Postanowienie z dnia 12 stycznia 1998 r.
I PKN 450/97

Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 1998 r. sprawy z wniosku
Komitetu Założycielskiego Krajowego Niezależnego Samorządnego Związku Zawo-
dowego "Solidarność 80" z siedzibą w S. przy uczestnictwie Niezależnego Samo-
rządnego Związku Zawodowego "Solidarność 80" z siedzibą w W. o wpis do rejestru
związków zawodowych, na skutek kasacji uczestnika od postanowienia Sądu Apela-
cyjnego w Warszawie z dnia 5 marca 1997 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

o d d a l i ć kasację i zasądzić od uczestnika postępowania na rzecz wniosko-
dawcy kwotę 100 zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność 80" z siedzibą w
W., jako uczestnik postępowania w sprawie rejestracji Krajowego Niezależnego Sa-
morządnego Związku Zawodowego "Solidarność 80" w S., wniósł kasację od posta-
nowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 5 marca 1997 r. [...], którym Sąd ten oddalił
apelację strony skarżącej od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z
dnia 17 października 1996 r. [...]. Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 17 paź-
dziernika 1996 r. wpisał do rejestru związków zawodowych w dziale B Krajowy Nie-
zależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność 80". Postanowienie to zostało
utrzymane w mocy przez Sąd Apelacyjny z tym, że w treści postanowienia Sądu
Wojewódzkiego z 17 października 1996 r. dodano uzupełnienie (po słowach "w dniu
6 września 1996 r."), wprowadzając zwrot "ze zmianą przyjętą 17 października 1996
r.".
Komitet Założycielski Krajowego Niezależnego Samorządnego Związku Za-

- 2 -

wodowego "Solidarność 80" zgłosił w dniu 11 września 1996 r. do Sądu Wojewódz-
kiego w Warszawie wniosek o rejestrację tego Związku. Do wniosku została załą-
czona uchwała, podpisana przez 32 osoby, o utworzeniu Krajowego Niezależnego
Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność 80" z siedzibą w S., a nadto
statut związku i uchwała o wyborze Komitetu Założycielskiego z wykazem osób
wchodzących w jego skład, zawierającym imiona i nazwiska, miejsce zamieszkania
oraz podpisy wymienionych osób. Postanowieniem z dnia 3 października 1996 r. Sąd
Wojewódzki wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika, wpisany już do
rejestru, związek zawodowy NSZZ "Solidarność 80" z siedzibą w W. Uczestnik
postępowania wnosił o oddalenie wniosku zarzucając, iż wśród członków założycieli
nowo powołanego związku jest trzech emerytów, a także, że nazwa Krajowego
Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność 80" niewiele od-
biega od nazwy już istniejącego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego
"Solidarność 80", przez co narusza jego dobro i mu szkodzi. W toku rozprawy dnia
17 października 1996 r. członkowie Komitetu Założycielskiego wyrazili zgodę na
zmianę § 14 statutu. Nanieśli tę zmianę w tekście statutu, składając podpisy przy
poprawce i pod tekstem statutu.
Postanowieniem z tego samego dnia, Sąd Wojewódzki w Warszawie wpisał
do rejestru związków zawodowych w dziale 8 Krajowy Niezależny Samorządny
Związek Zawodowy "Solidarność 80" z siedzibą w S., działający na obszarze Rze-
czypospolitej Polskiej i poza jej granicami w oparciu o statut uchwalony w dniu 6
września 1996 r., uznając iż zostały spełnione wszystkie wymagania, określone w art.
12 i 13 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz.
234 ze zm.) oraz że statut jest zgodny z przepisami tej ustawy. Zdaniem Sądu
Wojewódzkiego nazwa związku ubiegającego się o rejestrację została tak ujęta, że
odróżnia go od związku już wpisanego do rejestru związków zawodowych. Okolicz-
ność, że w nazwach obu związków występuje określenie "Solidarność 80" nie może
być uważana za naruszenie dobra i interesu prawnego już zarejestrowanego związku
NSZZ "Solidarność 80", tym bardziej, że założyciele KNSZZ "Solidarność 80"
wywodzą się z tego pierwszego Związku.
W apelacji od tego postanowienia NSZZ "Solidarność 80" z siedzibą w W.
podtrzymał dotychczasowe zarzuty, dotyczące braku uprawnień niektórych osób do

