Postanowienie z dnia 23 lutego 2004 r.
I PZ 125/03

Wskazanie na wezwanie sądu wartości przedmiotu zaskarżenia w spra-
wie o przywrócenie do pracy w sposób niezgodny z art. 231 k.p.c. jest niewyko-
naniem tego wezwania i może stanowić podstawę odrzucenia kasacji (art. 3935
k.p.c.).

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 lutego
2004 r. sprawy z powództwa Kazimierza H. przeciwko Fabryce Narzędzi Skrawają-
cych ,,F." SA w S. o przywrócenie do pracy, na skutek zażalenia strony pozwanej na
postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedl-
cach z dnia 3 września 2003 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy w Siedlcach-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z 8 listopada 2002 r. [...] oddalił apelację strony pozwanej - Fabryki Narzędzi Skra-
wających ,,F." SA w S. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach z 14 sierpnia 2002 r. [...], którym przywrócono powoda Ka-
zimierza H. do pracy w pozwanej Spółce na poprzednich warunkach i zasądzono od
pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.291,54 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości kasacją pełnomocnik strony po-
zwanej, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpo-
znania. W kasacji nie oznaczono wartości przedmiotu zaskarżenia.
W odpowiedzi na kasację powód wniósł o jej ,,nieuwzględnienie".
Sąd Najwyższy postanowieniem z 24 marca 2003 r. zwrócił kasację Sądowi
Okręgowemu w Siedlcach w celu wezwania wnoszącego kasację do oznaczenia
wartości przedmiotu zaskarżenia.
W piśmie datowanym na 15 kwietnia 2003 r. pełnomocnik strony pozwanej,
wykonując wezwanie do oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia, stwierdził, iż
za wartość tę należy przyjąć kwotę 3.291,54 zł, zasądzoną na rzecz powoda wyro-
kiem Sądu Rejonowego tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy,
aczkolwiek - w ocenie pełnomocnika strony skarżącej - sprawa nie ma charakteru
majątkowego, lecz jest ,,roszczeniem o ustalenie".
Postanowieniem z 24 kwietnia 2003 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach odrzucił ka-
sację strony pozwanej na podstawie art. 3935 k.p.c., ze względu na nieuzupełnienie
w terminie braków kasacji. Sąd wskazał, iż wezwanie do uzupełnienia braków kasacji
- przez oznaczenie w terminie 7 dni wartości przedmiotu zaskarżenia - zostało dorę-
czone pełnomocnikowi strony pozwanej 14 kwietnia 2003 r., natomiast pismo zawie-
rające informację o wartości przedmiotu zaskarżenia, datowane na 15 kwietnia 2003
r., przesłane zostało do Sądu Okręgowego dopiero 23 kwietnia 2003 r., jak wynika z
datownika poczty na kopercie. W związku z powyższym Sąd uznał, iż uzupełnienie
braków kasacji nie nastąpiło w wyznaczonym terminie, który upłynął 22 kwietnia
2003 r.
Pismem z 28 kwietnia 2003 r. pełnomocnik strony pozwanej wniósł o uchyle-
nie postanowienia Sądu Okręgowego z 24 kwietnia 2003 r. o odrzuceniu kasacji oraz
o przywrócenie terminu do uzupełnienia jej braku, tj. do wskazania wartości przed-
miotu zaskarżenia kasacyjnego. W piśmie tym pełnomocnik podniósł, iż uchybienie
terminowi do uzupełnienia braku kasacji nastąpiło z ważnej i niezależnej od niego
przyczyny, albowiem z powodu choroby przebywał na zwolnieniu lekarskim od 18
marca 2003 r., a ponadto nagle znalazł się w szpitalu. Do wniosku dołączył zaświad-
czenie o pobycie w szpitalu od 7 kwietnia 2003 r. oraz zaświadczenie lekarskie o nie-
zdolności do pracy od 18 marca do 16 kwietnia 2003 r. Pełnomocnik wskazał, iż z
powyższych przyczyn nie był w stanie ani ustanowić substytuta, ani też wystąpić z
wnioskiem o dodatkowy termin do uzupełnienia braku kasacji. Do pisma zawierają-
cego wniosek o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków kasacji nie dołączono
kasacji ani też nie wskazano w tym piśmie wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyj-
nego.
