Postanowienie z dnia 21 kwietnia 2005 r.
I PZ 1/05

Ocena dopuszczalności kasacji w sprawie o odszkodowanie za nie-
zgodne z prawem odwołanie dyrektora szkoły z tej funkcji powinna być odnie-
siona do wysokości tego odszkodowania jako wartości przedmiotu zaskarżenia
(art. 3921 § 1 w związku z art. 19 § 1 k.p.c.).

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 kwietnia
2005 r. sprawy z powództwa Mirosława M. przeciwko Ministerstwu Kultury w W. i
Państwowemu Liceum Sztuk Plastycznych [...] w N.W. o odszkodowanie, na skutek
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Tarnowie z dnia 23 listopada 2004 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnowie postano-
wieniem z 23 listopada 2004 r. [...], odrzucił kasację powoda Mirosława M. od wyroku
tego Sądu z 9 września 2004 r. [...], oddalającego jego apelację w sprawie przeciwko
Ministerstwu Kultury w W. i Państwowemu Liceum Sztuk Plastycznych w N.W. o od-
szkodowanie. W kasacji jako wartość przedmiotu zaskarżenia wskazano kwotę
8.396,64 zł.

Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z treścią art. 392 § 1 k.p.c. kasacja nie
przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskar-
żenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Zdaniem Sądu, niniejsza sprawa o od-
szkodowanie jest niewątpliwie sprawą o prawo majątkowe w rozumieniu art. 392 § 1
k.p.c. Sprawa ma bowiem charakter majątkowy, jeżeli zgłoszone w niej żądania
zmierzają do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na sto-
sunki majątkowe stron postępowania. Dalej Sąd podniósł, iż powód z faktu, że po-
stępowanie w sprawach o roszczenia pracownika ze stosunku pracy jest według art.
263 § 1 k.p. wolne od opłat sądowych, bezzasadnie wyprowadza - bez odniesienia
do jakichkolwiek przepisów - wniosek, że sprawy ze stosunku pracy, czy szerzej z
zakresu prawa pracy, podlegają rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy bez względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia. Sąd nie podzielił również argumentacji powoda, że
sprawa ma ,,charakter mieszany", bowiem przed wydaniem wyroku w pierwszej in-
stancji powód sprecyzował jasno swoje stanowisko stwierdzając, że domaga się od-
szkodowania. Z tych względów twierdzenie powoda, że zarazem żądanie to sprowa-
dza się do ustalenia bezskuteczności odwołania powoda ze stanowiska jest, zdaniem
Sądu, bezzasadne. Sąd Okręgowy wskazał, że nawet gdyby Sąd pierwszej instancji
uwzględnił powództwo i zasądził na rzecz powoda odszkodowanie, to taki wyrok w
żaden sposób nie oznaczałby ustalenia bezskuteczności odwołania. W prawie pracy
obowiązuje bowiem zasada, że nawet wadliwe czynności pracodawcy w zakresie
rozwiązania stosunku pracy, które spowodowały uwzględnienie powództwa pracow-
nika przez zasądzenie na jego rzecz odszkodowania, pozostają jednak skuteczne.
Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego wniósł pełnomocnik powoda,
domagając się jego uchylenia. W uzasadnieniu zażalenia wskazał, że zaskarżone
postanowienie jest bezpodstawne, albowiem jest wynikiem błędnej oceny faktyczne-
go przedmiotu niniejszej sprawy i błędnej wykładni art. 3921 § 1 k.p.c. Skarżący pod-
niósł, że wyrokiem z 29 grudnia 2003 r. Sąd Rejonowy w Bochni - Sąd Pracy oddalił
jego powództwo, w którym domagał się zasądzenia kwoty 8.396,64 zł w związku z
odwołaniem go z dniem 31 października 2002 r. ze stanowiska dyrektora Państwo-
wego Liceum Sztuk Plastycznych w N.W. Od powyższego rozstrzygnięcia powód
wniósł apelację, która wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z 9 września 2004 r.
została oddalona. Zdaniem pełnomocnika powoda zaskarżone postanowienie jest
niesłuszne z tego względu, że sprawa nie dotyczy tylko i wyłącznie praw majątko-
wych. Według skarżącego prawa majątkowe w niniejszej sprawie mają drugorzędne
znaczenie, powództwo bowiem ma w tym wypadku na celu ustalenie, że odwołanie
powoda ze stanowiska jest bezskuteczne, z czego powód wywodzi swoje roszczenie
odszkodowawcze. Następnie pełnomocnik powoda podniósł, że roszczenie to doty-
czy stosunku z zakresu prawa pracy. Tak traktowały to roszczenie Sądy, ponieważ
powód nie był wzywany do uiszczenia jakichkolwiek opłat z tytułu wniesienia po-
wództwa, czy też środków zaskarżenia, jak to jest w przypadku typowej sprawy ma-
jątkowej. Na koniec skarżący podniósł, że - ,,jak już wypowiadał się Sąd Najwyższy" -
kasacja dopuszczalna jest w sytuacji, kiedy roszczenie ma charakter mieszany z za-
kresu prawa pracy i stosunku pracy, bez względu na wartość przedmiotu sprawy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 3921 § 1 k.p.c. kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa
majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysię-
cy złotych. W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z żądaniem, którego
przedmiotem jest bez wątpienia prawo majątkowe (a nie, jak twierdzi powód, rosz-