- 3 -

założenia związku zawodowego, a także dotyczące nazwy nowego związku. Poza
tym zdaniem skarżącego, treść § 14 statutu uchwalonego 6 września 1996 r. przewi-
dująca, że członkowie NSZZ "Solidarność 80" zachowują przynależność do KNSZZ
"Solidarność 80" bez potrzeby wypełnienia nowych deklaracji, narusza interes zare-
jestrowanego związku.
Na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w obu ins-
tancjach Sąd Apelacyjny ustalił następujący stan faktyczny: dnia 6 września 1996 r.
w Ł.i na zebraniu z udziałem 33 osób, pracowników z różnych regionów kraju, w tym
trzech emerytów (Mariana J., Mariana W. i Mieczysława G.), podjęto uchwałę o
utworzeniu związku zawodowego pod nazwą Krajowy Niezależny Samorządny Zwią-
zek Zawodowy "Solidarność 80" z siedzibą w S. Członkowie założyciele podpisali
listę obecności [...]. Sporządzono protokół z przebiegu zebrania, w którym uwzględ-
niono podjęcie uchwał o założeniu związku, wyborze Komitetu Założycielskiego, a w
końcu o przyjęciu statutu związku [...]. Ponadto 32 osoby uczestniczące w zebraniu
złożyły swoje podpisy pod treścią uchwały, oznaczonej numerem 1/96 o założeniu
związku i wyborze Komitetu Założycielskiego [...]. W dniu 11 września 1996 r. Ko-
mitet Założycielski złożył do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie wniosek o rejestra-
cję Związku. Do wniosku zostały załączone: uchwała o utworzeniu związku podpi-
sana przez 32 osoby, statut związku oraz wykaz osób wchodzących w skład Komi-
tetu Założycielskiego. W dniu 17 października 1996 r., 23 osoby spośród założycieli
związku podjęły uchwałę o zmianie statutu, przyjmując w § 14, że członek związku
nie może należeć do innego związku zawodowego, a członkowie należący do NSZZ
"Solidarność 80" zarejestrowanego w 1991 r. po wystąpieniu z tego związku mogą
uzyskać przynależność do KNSZZ "Solidarność 80" bez potrzeby wypełniania no-
wych deklaracji.
Zgodnie z art. 12 ustawy o związkach zawodowych prawo do uchwalenia
statutu przysługuje wyłącznie założycielom związku i tylko te osoby są uprawnione
do uchwalenia zmian w statucie przez siebie uchwalonym, gdy wprowadzenie tych
zmian ma nastąpić przed zarejestrowaniem związku. Takich kompetencji nie ma Ko-
mitet Założycielski, który uprawniony jest tylko do dokonania czynności związanych z
rejestracją związku zawodowego. Z tych względów dopiero uchwała podjęta dnia 17
października 1996 r. przez założycieli związku doprowadziła do skutecznej modyfi-