W związku ze złożeniem wniosku o przywrócenie terminu do uzupełnienia
braków kasacji pełnomocnik strony pozwanej został wezwany - na podstawie art. 130
§ 1 k.p.c. - do usunięcia braków formalnych tego wniosku przez złożenie kasacji. Za-
rządzenie to wykonał, ponownie składając kasację bez oznaczenia wartości przed-
miotu zaskarżenia.
Sąd Okręgowy w Siedlcach-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postano-
wieniem z 3 września 2003 r. oddalił wniosek pełnomocnika strony pozwanej o przy-
wrócenie terminu do uzupełnienia braków formalnych kasacji i odrzucił kasację. Sąd
nie podzielił argumentacji składającego wniosek jakoby nieuzupełnienie braków ka-
sacji w wyznaczonym terminie było wynikiem przyczyn niezależnych od strony. Sąd
ustalił, że pełnomocnik strony pozwanej przebywał w szpitalu od 7 do 11 kwietnia
2003 r. Wezwanie do uzupełnienia braków formalnych kasacji zostało mu doręczone
14 kwietnia 2003 r., a więc już po wyjściu ze szpitala. Pełnomocnik nie wykazał, aby
w okresie wyznaczonym na uzupełnienie braków formalnych kasacji - od 14 do 22
kwietnia 2003 r. - istniały okoliczności, które uniemożliwiały mu uzupełnienie braków
kasacji w terminie. Za taką okoliczność nie może być uznana długotrwała choroba, o
której pełnomocnik wiedział wcześniej, a zatem miał możliwość udzielenia substy-
tucji.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik strony pozwanej,
zarzucając błędną wykładnię art. 168 § 1 k.p.c., poprzez przyjęcie, że nie udowodnił
zaistnienia okoliczności niezależnych od siebie, które uniemożliwiły mu uzupełnienie
braku formalnego kasacji w zakreślonym przez Sąd Okręgowy terminie. Skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości - zarówno w części doty-
czącej oddalenia wniosku o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków formal-
nych kasacji, jak i w części dotyczącej odrzucenia kasacji - oraz o przywrócenie ter-
minu do uzupełnienia braku formalnego kasacji poprzez wskazanie wartości przed-
miotu zaskarżenia kasacyjnego. W zażaleniu wartość przedmiotu zaskarżenia ozna-
czono - po raz pierwszy - na kwotę 16.817,75 zł. W uzasadnieniu zażalenia podnie-
siono, że okolicznością usprawiedliwiającą przekroczenie terminu była ciężka choro-
ba (nowotworowa) pełnomocnika strony pozwanej, zakończona poważną operacją
chirurgiczną, która została ujawniona w kwietniu 2003 r. i miała bezpośredni wpływ
nie tylko na pobyt pełnomocnika w szpitalu, ale przede wszystkim na jego normalne
funkcjonowanie życiowe (także zawodowe), w tym na stan psychiczny i możliwość
prawidłowego zachowywania się, spełniania różnych funkcji, także zawodowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności rozważenia wymagało czy został zachowany termin do
wniesienia zażalenia. Z adnotacji listonosza na zwrotnym potwierdzeniu doręczenia
pisma sądowego wynikało, że odpis zaskarżonego postanowienia z 3 września 2003
r. został doręczony kancelarii prawniczej pełnomocnika strony pozwanej ,,15 sierpnia
2003 r.". W związku z wątpliwościami co do faktycznej daty doręczenia odpisu posta-
nowienia, Sąd Okręgowy zwrócił się do właściwego oddawczego urzędu pocztowego
o wyjaśnienie tej kwestii. W odpowiedzi urząd pocztowy wyjaśnił, że przesyłka zo-
stała doręczona 12 września 2003 r. oraz przeprosił za wpisanie błędnej daty przez
listonosza.
