Postanowienie SN - I PKN 172/01
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PKN 172/01
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/8/142
Data wydania:2002-07-05

Postanowienie z dnia 5 lipca 2002 r.
I PKN 172/01

Słuszny interes pracownika stanowi samodzielne kryterium oceny do-
puszczalności zawarcia ugody sądowej. Z reguły nie jest zgodne z interesem
pracownicy w ciąży podlegającej szczególnej ochronie, uzyskanie w wyniku
ugody sądowej odszkodowania w wysokości jednomiesięcznego wynagrodze-
nia zamiast przywrócenia do pracy.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 lipca 2002 r. sprawy z
powództwa Anny G. przeciwko Jakubowi G. - P. PHU Eksport-Import w W. o przy-
wrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od postanowienia Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 30 listopada 2000 r.
[...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy dla Wrocławia Śródmieścia z dnia 29 sierpnia 2000 r. [...] i przekazał
sprawę temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Anna G. w pozwie przeciwko Jakubowi G. - właścicielowi firmy P.
PHU Export-Import w W. żądała przywrócenia do pracy i zasądzenia wynagrodzenia
za czas pozostawania bez pracy. Powołała się na to, że pracodawca rozwiązał z nią
umowę o pracę, gdy była w ciąży, o czym wiedział. Wyjaśniła, że nastąpiło to pi-
smem z dnia 7 października 1999 r. w trybie niezwłocznym, pod pretekstem, że nie
przestrzegała zakładowego regulaminu pracy, a zwłaszcza że nie wykonywała pole-
ceń przełożonych. W dniu 5 października 1999 r. powódka otrzymała karę upomnie-
nia za to, że odmówiła wykonania polecenia służbowego, którego treścią była reali-
zacja dodatkowych zestawień. Zdaniem powódki, czynności te nie mieściły się w
granicach jej umiejętności; poza tym koordynator, zlecając je nie udzielił jej żadnych
wyjaśnień i instrukcji. Wymierzenie więc kary porządkowej było bezpodstawne. Rów-
nież pismo o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie wskazywało, jakie
obowiązki powódka naruszyła. Powyższe okoliczności wskazują zatem na to, że
przyczyną rozwiązania umowy o pracę była ciąża powódki.

Pozwany Jakub G. wniósł o oddalenie powództwa. Wyjaśnił, że przyczyną
rozwiązania z powódką umowy o pracę bez wypowiedzenia była odmowa wykonania
polecenia służbowego dotyczącego sporządzenia zestawień sprzedaży produktów
objętych promocją, którą to odmowę powódka uzasadniła tym, że wykonanie tych
zestawień nie należało do jej obowiązków. Gdy zaś chodzi o ciążę powódki, to poz-
wany dowiedział się o niej po rozwiązaniu umowy o pracę.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu postano-
wieniem z dnia 29 sierpnia 2000 r. umorzył postępowanie na podstawie art. 355 § 1
k.p.c. w związku z zawarciem przez strony ugody sądowej. W ugodzie tej strony po-
stanowiły, że pozwany zapłaci powódce tytułem odszkodowania za niezgodne z pra-
wem rozwiązanie umowy o pracę kwotę 725 zł z odsetkami ustawowymi w razie
zwłoki w płatności tej należności, powódka natomiast oświadczyła, że kwota objęta
ugodą ,,wyczerpuje jej roszczenia związane z procesem". Przed rozprawą w dniu 29
sierpnia 2000 r. Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a motywy,
dla których uznał, że zawarcie ugody o przytoczonej treści było dopuszczalne, były
następujące. Przyczyną rozwiązania z powódką umowy o pracę bez wypowiedzenia
z jej winy nie była wskazana w piśmie z dnia 7 października 1999 r. odmowa wyko-
nania polecenia służbowego dotyczącego sporządzenia zestawienia produktów ob-
