Postanowienie z dnia 23 lutego 2004 r.
I PZ 132/03

W sprawie o ustalenie rodzaju stosunku pracy nauczyciela, wskutek uzy-
skania z mocy prawa stopnia nauczyciela kontraktowego, konieczne jest ozna-
czenie w kasacji wartości przedmiotu zaskarżenia, ponieważ jest to sprawa o
prawo majątkowe.

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 lutego
2004 r. sprawy z powództwa Aleksandra C. przeciwko Młodzieżowemu Ośrodkowi
Wychowawczemu [...] w B. o ustalenie, na skutek zażalenia powoda na postanowie-
nie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z
dnia 28 września 2003 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Okręgowy w Zielonej Górze-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyro-
kiem z 5 sierpnia 2003 r. oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy z 25 kwietnia 2003 r. oddalającego powództwo Aleksandra C. przeciwko
Młodzieżowemu Ośrodkowi Wychowawczemu w B. o ustalenie stopnia zawodowego
(ustalenie, że z mocy prawa powód stał się nauczycielem kontraktowym).

Od wyroku Sądu Okręgowego kasację wniósł pełnomocnik powoda, zaskarża-
jąc wyrok ten w całości. Jako podstawę kasacji wskazał naruszenie art. 7 ust. 3
ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239 ze zm.) przez przyjęcie, że powód
nie posiadał kwalifikacji do pełnienia funkcji wychowawcy w pozwanym Ośrodku oraz
§ 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października
1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okre-
ślenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyż-
szego wykształcenia (Dz.U. Nr 98, poz. 433 ze zm.), przez pominięcie, że ukończony
przez powoda kierunek pedagogika opiekuńczo-wychowawcza mieści się w pojęciu
specjalności ,,pedagogika specjalna", o której mowa w tym przepisie. Skarżący wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku przez ustalenie, że z dniem 7 kwietnia 2000 r. powód
uzyskał z mocy prawa stopień zawodowy nauczyciela kontraktowego.