Gdyby przyjąć za chwilę doręczenia pełnomocnikowi strony pozwanej odpisu
zaskarżonego postanowienia datę wskazaną przez urząd pocztowy, należałoby dojść
do wniosku, że zażalenie zostało wniesione po terminie i w związku z tym powinno
zostać odrzucone. Zażalenie należało bowiem wnieść w terminie siedmiu dni od dnia
doręczenia odpisu postanowienia z uzasadnieniem (art. 39318 § 3 w związku z art.
394 § 2 k.p.c.), tymczasem środek odwoławczy został wniesiony (oddany w polskiej
placówce pocztowej operatora publicznego - art. 165 § 2 k.p.c.) 22 września 2003 r.
(jak wynika z datownika poczty na kopercie). Gdyby więc rzeczywiście odpis posta-
nowienia został doręczony pełnomocnikowi strony pozwanej 12 września 2003 r.,
wówczas nadanie zażalenia na poczcie 22 września 2003 r. byłoby spóźnione. Sąd
Najwyższy podszedł jednak z dużą ostrożnością do wyjaśnień urzędu pocztowego co
do daty faktycznego doręczenia przesyłki zawierającej pismo sądowe (odpis zaskar-
żonego postanowienia). Po pierwsze, pełnomocnik strony pozwanej w zażaleniu
stwierdził, że otrzymał odpis zaskarżonego postanowienia 15 września 2003 r. i brak
jest podstaw do kwestionowania prawdziwości tego oświadczenia. Po drugie, na
potwierdzeniu doręczenia znajduje się datownik oddawczego urzędu pocztowego z
datą 15 września 2003 r., co oznacza, że tego dnia potwierdzenie odbioru przesyłki
zostało przesłane przez oddawczy urząd pocztowy na adres nadawcy czyli Sądu
Okręgowego w Siedlcach. Po trzecie, z datownika użytego przez listonosza wynikała
data 15 sierpnia 2003 r., jako dzień doręczenia przesyłki, w oczywisty sposób nie-
prawdopodobna, ale można założyć, że pomyłkowe ustawienie datownika przez li-
stonosza dotyczyło jedynie miesiąca (sierpień zamiast wrzesień), nie zaś kolejnego
dnia miesiąca (15). Oznacza to ostatecznie, że istniały podstawy do przyjęcia, iż za-
żalenie wpłynęło w terminie - mimo informacji urzędu pocztowego dotyczącej daty
doręczenia przesyłki sądowej.
Kolejną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia była dopuszczalność zażalenia w
części skarżącej postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do do-
konania czynności procesowej - w tym przypadku do uzupełnienia braków formal-
nych kasacji. Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że po-
stanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności
procesowej (w tym do uzupełnienia braków formalnych pisma procesowego obejmu-
jącego środek odwoławczy) nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w
sprawie, jeżeli towarzyszy mu postanowienie o odrzuceniu środka odwoławczego
(por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31 maja 2000 r., III ZP 1/00,
OSNC 2001 nr 1, poz. 1, z glosą W.Broniewicza OSP 2001 nr 5, poz. 76). Oznacza
to, że postanowienie takie nie podlega zaskarżeniu - w tym zażaleniem do Sądu
Najwyższego - jako niekończące postępowania w sprawie. Postępowanie o przywró-
cenie terminu do wniesienia środka odwoławczego ma charakter wpadkowy, gdyż
jego celem nie jest badanie dopuszczalności dokonania czynności procesowej ini-
cjującej kolejny etap postępowania, tylko ocena zasadności wniosku. Kończącym
postępowanie jest tylko takie orzeczenie, którego uprawomocnienie się trwale zamy-
ka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej lub wyższej instancji
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lutego 2002 r., III CZ 14/02, LEX nr
54470). Po odmowie przywrócenia terminu i po kolejnym odrzuceniu kasacji, powód
powinien zaskarżyć to ostatnie postanowienie i dopiero przy tej okazji wnosić na
podstawie art. 380 k.p.c. także o rozpoznanie orzeczenia o odmowie przywrócenia
terminu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 sierpnia 1999 r., I CKN 367/99,
OSNC 2000 nr 3, poz. 48). Z uwagi na to, że postanowienie o oddaleniu wniosku o
przywrócenie terminu, jako niezaskarżalne, należy do kategorii postanowień, o któ-
rych mowa w art. 380 k.p.c., Sąd Najwyższy na podstawie art. 39318 § 3 k.p.c. w
związku z art. 397 k.p.c. może na wniosek strony, rozpatrując zażalenie na postano-
wienie o odrzuceniu kasacji, rozpoznać także, mające wpływ na jego wydanie, po-
stanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z 23 października 2002 r., II CZ 109/02, LEX nr 75273).