jętych promocją, lecz istnienie głębokich nieporozumień spowodowanych przeciw-
stawianiem się powódki molestowaniu jej przez ojca pozwanego - Jerzego G. Wy-
wołało to taką reakcję ze strony pozwanego, iż jego żona Agnieszka G. zwróciła się
do bezpośredniego przełożonego powódki Macieja K. z poleceniem, by bacznie ob-
serwował pracę powódki, zbierał na ten temat informacje od klientów firmy, będących
kontrahentami, i wreszcie by wydał jej polecenie sporządzenia zestawień wszystkich
faktur dotyczących wyrobów objętych promocją, mimo że wykonanie powyższego
polecenia było niezgodne z zakresem obowiązków powódki i przekraczało jej umie-
jętności. Odmowa wykonania polecenia była przyczyną wymierzenia powódce kary
porządkowej upomnienia, zaś przed złożeniem oświadczenia o rozwiązaniu umowy
Agnieszka G. oświadczyła powódce, że albo zwolni się ona z pracy sama, albo zo-
stanie zwolniona. Powódka odmówiła przyjęcia pisma o rozwiązaniu umowy o pracę
bez wypowiedzenia i poinformowała, że jest w ciąży, którą może wykazać zaświad-
czeniem lekarskim. Następnego dnia dyrektor personalny pozwanego odmówił przy-
jęcia od powódki zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego ten stan.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie mo-
głaby absolutnie liczyć na trwałość swojego stosunku pracy z pozwanym. Usprawie-
dliwione było natomiast przekonanie, że ,,praca powódki u strony pozwanej była tylko
kwestią czasu", gdyż umowa o pracę ,,zostałaby rozwiązana przy pierwszej nada-
rzającej się okazji". Przywrócenie powódki do pracy nie służyłoby jej słusznemu inte-
resowi, gdyż pracodawca ,,ma prawo stosować wybrane przez siebie kryteria doboru
pracowników" i ma prawo rozwiązać w każdej chwili stosunek pracy, byleby uczynił
to w sposób zgodny z prawem. Ponadto z art. 45 § 2 k.p., stosowanego do rozwią-
zania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 56 § 2 k.p., wynika, że
sąd pracy może nie uwzględnić roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy, gdy
uzna, że byłoby to niecelowe lub niemożliwe i zamiast tego roszczenia przyznać od-
szkodowanie. Z tych względów Sąd Rejonowy przyjął, że zawarta przez strony
ugoda jest korzystna dla powódki, nie uchybia zasadom współżycia społecznego
oraz nie narusza przepisów prawa.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z dnia
30 listopada 2000 r. oddalił zażalenie złożone przez powódkę, w którym podniosła,
że Sąd Rejonowy dopuścił do zawarcia ugody sprzecznej z jej interesem, ponieważ
zawierając ugodę była w ciąży i w wypadku przywrócenia do pracy miałaby prawo do
wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. Tymczasem jej pretensje zo-
stały sprowadzone do odszkodowania w wysokości dwutygodniowego wynagrodze-
nia za pracę. Co więcej, Sąd Rejonowy ustalił, że powódka nie dała podstaw do roz-
wiązania z nią umowy o pracę, zatem uwzględnienie roszczenia o przywrócenie do
pracy było zasadne.

Sąd drugiej instancji stwierdził, że z protokołu rozprawy z dnia 29 sierpnia
2000 r. wynika jednoznacznie, iż strony wyraźnie określiły swoje stanowiska, a przed
zawarciem ugody Sąd Rejonowy zarządził przerwę, by umożliwić im rozważenie jej
warunków. Należy zatem wykluczyć możliwość złożenia przez powódkę oświadcze-
nia woli pod wpływem błędu lub oświadczenia dotkniętego innymi wadami (art. 82-88
k.c.). Zarzut powódki, że po zawarciu ugody inny prawnik, do którego udała się, ina-
czej ocenił tę ugodę, nie może stanowić podstawy do uchylenia się od skutków
oświadczenia woli.