Stosownie do wymogu wynikającego z przepisu art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c., skar-
żący wskazał, że podstawowym i najważniejszym argumentem przemawiającym za
potrzebą rozpoznania tej sprawy przez Sąd Najwyższy jest ,,ewidentny fakt, że po-
wód pomimo upływu już ponad 3 lat od wejścia w życie nowych przepisów Karty
Nauczyciela, wprowadzających stopnie zawodowe dla nauczycieli i posiadanego
długiego stażu pracy, osiągnięć zawodowych oraz wszelkich wymaganych w jego
zawodzie kwalifikacji, nadal jest utrzymywany na najniższym stopniu zawodowym
stażysty tylko wskutek oczywistych niechęci i przeszkód ze strony pracodawcy, a
obecnie również i z powodu błędnych ustaleń Sądów Pracy".
Ponieważ w kasacji nie oznaczono wartości przedmiotu zaskarżenia, pełno-
mocnik powoda został wezwany do uzupełnienia braków kasacji przez wskazanie
wartości przedmiotu zaskarżenia w terminie tygodniowym od daty doręczenia we-
zwania pod rygorem odrzucenia kasacji. Pomimo upływu zakreślonego terminu, peł-
nomocnik powoda nie oznaczył wartości przedmiotu zaskarżenia.
Postanowieniem z 28 września 2003 r. Sąd Okręgowy odrzucił kasację powo-
da na podstawie art. 3935 k.p.c., stwierdzając, że pełnomocnik powoda nie uzupełnił
braków kasacji w terminie.
Już po wydaniu postanowienia o odrzuceniu kasacji pełnomocnik powoda
zwrócił się ,,pismem przygotowawczym" z 29 września 2003 r. do Sądu Okręgowego
o ,,odstąpienie od żądania" wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia, twierdząc,
że przedmiotem rozpoznania jest powództwo o ustalenie prawa o charakterze nie-
majątkowym. Istnieje oczywista trudność w przeliczeniu przedmiotu sporu określone-
go jako ,,ustalenie stopnia zawodowego nauczyciela kontraktowego" w sposób bez-
pośredni na jakąkolwiek wartość wyrażoną w polskich złotych i praktycznie nie ma
takiej możliwości. Gdyby ewentualnie posłużyć się w tym celu treścią art. 231 k.p.c.,
co nie jest jednak możliwe, gdyż odnosi się on faktycznie do roszczeń pracowników
dotyczących istnienia, nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy, to wartość ta wy-
nosiłaby wówczas 14.640 zł, jako wynik pomnożenia stawki miesięcznego wynagro-
dzenia zasadniczego nauczyciela kontraktowego dysponującego przygotowaniem i
kwalifikacjami takimi jakie posiada powód przez dwanaście miesięcy.
W odpowiedzi na powyższe pismo, przewodniczący wydziału w Sądzie Okrę-
gowym udzielił pełnomocnikowi powoda informacji, że wymóg wskazania wartości
przedmiotu zaskarżenia w sprawie o ustalenie stopnia nauczyciela kontraktowego
wynika z treści art. 3933 § 2 k.p.c. w związku z art. 231 k.p.c. i art. 3921 § 1 k.p.c. oraz
z postanowienia Sądu Najwyższego z 20 lipca 2001 r., I PKN 100/01, OSNP 2003 nr
14, poz. 337.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego z 28 września 2003 r. o od-
rzuceniu kasacji pełnomocnik powoda zarzucił bezpodstawne domaganie się poda-
nia wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o ustalenie prawa o charakterze nie-
majątkowym i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz nadanie biegu
kasacji. Zdaniem skarżącego, przepisy art. 3933 § 2 k.p.c. w związku z art. 231 k.p.c. i
art. 3921 § 1 k.p.c. nie mają w rozpoznawanej sprawie zastosowania, a ograniczenie
dopuszczalności kasacji ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia nie dotyczy
powództwa o ustalenie prawa o charakterze niemajątkowym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Kasacja wniesiona przez pełno-
mocnika powoda zawierała braki, których nie uzupełniono w wyznaczonym terminie,
co stało się przesłanką jej odrzucenia na podstawie art. 3935 k.p.c. Stanowisko Sądu
Okręgowego w tej kwestii nie budzi zastrzeżeń.
Zgodnie z art. 3921 § 1 k.p.c. kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa
majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysię-
cy złotych. W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z żądaniem, którego
przedmiotem jest prawo majątkowe, chodzi bowiem o ustalenie rodzaju (charakteru)
zatrudnienia powoda na stanowisku nauczyciela, w szczególności o ustalenie, że z
chwilą wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy -
Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239)
powód spełniał warunki, o których mowa w art. 7 ust. 3 tejże ustawy, do uzyskania z
mocy prawa stopnia nauczyciela kontraktowego. Przepis ten stanowił, że nauczyciele
zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy na podstawie umowy o pracę, którzy po-
siadają wymagane kwalifikacje, z tym dniem uzyskują z mocy prawa stopień nauczy-
ciela kontraktowego i stają się nauczycielami zatrudnionymi na podstawie umowy o
pracę odpowiednio na czas określony lub nie określony. Powodowi chodziło zatem o
ustalenie, że jego dotychczasowy stosunek pracy przekształcił się z mocy prawa w
stosunek pracy nauczyciela kontraktowego. Jest to niewątpliwie powództwo dotyczą-
ce ustalenia treści prawa o charakterze majątkowym. Ocena dopuszczalności kasacji
powinna być zatem dokonana również z punktu widzenia wartości przedmiotu za-
skarżenia (art. 3921 § 1 k.p.c.), oznaczonej według reguł określonych w art. 231 k.p.c.,
przy czym oznaczenie to powinno znaleźć się już w samej treści kasacji (art. 3933 § 2
k.p.c.). Skarżący nie oznaczył w kasacji tej wartości, wobec czego został wezwany
do uzupełnienia braków kasacji, a ponieważ tego nie uczynił w wyznaczonym przez
przewodniczącego (sąd) terminie, kasacja podlegała odrzuceniu na podstawie art.
3935 k.p.c. O tym, że wbrew zarzutom pełnomocnika powoda zawartym w zażaleniu
istniała możliwość oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego, świad-
czy treść pisma przygotowawczego z 29 września 2003 r., w którym dokonano sto-
sownego obliczenia tej wartości według reguł określonych w art. 231 k.p.c.
Już we wcześniejszym orzecznictwie Sąd Najwyższy przyjmował, że w spra-
wie o ustalenie charakteru (rodzaju) nauczycielskiego zatrudnienia konieczne jest
oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego, ponieważ sprawa taka
jest sprawą o prawo majątkowe - jako sprawa o treść nauczycielskiego stosunku
pracy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 lipca 2001 r., I PKN 100/01,
OSNP 2003 nr 14, poz. 337, w którym wyrażono pogląd, iż w sprawie z powództwa
nauczyciela o ustalenie, że jego umowny stosunek pracy przekształcił się w stosunek
pracy z mianowania, wartość przedmiotu zaskarżenia - decydującą o dopuszczalno-
ści kasacji zgodnie z art. 3921 § 1 k.p.c. - określa się według reguł przewidzianych w
art. 231 k.p.c.).
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zaskarżone postanowienie
odpowiada prawu.
Kasacja jest niedopuszczalna także z innych przyczyn, a mianowicie nie speł-
nia we właściwy sposób wymagania przedstawienia okoliczności uzasadniających jej
rozpoznanie. Zgodnie z art. 393 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy, z zastrzeżeniem wyjąt-
ków przewidzianych w § 2, może odmówić przyjęcia kasacji do rozpoznania, jeżeli w
sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, nie istnieje potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie sądów albo gdy kasacja jest oczywiście bezzasadna, zaś stosownie
do przepisu art. 3933 § 1 k.p.c., kasacja - obok oznaczenia zaskarżonego orzeczenia
ze wskazaniem zakresu zaskarżenia, przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnienia oraz wniosku o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakre-
su uchylenia lub zmiany - powinna zawierać także przedstawienie okoliczności uza-
sadniających jej rozpoznanie. Spełnienie tego wymagania, wynikającego z jedno-
znacznej treści art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c., wiąże się z tzw. przedsądem, polegającym
między innymi na możliwości odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania (art. 393
k.p.c. w związku z art. 3937 § 1 k.p.c.). Oznacza to, że strona skarżąca nie może po-
dać jakichkolwiek okoliczności, które jej zdaniem uzasadniają przyjęcie kasacji do
rozpoznania, lecz powinna nawiązać do czterech przesłanek kasacji wymienionych w
art. 393 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 2 k.p.c. (por. uchwałę połączonych Izb Sądu Najwyższ-
ego - Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz Izby Cywilnej z
17 grudnia 2002 r., III CZP 72/02, OSNC 2003 nr 7-8, poz. 92). W uchwale połączo-
nych Izb Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2002 r. wyrażono pogląd, że art. 393 k.p.c.
formułuje cztery przesłanki, uniemożliwiające odmowę przyjęcia kasacji do rozpo-
znania: po pierwsze - gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, po dru-
gie - gdy istnieje potrzeba dokonania wykładni przepisów budzących poważne wąt-
pliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie, po trzecie - gdy zaskarżone
orzeczenie oczywiście narusza prawo, i po czwarte - gdy zachodzi nieważność po-
stępowania. W ujęciu pozytywnym oznacza to, że przesłanki te tworzą zespół przy-
czyn usprawiedliwiających skierowanie kasacji do merytorycznego rozpoznania.
Katalog ten ma charakter rozłączny w tym sensie, że zaistnienie którejkolwiek prze-
słanki jest wystarczającą przyczyną przyjęcia kasacji do rozpatrzenia, wszystkie one
stanowią zaś podstawę mechanizmu prawnego selekcjonowania kasacji pod kątem
dopuszczenia tego środka odwoławczego do rozpoznania.

Starając się spełnić wymóg wynikający z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c., skarżący
wskazał, że podstawowym i najważniejszym argumentem przemawiającym za po-
trzebą rozpoznania kasacji przez Sąd Najwyższy jest ,,ewidentny fakt, że powód po-
mimo upływu już ponad 3 lat od wejścia w życie nowych przepisów Karty Nauczy-
ciela, wprowadzających stopnie zawodowe dla nauczycieli i posiadanego długiego
stażu pracy, osiągnięć zawodowych oraz wszelkich wymaganych w jego zawodzie
kwalifikacji, nadal jest utrzymywany na najniższym stopniu zawodowym stażysty tylko
wskutek oczywistych niechęci i przeszkód ze strony pracodawcy, a obecnie również i
z powodu błędnych ustaleń Sądów Pracy". Takie sformułowanie nie nawiązuje do
żadnej z czterech przesłanek kasacji. Skarżący nie powołuje się bowiem ani na wy-
stępowanie istotnego zagadnienia prawnego, ani na potrzebę wykładni przepisów,
ani na oczywiste naruszenie prawa, lub nieważność postępowania. Sformułowanie
okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji nawiązuje do uzasadnienia pod-
staw kasacyjnych, Tymczasem, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że
nie jest spełnieniem wymogu z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. odwołanie się przez skarżą-
cego do uzasadnienia podstaw kasacyjnych, bez wyraźnego przedstawienia okolicz-
ności wskazanych w art. 393 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12
grudnia 2000 r., V CKN 1780/00, OSNC 2001 nr 3, poz. 52). Nie są to bowiem obo-
wiązki tożsame, co wynika z jednoznacznej treści ustawy (art. 3933 § 1 pkt 2 i 3
k.p.c.), wskazującej na odmienny przedmiot regulacji. Jakkolwiek argumentacja
strony skarżącej może się w obu sytuacjach częściowo pokrywać, to przyjęcie kasa-
cji do rozpoznania następuje tylko z przyczyn kwalifikowanych, gdyż tylko one decy-
dują o wyniku przedsądu.
Kasacja wniesiona w rozpoznawanej sprawie nie zawiera przedstawienia oko-
liczności uzasadniających jej rozpoznanie, a więc dotknięta jest istotnym brakiem
konstrukcyjnym. Tego rodzaju brak - jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w postano-
wieniu z dnia 9 listopada 2000 r., II CKN 1385/00 (OSNC 2001 nr 3, poz. 51) - powo-
duje odrzucenie kasacji a limine. Również z tej przyczyny zaskarżone postanowienie
odpowiada prawu.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podsta-
wie art. 39318 § 3 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 385 k.p.c.
========================================