- 4 -

kacji pierwotnej wersji § 14 statutu. Z tą zmianą - zdaniem Sądu Apelacyjnego - nie-
aktualne stały się zarzuty apelacji dotyczące treści § 14 statutu (w poprzednim
brzmieniu). Według tego Sądu nie zasługuje na uwzględnienie najdalej idący zarzut
uczestnika, zmierzający do wykazania, iż 6 września 1996 r. na zebraniu w Ł. nie
podjęto uchwały o założeniu związku, a przedłożona Sądowi uchwała została podro-
biona przez dopisanie jej treści do listy obecności. Przeprowadzone przed Sądem
Apelacyjnym na tę okoliczność dowody nie podważyły przedłożonego przy rejestracji
dokumentu, zawierającego treść uchwały o założeniu związku z podpisami i danymi
jego założycieli.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy o związkach za-
wodowych obowiązki sądu rejestrowego ograniczają się do sprawdzenia, czy zostały
spełnione wymagania określone w art. 12 i 13 ustawy o związkach zawodowych oraz
czy statut związku jest zgodny z przepisami ustawy. Oznacza to, że sąd bada czy
została podjęta uchwała o założeniu związku przez co najmniej 10 osób uprawnio-
nych do tworzenia związków zawodowych, czy uchwalony przez te osoby statut jest
zgodny z ustawą o związkach zawodowych (postanowienie Sądu Najwyższego z 12
września 1991 r., I PRZ 3/91, OSP 1992 nr 5 poz. 119), a zatem także, czy spełnia
wymagania określone w art. 13 tej ustawy. Poza tym sąd rejestrowy sprawdza, czy
założyciele związku wybrali ze swego grona komitet założycielski w liczbie od 3 do 7
osób. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w rozpoznawanej sprawie wszystkie te wymaga-
nia zostały spełnione. W świetle art. 2 umowy o związkach zawodowych emeryci
mają ograniczone prawo koalicji, polegające na prawie wstępowania do istniejących
związków zawodowych, ale bez możliwości tworzenia związku. Jednak udział tych
lub innych nieuprawnionych osób w tworzeniu związku nie ma wpływu na skutecz-
ność czynności podejmowanych w celu założenia związku, o ile pozostałych upraw-
nionych założycieli jest co najmniej dziesięciu, a członków Komitetu Założycielskiego
co najmniej trzech. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego tylko trzy
osoby spośród 33 założycieli i tylko jedna osoba z 7 osobowego Komitetu Założy-
cielskiego nie spełnia ustawowych kryteriów uprawniających do założenia związku.
Odnosząc się do zarzutu uczestnika związanego z nazwą tworzonego związku
Sąd Apelacyjny podkreślił, że w art. 13 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych
minimalizuje wymagania, od których zależy rejestracja związku zawodowego. W

- 5 -

odróżnieniu od przepisów regulujących powstanie innych osób prawnych (np. spółek
prawa handlowego, stowarzyszeń) statut związku zawodowego powinien tylko
określać "nazwę związku". Nie oznacza to jednak, że nazwa ta może być przyjęta
zupełnie dowolnie. Musi ona co najmniej pozwalać na identyfikację nowego związku
w gronie związków zawodowych już funkcjonujących i wpisanych do rejestru
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 1996 r., I PR 1/96, OSP nr
12/1997, poz. 216, z glosą S.Steliny, OSNAPiUS 1997 nr 13 poz. 243).
Zdaniem Sądu Apelacyjnego i to wymaganie zostało spełnione. Przyjęcie
przez związek ubiegający się o rejestrację w zasadniczej części nazwy już istnieją-
cego związku zawodowego NSZZ "Solidarność 80" usprawiedliwione jest wspólnym
rodowodem obu związków, przy czym inicjatywa powołania nowego związku jest
efektem rozłamu w istniejącym już związku. Z kolei dodanie do nazwy dotychczaso-
wego związku określenia "krajowy" stanowi dostateczny element identyfikujący nowy
związek. Nie bez znaczenia dla tej oceny jest to, że nazwa związku już wpisanego do
rejestru, wywodzącego się z ruchu "Solidarności" jest tak powszechnie znana, że
nawet niewielka jej modyfikacja wystarczająco wyodrębnia nowy podmiot w obrocie
społeczno-gospodarczym.
W kasacji podniesiono zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną
wykładnię art. 14 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych oraz naruszenie dóbr i in-
teresu prawnego uczestnika "poprzez akceptację podobnej nazwy własnej zawartej
w nazwie Krajowego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego, tj. "Soli-
darności 80" z siedzibą w S., właściwej jedynie w odniesieniu do NSZZ "Solidarność
80" z siedzibą w W.". Ponadto podniesiono w niej, że przed datą17 października
1996 r., kiedy to Sąd Wojewódzki zarejestrował KNSZZ "Solidarność 80", brak było
uchwały założycieli związku o zmianie treści § 14 statutu tego Związku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji (biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania -
art. 39311 KPC). Granice kasacji wyznaczają zaś w szczególności jej podstawy, przez
które należy rozumieć zarzuty dotyczące naruszenia konkretnie wskazanych przepi-

- 6 -

sów prawa materialnego, przez błędną ich wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
(art. 3931 pkt 1 KPC) lub przepisów postępowania, jeżeli uchybienia te mogły mieć
istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3931 pkt 2 KPC). W kasacji nie został postawiony
zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego, co prowadzi do wniosku, iż Sąd
Najwyższy przy rozpoznawaniu sprawy, nie może badać merytorycznej zasadności
ustaleń faktycznych dokonanych w zaskarżonym wyroku. Stąd też przy rozpoznawa-
niu kasacji musiały zostać pominięte te jej wywody, w których polemizuje się z usta-
leniami dotyczącymi faktów dokonanymi przez Sąd Apelacyjny, a w szczególności ze
stwierdzeniem, iż przed wydaniem postanowienia o rejestracji KNSZZ "Solidarność
80" przez Sąd Wojewódzki (17 października 1996 r.), dokonana została zmiana § 14
statutu przez upoważnione do tego gremium, tj. zebranie założycieli Związku. W
postępowaniu kasacyjnym Sąd Najwyższy jest zasadniczo związany ustaleniami
faktycznymi dokonanymi w zaskarżonym wyroku. Podważone one mogą zostać je-
dynie w sposób pośredni przez postawienie zarzutu, iż przy rozstrzyganiu sprawy
doszło do naruszenia prawa procesowego (jeżeli uchybienie mu mogło mieć istotny
wpływ na wynik sprawy) i wykazanie w kasacji, że naruszenie takie w istocie miało
miejsce. Mając na względzie, iż w kasacji NSZZ "Solidarność 80" zarzut naruszenia
procedury sądowej (przez wskazanie naruszenia konkretnych przepisów postępo-
wania i uzasadnienie takiego twierdzenia, czego wymaga art. 3933 KPC), nie został
w ogóle postawiony. Sąd Najwyższy rozpoznając sprawę zmuszony był pominąć te
wszystkie kwestie i zarzuty, które zostały w niej podniesione, a dotyczą elementów
faktycznych podstawy rozstrzygnięcia. W związku z tym, Sąd Najwyższy nie rozwa-
żał także zagadnienia, jakie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma to, że w świetle
materiałów zebranych w sprawie, a pośrednio także i zarzutów kasacyjnych, nie
powinno budzić wątpliwości, iż w chwili wydawania postanowienia przez Sąd Apela-
cyjny obowiązywał § 14 statutu KNSZZ "Solidarność 80" w zmienionej postaci, nie
zaś w tej, która była kwestionowana przez uczestnika postępowania.
Z uwagi na sposób określenia w kasacji jej podstawy zarzuty dotyczące błę-
dów w ustaleniach faktycznych zawartych w zaskarżonym wyroku są bezprzedmio-
towe. Natomiast zarzut naruszenia art. 14 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych
jest bezpodstawny. Sąd Apelacyjny słusznie - powołując się na postanowienie Sądu
Najwyższego - przyjął, że nazwa KNSZZ "Solidarność 80" pozwala na dostateczną

- 7 -

idendyfikację tego Związku wśród istniejących związków zawodowych. Trafnie przy
tym podniósł, że nazwy związków zawodowych wywodzących się z ruchu "Solidar-
ności" są powszechnie utrwalone w świadomości powszechnej i stąd utworzenie no-
wego związku, który w swej nazwie nawiązuje do "Solidarności" ("Solidarności 80"),
nie stanowi zagrożenia dla obrotu społeczno-gospodarczego.
Na uwadze tu należy mieć, że w zakresie tworzenia związków zawodowych
obowiązuje (wynikająca także z ratyfikowanych przez nasz kraj Konwencji Międzyna-
rodowej Organizacji Pracy) zasada wolności związkowej, co oznacza konieczność
minimalizowania ograniczeń i wymagań, od których ma zależeć powstanie związku
zawodowego i jego wejście do sfery obrotu prawnego. W myśl art. 14 ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych sąd odmawia rejestracji związku zawodowego, jeżeli nie
zostały spełnione wymagania określone w art. 12 i art. 13 lub jeżeli statut związku
zawodowego jest niezgodny z przepisami ustawy, zaś według art. 13 pkt 1 tej ustawy
statut związku zawodowego określać ma nazwę związku zawodowego. Ustawa o
związkach zawodowych nie precyzuje przy tym żadnych wymagań dotyczących tego
jaka to ma być nazwa, co - gdyby ograniczyć się tylko do wykładni językowo-logicz-
nej tego przepisu, - prowadziłoby do wniosku, iż może być to nazwa dowolna, w tym
także taka, która powtarza nazwę związku już istniejącego. Zdaniem Sądu Najwyż-
szego w niniejszym składzie, wykładnia taka prowadziłaby jednakże do nadmiernej
arbitralności i do nieporozumień - które mogłyby z kolei prowadzić do nadużyć - i stąd
za słuszne uznaje on stanowisko wyrażone między innymi w postanowieniu tego
Sądu z 5 czerwca 1996 r., z którego wynika, iż nazwa nowego związku musi
odróżniać się jakimś wyraźnym elementem od nazw związków zawodowych wcześ-
niej zarejestrowanych. Nie oznacza to jednakże, iż w nazwie tej nie mogą się powta-
rzać pewne, nawet istotne, elementy nazwy związków zawodowych wcześniej zare-
jestrowanych, zwłaszcza jeżeli wywodzą się one z tego samego nurtu związkowego.
Warto przy tym zauważyć, że swego czasu w postępowaniu zmierzającym do reje-
stracji NSZZ "Solidarność 80" związek ten w gruncie rzeczy przyjmował właśnie
przedstawiany wyżej sposób wykładni przepisów ustawy o związkach zawodowych,
odrzucając wywodzącą się z odmiennych założeń argumentację NSZZ "Solidarność",
podobnie jak miało to miejsce gdy rejestrowany był np. NSZZ "Solidarność 80"
Region D., którego rejestracji NSZZ "Solidarność 80" się nie sprzeciwiał, a nawet ją

- 8 -

popierał. Na rzecz trafności stanowiska, które znalazło wyraz w zaskarżonym kasacją
postanowieniu, przemawia także porównanie regulacji zawartych w ustawie o
związkach zawodowych z przepisami innych ustaw regulujących tworzenie innych niż
związki zawodowe organizacji społecznych i politycznych. W szczególności w myśl
art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. Nr 98,
poz. 604) nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej powinny odróżniać
się wyraźnie od nazw, skrótów nazw i symboli graficznych partii już istniejących.
Analogicznej reguły nie znajdujemy w ustawie o związkach zawodowych, a to
oznacza, iż ustawodawca nie wymaga w niej, by w szczególności nazwa związku
zawodowego wyraźnie odróżniała się od nazw innych związków zawodowych.
Wystarczy jeżeli nazwa nowego związku różni się jakimś ważnym elementem od
nazw już zarejestrowanych związków zawodowych, co w szczególności może
polegać na dodaniu do nazwy związku istniejącego jakiegoś dodatkowego elementu
słownego (wyrazu lub wyrazów), gdyż zapewnia to jego dostateczną identyfikację w
obrocie prawnym i społeczno-gospodarczym.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================