Od powyższego postanowienia powódka złożyła kasację opartą na podstawie
naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 212, art. 223, art. 468 i art. 469 k.p.c., w
sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy. Ponadto, nawiązując do art. 3933 § 1
pkt 3 k.p.c., powódka stwierdziła, że zaskarżone postanowienie w sposób rażący na-
rusza przepis art. 57 k.p. Wniosła o uchylenie tego postanowienia oraz postanowie-
nia Sądu Rejonowego z dnia 30 listopada 2000 r. o umorzeniu postępowania i o
przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Jej zda-
niem, najpoważniejszym błędem Sądu Okręgowego było pominięcie faktu ciąży i w
związku z tym nierozważenie ugody z punktu widzenia ochrony słusznego interesu
pracownika, który jest warunkiem uznania ugody za dopuszczalną.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest zasadna. Z art. 469 k.p.c., znajdującego się w części Kodeksu
postępowania cywilnego regulującego postępowanie odrębne w sprawach z zakresu
prawa pracy i ubezpieczeń społecznych wynika, że sąd uzna czynności dyspozytyw-
ne pracownika, w tym również zawarcie ugody, za niedopuszczalne także wówczas,
gdyby ugoda naruszała słuszny interes pracownika. Sens powyższego przepisu na-
leży rozumieć w ten sposób, że oprócz wskazanego warunku dopuszczalności
ugody, który w sprawach z zakresu prawa pracy jest samodzielną przesłanką oceny
czynności dyspozytywnych pracownika, są jeszcze inne. Świadczy o tym zwrot o
niedopuszczeniu przez sąd do zawarcia ugody ,,także wówczas", czyli także w innych
jeszcze sytuacjach poza przepisem art. 469 k.p.c. Przedstawione rozumienie art. 469
k.p.c. powadzi do stosowania oprócz niego również art. 203 § 4 k.p.c. oraz art. 223 §
2 k.p.c. Przepisy te tworzą łącznie regulację dotyczącą dopuszczalności ugody są-
dowej zawieranej przez pracownika.
W myśl art. 203 § 4 k.p.c. w związku z art. 223 § 2 k.p.c., sąd może uznać za
niedopuszczalne zawarcie ugody, gdy okoliczności sprawy wskazują, że czynność ta
byłaby sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego albo zmierzała
do obejścia prawa. Natomiast według art. 469 k.p.c. sąd nie powinien ponadto dopu-
ścić do zawarcia ugody, która naruszałaby słuszny interes pracownika. Sąd Rejo-
nowy, uznając za dopuszczalne zawarcie przez powódkę ugody, analizował wszyst-
kie wymienione przesłanki, lecz nie dość wnikliwie ocenił kwestię słusznego interesu
powódki w aspekcie jej szczególnej ochrony jako pracownicy w ciąży - z jednej
strony oraz w aspekcie ustalenia, że rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę
w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. było zupełnie bezpodstawne - z drugiej. Tymczasem
uwzględnienie tych faktów stawia powódkę w korzystnej sytuacji prawnej. Jeżeli bo-
wiem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z jej winy nastąpiło bez jakiej-
kolwiek uzasadnionej przyczyny, a co więcej - skoro pozwany poszukiwał pretekstu
do zwolnienia powódki przy pierwszej nadarzającej się okazji, to wobec takiego jego
postępowania wybór roszczenia (przywrócenie do pracy czy odszkodowanie) powi-
nien należeć do powódki. Pomijając bowiem kwestię, że nie zawiniła ona przyjętej
przez pracodawcę przyczyny rozwiązania umowy o pracę, to jej należałoby pozosta-
wić ocenę, czy będzie w stanie pracować w atmosferze niechęci ze strony praco-
dawcy, wywołanej przymusem jej zatrudnienia wynikającym z orzeczenia o przywró-
ceniu do pracy. Wydanie natomiast wyroku o przywróceniu powódki do pracy zobo-
wiązywałoby Sądy orzekające w sprawie do zasądzenia na jej rzecz wynagrodzenia
za cały czas pozostawania bez pracy (pod warunkiem podjęcia pracy). Stosownie
bowiem do art. 57 § 2 k.p., jeżeli rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z
naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie dotyczy pracownicy w
okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego (albo w sytuacjach określonych przepisami
szczególnymi), to w razie przywrócenia tej pracownicy do pracy przysługuje jej wy-
nagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy. Przypuszczenie Sądu Rejonowe-
go, że pracodawca mógłby bardzo szybko zwolnić powódkę po przywróceniu do
pracy, nie mogło być wystarczająco mocnym argumentem w sprawie, ponieważ
gdyby nawet obawy Sądu Rejonowego były trafne, to istotna z punktu widzenia inte-
resu powódki jest okoliczność, że wcześniej odzyskałaby status pracownicy i wyna-
grodzenie nie tylko za cały czas pozostawania bez pracy, ale także na przyszłość -
aż do ponownego (przewidywanego przez Sąd Rejonowy) zwolnienia z pracy.