Podzielając pogląd, że zażalenie na postanowienie o odmowie przywrócenia
terminu nie jest dopuszczalne, Sąd Najwyższy rozważył jednak zasadność odmowy
przywrócenia terminu do uzupełnienia braków kasacji, uznając, że pełnomocnik
strony pozwanej w zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu kasacji zawarł równo-
cześnie wniosek o rozpoznanie także, mającego wpływ na jego wydanie, postano-
wienia oddalającego wniosek o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków. W tym
zakresie zażalenie należałoby uznać za uzasadnione. Co prawda, w orzecznictwie
przyjmuje się, że podeszły wiek i ogólnie zły stan zdrowia nie przesądzają o braku
winy w uchybieniu terminowi do dokonania czynności procesowej (por. postanowie-
nie Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2002 r., II UZ 90/01, OSNP 2003 nr 24, poz.
602), jednak w rozpoznawanej sprawie nie mamy do czynienia po prostu z ogólnie
złym stanem zdrowia pełnomocnika procesowego strony skarżącej, lecz z jego sto-
sunkowo ciężką i dokuczliwą chorobą. Przedstawione przez pełnomocnika strony
pozwanej argumenty - dotyczące jego choroby nowotworowej, długotrwałych zwol-
nień lekarskich, pobytu w szpitalu, przebytej operacji, rekonwalescencji po tej opera-
cji i związanej z tymi zdarzeniami obniżonej sprawności ,,życiowej" (sprawności psy-
chofizycznej organizmu), dodatkowo udokumentowane zaświadczeniami lekarskimi -
stanowiły wystarczające uprawdopodobnienie tego, że uchybienie terminowi do uzu-
pełnienia braków formalnych kasacji nastąpiło z przyczyn niezawinionych przez peł-
nomocnika strony pozwanej, zmagającego się w tym czasie z ciężką chorobą. Ist-
niały więc przesłanki do przywrócenia stronie pozwanej terminu do uzupełnienia bra-
ków formalnych kasacji przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia. W tym
zakresie argumentacja skarżącego, uzasadniająca zarzut naruszenia art. 168 § 1
k.p.c., podlegała uwzględnieniu.
Zażalenie na postanowienie odrzucające kasację zostało jednak oddalone, ale
z innych przyczyn niż związane z nieusprawiedliwionym przekroczeniem terminu do
uzupełnienia braków formalnych kasacji. Postanowienie o odrzuceniu kasacji, acz-
kolwiek błędnie uzasadnione, było rozstrzygnięciem prawidłowym w istniejącym sta-
nie rzeczy. Odrzucenie kasacji powinno bowiem nastąpić w związku ze wskazaną
przez pełnomocnika strony pozwanej wartością przedmiotu zaskarżenia, która sta-
nowiła o niedopuszczalności kasacji z przyczyn określonych w art. 3921 § 1 k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w
których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych.
