Postanowienie z dnia 21 września 1995 r.
I PRN 37/95

Związek Zawodowy Policjantów nie może być uznany za reprezentatywną
organizację związkową w rozumieniu art. 24116 i art. 24117 k.p.

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Jerzy Kuźniar,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu w
dniu 21 września 1995 r. sprawy z wniosku Niezależnego Samorządnego Związku
Zawodowego Policjantów z siedzibą w Warszawie przy uczestnictwie Komendanta
Głównego Policji o stwierdzenie reprezentatywności organizacji związkowej na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od postanowienia Sądu Woje-
wódzkiego w Warszawie z dnia 22 grudnia 1994 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki w Warszawie postanowieniem z dnia 2 grudnia 1994 r., [...],
stwierdził, że Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów jest reprezenta-
tywną ponadzakładową organizacją związkową dla policjantów, emerytów i rencistów
MO oraz Policji w świetle art. 24117 § 1 pkt 2 k.p. Postanowienie to uprawomocniło się
bez zaskarżenia.
Rewizję nadzwyczajną od niego wniósł Minister Sprawiedliwości, który zarzucił
rażące naruszenie art. 240 § 1 pkt 1 w związku z art. 239 § 3 k.p. i w związku z art. 28
ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.), a także
w związku z art. 24117 § 1 pkt 2 k.p. Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zas-
karżonego postanowienia i oddalenie wniosku. Wywiódł w szczególności, że instytucja
"reprezentatywnej organizacji związkowej" została powołana nowelą do kodeksu pracy
w celu zawierania ponadzakładowych układów zbiorowych pracy. Kodeks pracy jako
regulujący stosunki pracy nie może być, zdaniem skarżącego, stosowany do
policyjnego stosunku służbowego. W tym stosunku w ogóle jest więc wyłączone
zawieranie układów zbiorowych pracy. NSZZ Policjantów nie może zawierać takich
układów, a jedynie ma prawo wyrażania opinii o projektach uregulowań dotyczących
warunków służby. Minister Sprawiedliwości także podniósł, że zgodnie z art. 24116 § 1
k.p. reprezentatywna organizacja związkowa działa jedynie wówczas, gdy pracowników,
dla których ma być zawarty układ ponadzakładowy reprezentuje więcej niż jedna
organizacja związkowa. Tymczasem NSZZ Policjantów jest jedynym związkiem
zawodowym reprezentującym policjantów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Utrwalony jest pogląd, że stosunek prawny na podstawie którego funkcjo-
nariusze policji pełnią służbę, nie jest stosunkiem pracy. Jest to szczególny stosunek
służbowy o charakterze administracyjnoprawnym. W tym zakresie można powołać w
szczególności postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1984 r., I PR 93/84
(OSNCP 1985 z. 5-6 poz. 73), według którego załatwienie spraw o roszczenia
funkcjonariuszy MO przysługujące na podstawie przepisów ustawy z dnia 31 stycznia
1959 r. o służbie funkcjonariuszy MO (jednolity tekst: Dz. U. z 1973 r., Nr 23, poz. 136
ze zm.) należało do kompetencji organów służbowych (zwierzchnich) tych funkcjo-
nariuszy, a nie do sądów powszechnych lub organów rozpatrujących sprawy o
roszczenia pracownicze ze stosunku pracy. Pogląd ten został wyprowadzony z regulacji
dotyczących wykonywania służby, zgodnie z którymi osoby pełniące służbę w MO nie
są pracownikami, lecz funkcjonariuszami. Nasilenie pierwiastków władczych w
stosunkach służbowych jest tak wielkie, że regulacje z zakresu prawa pracy są mniej
przydatne od regulacji administracyjnoprawnych. Dlatego też stosunki służbowe
funkcjonariuszy MO mają charakter administracyjnoprawny. Ten pogląd jest
przyjmowany w najnowszym orzecznictwie uwzględniającym aktualne uregulowania
prawne. Można wskazać w tym zakresie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1991