czenie o charakterze mieszanym), chodzi bowiem o odszkodowanie w związku z
odwołaniem powoda ze stanowiska dyrektora Państwowego Liceum Sztuk Plastycz-
nych w N.W. Takie żądanie zgłosił powód przed Sądem pierwszej instancji, takie też
żądanie - w wyniku apelacji powoda domagającego się konsekwentnie odszkodowa-
nia - rozpoznał Sąd drugiej instancji. Na rozprawie przed Sądem pierwszej instancji
poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik powoda, ostatecznie precyzując po-
wództwo, wniósł o zasądzenie na jego rzecz - solidarnie od obydwu pozwanych -
odszkodowania za niezgodne z prawem odwołanie powoda ze stanowiska dyrektora
[...]. Wcześniej powód domagał się zasądzenia na jego rzecz odszkodowania w kwo-
cie 8.396,64 zł w związku z odwołaniem go z funkcji dyrektora. W apelacji powód
domagał się zmiany zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego poprzez zasądzenie
na jego rzecz odszkodowania w kwocie 8.396,64 zł w związku z odwołaniem go z
funkcji dyrektora. W związku z tym ocena dopuszczalności kasacji powinna być do-
konana z punktu widzenia wartości przedmiotu zaskarżenia, jak to uczynił Sąd Okrę-
gowy.
Zgodnie z art. 3933 § 2 k.p.c. w sprawach o prawa majątkowe kasacja powinna
zawierać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Przepisy art. 187 § 1 pkt 1
k.p.c., art. 368 § 2 k.p.c. oraz art. 3933 § 2 k.p.c. mają zastosowanie również w po-
stępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy, a obowiązki z nich wyni-
kające powinny być egzekwowane od stron na odpowiednim etapie postępowania,
także od powoda będącego pracownikiem (por. art. 467 § 3 k.p.c. w związku z art.
468 § 2 pkt 1 k.p.c.). W tej sytuacji argument powoda, zgodnie z którym sprawy o
roszczenia ze stosunku pracy są wolne od opłat sądowych, jest bez znaczenia praw-
nego, ponieważ to ustawowe zwolnienie od opłat nie uchyla obowiązku oznaczenia
wartości przedmiotu zaskarżenia - nie dla celu wyliczenia opłat sądowych, lecz dla
celu ustalenia, czy w rozpoznawanej sprawie przysługuje kasacja ze względu na
ograniczenia wynikające z art. 3921 § 1 k.p.c. (ograniczenia ratione valoris).
W tych okolicznościach prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy w zaskarżonym po-
stanowieniu, że wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczona w kasacji na kwotę od-
powiadającą wysokości żądanego przez powoda odszkodowania - w wysokości
8.396,64 zł - przesądza o niedopuszczalności kasacji ze względu na treść art. 3921 §
1 k.p.c.
Przytoczony przez skarżącego pogląd prawny - o mieszanym charakterze
roszczeń z zakresu prawa pracy (zwłaszcza dotyczących uznania wypowiedzenia za
bezskuteczne lub przywrócenia do pracy), a w związku z tym o dopuszczalności ka-
sacji w sprawach dotyczących tych roszczeń bez względu na wartość przedmiotu
sporu - jest poglądem, który dotyczył stanu prawnego obowiązującego przed 1 lipca
2000 r. Wtedy to przyjmowano w orzecznictwie, że roszczenie o uznanie wypowie-
dzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy ma charakter mieszany, a wy-
rok uwzględniający takie powództwo jest wyrokiem zarówno kształtującym, jak i za-
sądzającym świadczenie (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 28 maja 1976 r., V PZP 12/75, OSNCP 1976 nr 9, poz. 187), a zatem kasacja w
takiej sprawie jest dopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia
(por. postanowienie z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN 16/97, OSNAPiUS 1997 nr 23,
poz. 467). Na takie stanowisko pozwalała ówczesna treść art. 393 pkt 1 k.p.c., we-
dług którego kasacja nie przysługiwała, między innymi, w sprawach o świadczenia, w
których wartość przedmiotu zaskarżenia była niższa niż pięć tysięcy złotych, a w
sprawach gospodarczych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych.
W obecnym stanie prawnym nie budzi wątpliwości, że sprawy dotyczące ist-
nienia stosunku pracy, jego nawiązania i rozwiązania są sprawami o prawa majątko-
we, w których dopuszczalność kasacji zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia
(art. 3921 § 1 k.p.c.), którą ustala się w oparciu o kryteria wskazane w art. 231 k.p.c.
W sprawie o odszkodowanie z powodu wadliwego wypowiedzenia umowy o
pracę ocena dopuszczalności kasacji zależy od tego, czy wartość przedmiotu za-
skarżenia wynosi co najmniej dziesięć tysięcy złotych (por. podobny pogląd w posta-
nowieniu z 30 lipca 1998 r., I PZ 31/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 518). Ocena
dopuszczalności kasacji w sprawie o odszkodowanie za niezgodne z prawem odwo-
łanie dyrektora szkoły z tej funkcji również powinna być odniesiona do wartości
przedmiotu zaskarżenia - w tym przypadku wysokości dochodzonego odszkodowa-
nia (art. 3921 § 1 k.p.c. w związku z art. 19 § 1 k.p.c.).
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================