar wystąpić do Sądu Najwyższego z kasacją. Odpis wyroku
z uzasadnieniem otrzymała 20 grudnia 2000 r. Pismem z 22 grudnia 2000 r. zwróciła
się o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu do sporządzenia kasacji. Sąd we-
zwał ją 5 stycznia 2001 r. do złożenia oświadczenia o stanie majątkowym, co powód-
ka niezwłocznie uczyniła czyniąc adnotację, że miała zamiar wynająć adwokata do
sporządzenia kasacji we własnym zakresie, ale gdy dowiedziała się, jakie musiałaby
ponieść koszty z tym związane, wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika
z urzędu. Postanowieniem z 9 stycznia 2001 r. Sąd Okręgowy ustanowił dla powódki
pełnomocnika w osobie adwokata. Odpis tego postanowienia został doręczony Okrę-
gowej Radzie Adwokackiej 16 stycznia 2001 r. Wyznaczony przez ORA adwokat zo-
stał powiadomiony 19 stycznia 2001 r. o ustanowieniu go pełnomocnikiem z urzędu
dla powódki. Kasację wniósł 29 stycznia 2001 r., choć termin do jej wniesienia upły-
nął 20 stycznia 2001 r. Opóźnienie we wniesieniu kasacji pełnomocnik tłumaczył tym,
że w piśmie informującym o wyznaczeniu go pełnomocnikiem nie było wskazane, że
chodzi o wniesienie kasacji, a ponadto konieczne było jeszcze skontaktowanie się z
powódką. Sąd Okręgowy ocenił, że uchybienie terminu do wniesienia kasacji nastą-
piło z przyczyn zawinionych przez powódkę, która będąc zdecydowana na wniesie-
nie kasacji i mając świadomość, że może ją wnieść w jej imieniu tylko adwokat lub
radca prawny, nie złożyła wcześniej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu,
co umożliwiłoby zachowanie miesięcznego terminu do wniesienia kasacji. Pomiędzy
ogłoszeniem wyroku a złożeniem przez powódkę wniosku o ustanowienie pełnomoc-
nika z urzędu upłynęło ponad dwa i pół miesiąca. Gdyby powódka dołożyła należytej
staranności przy prowadzeniu swoich spraw, wówczas wcześniej skontaktowałaby
się z sekretariatem Sądu, gdzie uzyskałaby niezbędne informacje dotyczące złożenia
wniosku o ustanowienie pełnomocnika przez Sąd, a zwłaszcza dowiedziałaby się,
jakie dokumenty należy dołączyć oraz że procedura ustanowienia pełnomocnika
musi potrwać. Nie ma żadnych racjonalnych przyczyn, które usprawiedliwiałyby
opóźnione starania powódki o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Sąd Okręgowy
powołał się na orzeczenia Sądu Najwyższego - postanowienie z 18 kwietnia 1997 r.,
I PKN 120/97, OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 88, postanowienie z 4 marca 1999 r., I
PKN 596/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 315, postanowienie z 22 maja 1997 r., II
UKN 146/97, OSNAPiUS 1998 nr 7, poz. 228 - podzielając poglądy w nich wyrażone.
Ponadto zwrócił uwagę na to, że termin do wniesienia kasacji upływał 20 stycznia
2001 r. (była to sobota), był więc czas, aby pełnomocnik wniósł kasację w terminie,
skoro o wyznaczeniu go pełnomocnikiem dowiedział się 19 stycznia 2001 r. (w pią-
tek).
Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego odrzucające kasację wniósł
pełnomocnik powódki, domagając się jego zmiany i uwzględnienia wniosku o przy-
wrócenie terminu do złożenia kasacji. W zażaleniu - które nie wskazuje jakiejkolwiek
podstawy prawnej ani nie precyzuje, jakie przepisy postępowania zostały naruszone
- skarżący podniósł, że zaskarżone postanowienie jest ,,niesłuszne i wyjątkowo
krzywdzące dla powódki". Zdaniem skarżącego trudno zgodzić się ze stanowiskiem
Sądu Okręgowego, że powódka zbyt późno wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie
dla niej pełnomocnika z urzędu, skoro uczyniła to na drugi dzień po otrzymaniu odpi-
su wyroku z uzasadnieniem. Fakt zbyt późnego powiadomienia adwokata o fakcie
ustanowienia go pełnomocnikiem z urzędu - na dzień przed upływem terminu do
wniesienia kasacji - a także tak istotne okoliczności, jak okres świąteczny i nowo-
roczny, mające niewątpliwy wpływ na zwłokę w ustanowieniu adwokata, zostały
przez Sąd Okręgowy całkowicie pominięte.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie z dwóch powodów. Pierwszy z nich
dotyczy samej konstrukcji zażalenia. Zgodnie z poglądem wyrażonym w uchwale
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00,
OSNC 2001 nr 1, poz. 1, postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie oddale-
nia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia środka odwoławczego nie jest po-
stanowieniem kończącym postępowanie w sprawie. Pogląd ten, wyrażony co prawda
w odniesieniu do apelacji i dotyczący stanu prawnego obowiązującego przed dniem
1 lipca 2000 r., czyli przed nowelizacją wprowadzoną ustawą z dnia 24 maja 2000 r.
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym
i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554), zachował swoją
aktualność w stanie prawnym obowiązującym po dniu 1 lipca 2000 r. i może być od-
niesiony wprost do kasacji. Oznacza to, że postanowienie Sądu Okręgowego z 20
lutego 2001 r. nie podlega zaskarżeniu w części oddalającej wniosek powódki o
przywrócenie terminu do wniesienia kasacji (punkt I.), ponieważ w tym zakresie nie
jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 39318 § 2
KPC, a zatem nie przysługuje od niego zażalenie do Sądu Najwyższego. Zażalenie
przysługuje natomiast - na podstawie art. 39318 § 1 KPC - na postanowienie Sądu
Okręgowego w części odrzucającej kasację. Poprzedzające je postanowienie odda-
lające wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji, chociaż niezaskarżal-
ne, mogłoby podlegać kontroli Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym
jako mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy (odrzucenie kasacji), ale pod pewnymi
warunkami. Sąd Najwyższy mógłby skontrolować zasadność oddalenia wniosku po-
wódki o przywrócenie terminu na podstawie odpowiednio stosowanego art. 380 KPC
w związku z art. 39319 KPC, co jednak wymagałoby od wnoszącego zażalenie na
postanowienie odrzucające kasację zgłoszenia wyraźnego wniosku o objęcie kon-
trolą Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym również postanowienia po-
przedzającego postanowienie o odrzuceniu kasacji. Takiego wniosku - czy to wyraź-
nego, czy choćby dorozumianego - zażalenie, sporządzone i wniesione przez profe-
sjonalnego pełnomocnika, nie zawiera. W takiej sytuacji, przy braku stosownego
wniosku, nie jest możliwe, aby Sąd Najwyższy objął z urzędu rozpoznaniem w postę-
powaniu zażaleniowym postanowienie o oddaleniu wniosku powódki o przywrócenie
terminu do wniesienia kasacji, w szczególności aby się merytorycznie odniósł do
słuszności (bardzo rygorystycznego) stanowiska Sądu Okręgowego co do tego, że
powódka w sposób zawiniony, nie zachowując należytej staranności w prowadzeniu
swoich spraw, z opóźnieniem złożyła wniosek o ustanowienie dla niej pełnomocnika
z urzędu, co doprowadziło do wniesienia przez tego pełnomocnika kasacji po termi-
nie. Sąd Najwyższy mógł jedynie stwierdzić, że postanowienie Sądu Okręgowego o
odrzuceniu kasacji na podstawie art. 3935 KPC było prawidłowe, ponieważ kasacja
została faktycznie wniesiona po terminie.
Drugą przyczyną oddalenia zażalenia było przyjęcie, że zaskarżone postano-
wienie odpowiada prawu, ponieważ kasacja podlegała odrzuceniu z powodu nieusu-
walnych braków formalnych. Chociaż zatem Sąd Okręgowy nie rozważał w uzasad-
nieniu zaskarżonego postanowienia tej kwestii, należało uznać, że orzekł prawidło-
wo, albowiem uwzględnienie zażalenia i nadanie biegu kasacji - w wyniku przywró-
cenia powódce terminu do jej wniesienia - musiałoby doprowadzić ostatecznie do
powtórnego odrzucenia tego środka odwoławczego, tym razem nie z powodu wnie-
sienia go po terminie, lecz ze względu na istotne nie podlegające usunięciu wady
konstrukcyjne.