W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z żądaniem, którego przed-
miotem jest prawo majątkowe, chodzi bowiem o przywrócenie do pracy (pierwotnie: o
uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne). Ocena dopuszczalności kasacji powinna
być zatem dokonana między innymi z punktu widzenia wartości przedmiotu zaskar-
żenia. Pełnomocnik strony pozwanej - na wezwanie Sądu Okręgowego - oznaczył tę
wartość na kwotę niższą niż dziesięć tysięcy złotych. Niezależnie od tego, czy ozna-
czenie to było błędne, czy też odzwierciedlało rzeczywistą wartość majątkową
przedmiotu zaskarżenia, określenie tej wartości na kwotę niższą niż dziesięć tysięcy
złotych w oczywisty sposób wpływa na ocenę dopuszczalności kasacji.
Sąd, do którego wniesiono kasację, jest zobowiązany dokonać kontroli jej do-
puszczalności, w związku z czym może (na podstawie art. 25 § 1 k.p.c. w związku z
art. 3921 § 1 k.p.c.) z urzędu sprawdzić podaną wartość przedmiotu zaskarżenia (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 2 kwietnia 1998 r., II UZ 24/98, OSNAPiUS 1999
nr 8, poz. 291). Sąd Okręgowy nie dokonał formalnego sprawdzenia wartości przed-
miotu zaskarżenia, jednak nadanie biegu kasacji (przedstawienie kasacji Sądowi
Najwyższemu) - zamiast jej odrzucenia ze względu na ewentualną niedopuszczal-
ność z punktu widzenia przesłanek określonych w art. 3921 § 1 k.p.c. - oznaczało w
istocie, że Sąd ten uznał, iż wartość przedmiotu zaskarżenia została wskazana przez
stronę pozwaną w sposób odpowiadający wymogom dopuszczalności kasacji.
Sąd Najwyższy zważył w związku z tym, poza rozważaniami Sądu Okręgo-
wego, że strona pozwana nieprawidłowo określiła wartość przedmiotu zaskarżenia.
Powinna bowiem, zgodnie z art. 368 § 2 w związku z art. 39319 k.p.c., uwzględnić
zasady określone w art. 231 k.p.c. Gdyby strona pozwana w ten sposób prawidłowo
oznaczyła wartość przedmiotu zaskarżenia, to kasacja byłaby dopuszczalna ze
względu na przesłankę wartości przedmiotu zaskarżenia, z pewnością wyższej w tej
sprawie niż dziesięć tysięcy złotych (ze względu na wysokość wynagrodzenia po-
woda za pracę za okres roku).
Jednakże zgodnie z art. 3935 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca kasację nie
tylko wtedy, gdy została złożona po terminie lub jest z innych przyczyn niedopusz-
czalna, ale także kasację, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym termi-
nie. Kasacja powinna zawierać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia (art.
3933 § 2 k.p.c.). Sąd drugiej instancji prawidłowo więc wezwał pełnomocnika strony
pozwanej do uzupełnienia braku w tym zakresie. Prawidłowe wykonanie tego wezwa-
nia w sprawie o przywrócenie do pracy powinno polegać na wskazaniu wartości
przedmiotu zaskarżenia zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 231 k.p.c. w związku
z art. 368 § 2 i art. 39319 k.p.c. Strona pozwana nie wykonała w ten sposób wezwania
Sądu, a więc nie uzupełniła braków kasacji w rozumieniu art. 3935 k.p.c. Podanie
jako wartości przedmiotu zaskarżenia kasacją zasądzonej tytułem wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy kwoty 3.291.54 zł nie było właściwym wykonaniem
obowiązku nałożonego przez Sąd drugiej instancji.
W sytuacji, gdy pełnomocnik strony będący adwokatem jest wzywany do
oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia i wartość tę oznacza w taki sposób, że
kasacja jest niedopuszczalna ze względu na treść art. 3921 § 1 k.p.c., możliwe jest
uznanie, że wartość ta nie podlega już sprawdzeniu i korekcie, a skutki wadliwego jej
oznaczenia powinny obciążać stronę.
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 w
związku z art. 39318 § 3 i art. 397 § 2 k.p.c.
========================================