r., I PRN 39/91 (OSP 1992 z. 5 poz. 118), zgodnie z którym funkcjonariusz Policji może
dochodzić roszczeń majątkowych ze stosunku służbowego przed wyższym
przełożonym w drodze administracyjnoprawnej. Takie same rozstrzygnięcia wynikają z
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1991 r., I PZP 60/91(OSNCP 1992 z. 7-8
poz. 123) czy uchwały z dnia 18 grudnia 1992 r., III AZP 27/92 (OSNCP 1993 z. 9 poz.
141). Identyczna jest linia orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego. W
szczególności w wyroku z dnia 5 czerwca 1991 r., II SA 35/91 (ONSA 1991 z. 3, poz.
64, OSP 1992 z. 1, poz. 25 z gl. J. Łętowskiego) Sąd ten stwierdził, że stosunki
służbowe zatrudnionych na podstawie mianowania funkcjonariuszy Policji nie są sto-
sunkami pracy w rozumieniu art. 2 kodeksu pracy. W konsekwencji do stosunków tych
przepisy kodeksu pracy mogą mieć zastosowanie tylko w zakresie wyraźnie określonym
w przepisach regulujących te stosunki służbowe.
Podzielając tę wykładnię należy stwierdzić, że skoro stosunki służbowe fun-
kcjonariuszy Policji nie są stosunkami pracy, to co do zasady nie stosuje się do nich
przepisów kodeksu pracy, a w tym także przepisów dotyczących zawierania układów
zbiorowych pracy, w tym również art. 24116 i art. 24117 tego kodeksu, dotyczących
stwierdzania reprezentatywności związków zawodowych i zawierania przez takie związ-
ki układów zbiorowych pracy. Podkreślenia w tym zakresie wymaga przede wszystkim
to, że zgodnie z art. 24116 § 1 k.p. jeżeli pracowników, dla których ma być zawarty układ
ponadzakładowy, reprezentuje więcej niż jedna organizacja związkowa, rokowania w
celu zawarcia układu prowadzi ich wspólna reprezentacja lub działające wspólnie
poszczególne organizacje związkowe. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zgłoszenia
inicjatywy zawarcia układu ponadzakładowego organizacje związkowe nie przystąpią do
rokowań w tym trybie, do prowadzenia rokowań w celu zawarcia tego układu są
uprawnione organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu przepisów art. 24117.
Wynika z tego w sposób niewątpliwy, że ponadzakładowy układ zbiorowy może być
zawarty "dla pracowników". Nie można więc zawrzeć takiego układu dla funkcjonariuszy
Policji, którzy pracownikami nie są. Podstawy umożliwiającej zawarcie układu
zbiorowego pracy dla funkcjonariuszy Policji nie ma też w ustawie z dnia 6 kwietnia
1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.). Według przepisu art. 129 tej ustawy
związek zawodowy policjantów może jedynie opiniować projekty uregulowań Ministra
Spraw Wewnętrznych dotyczące spraw wymienionych w tym przepisie.
Stwierdzenie przez Sąd Wojewódzki w Warszawie reprezentatywności ponad-
zakładowej organizacji związkowej służy umożliwieniu zawarcia jej ponadzakładowego
układu zbiorowego. Stwierdzenie to jest więc bezprzedmiotowe, a przez to
niedopuszczalne wobec związku zawodowego, który w ogóle nie może zawrzeć takiego
układu zbiorowego.
Słusznie także w rewizji nadzwyczajnej podnosi Minister Sprawiedliwości, że
zgodnie z art. 24116 § 1 k.p. reprezentatywna organizacja związkowa działa wówczas,
gdy pracowników, dla których ma być zawarty układ ponadzakładowy reprezentuje
więcej niż jedna organizacja związkowa. Tymczasem NSZZ Policjantów jest jedynym
związkiem zawodowym reprezentującym policjantów (art. 67 ust. 2 cyt. ustawy o
Policji).
Biorąc pod rozwagę wszystkie powyższe okoliczności, należało stwierdzić, że
zaskarżone postanowienie zapadło z rażącym naruszeniem wskazanych przepisów.
Skutkuje to uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. i
oddalenie wniosku.

========================================