Zaskarżony kasacją wyrok został wydany w dniu 28 września 2000 r., a zatem
do złożenia i, ewentualnie, rozpoznania kasacji mają zastosowanie przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, (...) (Dz.U. Nr 48, poz. 554), która
weszła w życie z dniem 1 lipca 2000 r.
Zgodnie z art. 393 § 1 KPC w nowym brzmieniu, Sąd Najwyższy, z zastrzeże-
niem wyjątków przewidzianych w § 2, może odmówić przyjęcia kasacji do rozpozna-
nia, jeżeli w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, nie istnieje potrzeba
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów albo gdy kasacja jest oczywiście bezzasadna,
zaś stosownie do przepisu art. 3933 § 1 KPC, kasacja - obok oznaczenia zaskarżo-
nego orzeczenia ze wskazaniem zakresu zaskarżenia, przytoczenia podstaw kasa-
cyjnych i ich uzasadnienia oraz wniosku o uchylenie lub zmianę orzeczenia z ozna-
czeniem zakresu uchylenia lub zmiany - powinna zawierać także przedstawienie
okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie.
Zważywszy, że wstępne badanie kasacji odbywa się przed jej rozpoznaniem,
a więc przed podjęciem oceny czy przytoczone w kasacji podstawy są usprawiedli-
wione (art. 39311 - art. 39313 KPC), należy dojść do wniosku, iż Sąd Najwyższy powi-
nien dysponować także tymi argumentami strony skarżącej, które - jej zdaniem -
uzasadniają przyjęcie kasacji do rozpoznania. Nowelizując art. 3933 KPC, ustawo-
dawca nie tylko postawił kasacji nowe, dodatkowe wymaganie konstrukcyjne, ale
także zmienił językową i logiczną strukturę tego przepisu. Dzieląc go na dwa para-
grafy, wyraźnie rozgraniczył wymagania konstrukcyjne kasacji, których spełnienie
sprawia, że podejmowana przez stronę czynność procesowa nosi cechy kasacji (jest
kasacją), od wymagań stawianych kasacji jako pismu procesowemu. Taka metoda
konstruowania środków prawnych jest charakterystyczna dla wszystkich znanych
Kodeksowi postępowania cywilnego środków odwoławczych (apelacji - art. 368 KPC,
i zażalenia - art. 394 § 3 KPC). Została zastosowana także w odniesieniu do kasacji
(art. 3933 KPC w poprzednim brzmieniu), z tym że obecnie prawodawca doprowadził
do jednoznacznego wyodrębnienia i określenia w § 1 tych wymagań kasacji, które
doktryna określa mianem jej "cech istotnych (kreatywnych)" (por. uzasadnienie po-
stanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2000 r., II CKN 1385/00, OSNC
2001 nr 3, poz. 51). W orzecznictwie Sądu Najwyższego, pochodzącym zarówno z
okresu obowiązywania kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r., jak i z okresu po
dniu 1 lipca 1996 r., przekonywająco i jednoznacznie wyjaśniono, że braki kasacji w
zakresie elementów konstrukcyjnych powodują, iż kasacja jest dotknięta tzw. bra-
kiem istotnym, nienaprawialnym w trybie właściwym dla usuwania braków formal-
nych, i w związku z tym podlega odrzuceniu a limine (por. np. orzeczenie Sądu Naj-
wyższego z dnia 14 września 1936 r., C.II. 859/36, Zb. Urz. 1937, poz. 109, orzecze-
nie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1936 r., C.II. 1811/36, "Przegląd Prawa i
Administracji im. E. Tilla" 1937, nr 2, poz. 118, uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1938 r., C.III. 319/37, Zb. Urz. 1938, poz. 303, po-
stanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 404/97,
OSNC 1998, nr 4, poz. 59 albo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 marca
2000 r., II CKN 711/00, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 151).
Brak kasacji w zakresie przedstawienia okoliczności uzasadniających jej roz-
poznanie (art. 3933 § 1 pkt 3 KPC) nie podlega naprawieniu w sposób właściwy dla
usuwania braków formalnych pisma procesowego, co powoduje odrzucenie kasacji
bez wzywania skarżącego do uzupełnienia tego braku.
W kasacji wniesionej w rozpoznawanej sprawie nie zostały przedstawione
okoliczności, o jakich mowa w art. 3933 § 1 pkt 3 KPC, co sprawia, że kasacja jest
niedopuszczalna, a jej odrzucenie przez Sąd Okręgowy okazało się prawidłowe.

Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================