Wbrew ocenie Sądu Rejonowego, na rzecz tezy o korzystności ugody nie przema-
wiało uprawnienie sądu do przyznania pracownikowi z urzędu odszkodowania - za-
miast przywrócenia do pracy - w warunkach określonych art. 45 § 2 k.p., ponieważ z
art. 45 § 3 k.p., do którego odpowiedniego stosowania odsyła art. 56 § 2 k.p., wynika,
że możliwość zastosowania regulacji przewidzianej w art. 45 § 2 k.p. nie dotyczy
rozwiązania umowy o pracę z pracownicą w ciąży.
Jak z przedstawionych uwag wynika, pogląd Sądu Okręgowego, przyjmujący,
że ustalone w ugodzie odszkodowanie w wysokości dwutygodniowego wynagrodze-
nia za bezzasadne zwolnienie powódki z pracy w trybie dyscyplinarnym, jest dla niej
korzystniejsze niż orzeczenie o przywróceniu do pracy i zasądzeniu wynagrodzenia
za cały czas pozostawania bez pracy, i to tylko dlatego, że istniejący między strona-
mi konflikt - na tle nie związanym z pracą - prawdopodobnie uniemożliwiałby właści-
wą współpracę stron i stwarzał niebezpieczeństwo rychłego zwolnienia powódki, jest
niepełny i tym samym nie mógł być uznany za zgodny z art. 469 k.p.c. Okoliczność,
że powódka w chwili zawierania ugody była reprezentowana przez pełnomocnika
procesowego, który asystował jej przy tej czynności, nie zwalniała Sądu Okręgowego
od kontroli warunków ugody, właśnie pod kątem, czy ugoda ta respektuje słuszny
interes powódki.
Sąd Okręgowy, rozpoznając zażalenie powódki na postanowienie Sądu Rejo-
nowego o umorzeniu postępowania ze względu na zawarcie ugody, ograniczył się do
zaakceptowania orzeczenia Sądu pierwszej instancji, dodając tylko to, że twierdzenie
powódki o zawarciu niekorzystnej ugody nie może stanowić podstawy do uchylenia
się jej od złożonego oświadczenia woli, gdyż warunki tej ugody zostały wcześniej
ustalone oraz przyjęte przez powódkę i jej pełnomocnika. Dlatego też Sąd Najwyż-
szy, oceniając zarzuty zawarte w kasacji, w uzasadnieniu swojego orzeczenia skupił
się przede wszystkim na stanowisku Sądu Rejonowego, mając oczywiście na uwa-
dze to, że rozstrzygnięcie i motywy tego Sądu przyjął Sąd Okręgowy. Gdy natomiast
chodzi o przytoczone zapatrywanie Sądu Okręgowego, to należy zaznaczyć, że
przepis art. 469 k.p.c., który nakazuje sądowi ocenę ugody pod kątem, czy zapewnia
ona ochronę słusznego interesu pracownika, odrywa się od wad oświadczenia woli
określonych w Kodeksie cywilnym (art. 82-88 k.c.), jak również od przesłanek do-
puszczalności ugody przewidzianych w art. 203 § 4 i art. 223 § 2 Kodeksu postępo-
wania cywilnego. Na tej podstawie jest uprawniony wniosek, że słuszny interes pra-
cownika stanowi samodzielne kryterium dopuszczalności ugody sądowej.
Z tych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie oraz po-
stanowienie Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocła-
wiu z dnia 29 sierpnia 2000 r. i przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do po-
nownego rozpoznania.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PKN 693/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/205
2002-12-18 
[IA] I PKN 685/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/10/168
2002-10-02 
[IA] I PKN 684/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/212
2002-09-16 
[IA] I PKN 682/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/211 Monitor Prawa Pracy 2004/11/14
2002-09-04 
[IA] I PKN 668/01   Wyrok SN
Prawo Pracy 2003/7-8/50 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/3/47
2002-12-18 
  • Adres publikacyjny: