Postanowienie SN - I PKN 354/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 354/98
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2000/1/27
Data wydania:1998-11-27

Postanowienie z dnia 27 listopada 1998 r.
I PKN 354/98

Niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o ustalenie prawa do pa-
tentu przeciwko osobie nieuprawnionej, która uzyskała patent (art. 189 KPC
oraz art. 114 ust. 1 pkt 1 i 3 w związku z art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 19 paździer-
nika 1972 r. o wynalazczości, jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117 ze
zm.).


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 listopa-
da 1998 r. sprawy z powództwa Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wod-
nych w B. przeciwko Anatolowi F. o ustalenie, na skutek kasacji powoda od posta-
nowienia Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku
z dnia 31 marca 1998 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

o d d a l i ć kasację.

U z a s a d n i e n i e


Powód - Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w B. wystąpił z
pozwem przeciwko Anatolowi F. o ustalenie, że projekt wynalazczy ,,Mała elektrownia
wodna", który zgłoszony został przez pozwanego w Urzędzie Patentowym w dniu 10
lipca 1992 r. [...] i na który Urząd Patentowy udzielił patentu [...], zgodnie z art. 20
ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (jednolity tekst: Dz. U. z 1984
r. Nr 33, poz. 177 ze zm.) jest projektem pracowniczym, na który prawo do uzyskania
patentu przysługiwało powodowi z mocy prawa. Sąd Wojewódzki w Białymstoku wy-
rokiem z dnia 28 listopada 1997 r. [...] uwzględnił powództwo. Pozwany wniósł apela-
cję od powyższego wyroku, zarzucając mu sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z
treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez ustalenie, że wynalazek
był rezultatem wykonania przez pozwanego obowiązków wynikających z umowy o
pracę oraz zarzucając naruszenie art. 20 ust. 1 ustawy o wynalazczości i na tej pods-
tawie wnosił o oddalenie powództwa. Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem
z dnia 31 marca 1998 r. [...] uchylił zaskarżony wyrok i odrzucił pozew. W uzasadnie-
niu tego rozstrzygnięcia podniesiono w szczególności, że niezależnie od zarzutów i
wniosków apelacji, Sąd Apelacyjny z urzędu uchyla wyrok, jeżeli stwierdzi, że postę-
powanie przed sądem pierwszej instancji dotknięte jest nieważnością (art. 378 § 2 w
związku z art. 379 KPC).W ocenie Sądu Apelacyjnego pozew podlegał odrzuceniu na
podstawie art. 199 § 1 pkt 1 KPC, ponieważ w rozpoznawanej sprawie nie była do-
puszczalna droga sądowa (art. 379 pkt 1 KPC). Powód, co wynika zarówno z tytuło-
wej części, jak i z treści pozwu, wniósł pozew o ustalenie, że uzyskany przez pozwa-
nego patent [...] na projekt wynalazczy ,,Mała elektrownia wodna" przysługiwał mu z
mocy prawa bowiem miał charakter pracowniczy. Tym samym powód zmierza do
uzyskania orzeczenia przesądzającego o tym, że patent przyznany w danym wypad-
ku przez Urząd Patentowy RP przysługuje w istocie powodowi. W ocenie Sądu Ape-
lacyjnego jest to zatem spór o unieważnienie patentu i podlega on rozstrzygnięciu w
trybie spornym przez Urząd Patentowy (art. 55 w związku z art. 114 ust. 1 pkt 1
ustawy o wynalazczości) i tym samym nie jest w tej sprawie dopuszczalna droga są-
dowa (art. 2 § 3 KPC). Powód wniósł kasację od powyższego wyroku Sądu Apelacyj-
nego, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 55 w
związku z art. 118 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (jednolity
tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117 ze zm.) przez błędną wykładnię i niewłaściwe
powołanie art. 2 § 3 KPC oraz wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całoś-
ci i oddalenie apelacji pozwanego od wcześniejszego wyroku Sądu Wojewódzkiego
w Białymstoku w tej samej sprawie. W uzasadnieniu kasacji podniesiono, że żądanie
powoda zmierza do ustalenia prawa do patentu, a ponieważ jest to roszczenie cywil-
noprawne, które nie jest objęte enumeratywnym wyliczeniem art. 114 ust. 1 ustawy o
wynalazczości, to stosownie do art. 118 ustawy o wynalazczości podlega ono rozs-
trzygnięciu w trybie postępowania sądowego. W odpowiedzi na kasację pozwany
wniósł o jej oddalenie z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej w sprawie, w któ-
rej powód zmierza do pozbawienia pozwanego uprawnień z patentu [...] ,,Mała elek-
trownia wodna". Pozwany podkreślił przy tym, że w sprawie o ustalenie, że wynala-
zek jest wynalazkiem pracowniczym, chodzi o rozstrzygnięcie, w jakich warunkach
powstał ten wynalazek, nie zaś o ustalenie prawa do patentu lub prawa z patentu.
Ponadto pozwany zarzucił, że kasacja nie czyni zadość wymaganiom art. 3933 KPC,
bowiem nie określa wartości przedmiotu zaskarżenia, a patent, o który toczy się spór,
jest bez wątpienia prawem majątkowym.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Art. 2 § 3 KPC stanowi, że nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym
sprawy cywilne, które na podstawie przepisów szczególnych przekazane zostały do
właściwości innych organów. I tak, stosownie do art. 114 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 w
związku z art. 55 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (jednolity
tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117) w razie uzyskania patentu przez osobę nie-
uprawnioną, uprawniony może żądać unieważnienia patentu, a także przeniesienia
na niego udzielonego już patentu w trybie tzw. postępowania spornego przed Urzę-
dem Patentowym. Natomiast, w myśl art. 118 ustawy o wynalazczości sprawy doty-
czące roszczeń cywilnoprawnych z zakresu prawa wynalazczego, które ustawą tą nie
zostały przekazane do właściwości Urzędu Patentowego, rozstrzygane są w trybie
postępowania sądowego.
Z kolei, stosownie do art. 189 KPC, wnoszący powództwo o ustalenie prawa
musi wykazać czy i jaki ma interes prawny w ustaleniu określonego stosunku praw-
nego lub prawa (art. 189 KPC). Przy czym w orzecznictwie przyjmuje się, że po-
wództwo o ustalenie ma charakter prewencyjny, jego celem jest zapobieżenie naru-
szeniu prawa i z tej przyczyny nie jest ono dopuszczalne w sytuacji, gdy określone
prawo już zostało naruszone (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listo-
pada 1992 r., III CZP 131/92). W sytuacji, gdy nastąpiło już naruszenie prawa uza-
sadniające wystąpienie z żądaniem zaspokojenia określonego roszczenia, powódz-
two o ustalenie jest niedopuszczalne dlatego, że wówczas ustalenie takie stanowi-
łoby dopiero przesłankę dla wystąpienia z odpowiednim roszczeniem, a tym samym
po stronie powoda brak byłoby w tej sytuacji interesu prawnego dla wniesienia od-
rębnego powództwa o ustalenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 paździer-
nika 1970 r., II CR 190/70 - OSNCP 1971 z. 6, poz. 106). Co więcej, jeżeli ustawa
wyłącza rozpoznawanie określonych spraw z drogi postępowania sądowego, jak to
ma miejsce także w wypadku art. 114 ustawy o wynalazczości, to tym samym należy
przyjąć, że wyłączona jest również dopuszczalność rozpoznawania w postępowaniu
sądowym żądania o ustalenie w zakresie odnoszącym się do tych spraw (por. orze-
czenie Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1950 r., ŁC 373/50 - OSN 1950 nr 1, poz.
8).
W rozpoznawanej sprawie powód wystąpił na drogę sądową z powództwem o
ustalenie prawa do patentu, wywodząc, iż żądanie to zmierza do ustalenia, że wy-
nalazek, na który pozwany uprzednio uzyskał prawo do patentu, został dokonany w
wyniku wykonywania przez niego obowiązków ze stosunku pracy u powoda, bowiem
stanowiłoby to podstawę do wystąpienia z żądaniem o stwierdzenie, że prawo do
tego patentu przysługuje nie pozwanemu, lecz powodowi jako pracodawcy (art. 20
ust. 2 ustawy o wynalazczości). Oznacza to, że w przedmiotowej sprawie powód,
występując z powództwem sądowym o ustalenie, z góry zakłada, że nastąpiło naru-
szenie jego prawa i zmierza do stwierdzenia przesłanki prawnej, która umożliwić ma
zgłoszenie żądania przeniesienia na niego patentu udzielonego uprzednio pozwa-
nemu jako osobie nieuprawnionej (art. 55 ustawy o wynalazczości). Dlatego już z tej
przyczyny uznać należy, że powództwo o ustalenie jest w tym wypadku niedopusz-
czalne (art. 189 KPC). Tym bardziej, że rozstrzygnięcia w sprawach o przeniesienie
patentu, z mocy wyraźnego przepisu ustawy, podejmowane są nie w postępowaniu
sądowym, ale w postępowaniu spornym przed Urzędem Patentowym (art. 114 ust. 1
pkt 3 ustawy o wynalazczości).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: