Postanowienie z dnia 17 października 2001 r.
I PKN 157/01

Oczywiste naruszenie prawa jako przesłanka rozpoznania kasacji (art.
393 § 2 KPC) ma miejsce wówczas, gdy popełniony przez sąd drugiej instancji
błąd w wykładni lub zastosowaniu prawa jest wyraźnie widoczny, bez potrzeby
dokonania pogłębionej analizy wchodzących w grę przepisów.


Sędzia SN Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 paź-
dziernika 2001 r. sprawy z powództwa Jacka J. przeciwko Centrum Kultury ,,Z." w P.,
Zarządowi Miasta P. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 29
września 2000 r. [...]

o d m ó w i ł przyjęcia kasacji do rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Poznaniu wyrokiem z 16 maja 2000 r. przywrócił
powoda Jacka J. do pracy w pozwanym Centrum Kultury ,,Z." w P. na poprzednich
warunkach i oddalił powództwo w stosunku do pozwanego Zarządu Miasta P. Roz-
strzygnięcie zostało oparte na podstawie art. 45 § 1 KP. Sąd Pracy ustalił, że powód
był zatrudniony u strony pozwanej na podstawie umowy o pracę na czas nie określo-
ny na stanowisku zastępcy dyrektora do spraw artystycznych. Uchwałą Zarządu
Miasta P. został ,,odwołany" z zajmowanego stanowiska, co było równoznaczne z
wypowiedzeniem umowy o pracę. Sąd Rejonowy przyjął, że wypowiedzenie naru-
szało przepisy Kodeksu pracy o rozwiązywaniu umów o pracę za wypowiedzeniem,
przede wszystkim z tej przyczyny, że wypowiedzenia (w postaci ,,odwołania") dokonał
nieuprawniony organ.
W wyniku apelacji pozwanego Centrum Kultury ,,Z." w P. Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu zmienił zaskarżony wyrok w ten spo-
sób, że na podstawie art. 45 § 2 KP zasądził od pozwanego Centrum Kultury ,,Z." w
P. na rzecz powoda Jacka J. kwotę 9.574 zł, stanowiącą równowartość trzymie-
sięcznego wynagrodzenia za pracę, wraz z ustawowymi odsetkami, uznając, że
przywrócenie powoda do pracy jest niemożliwe (ze względu na likwidację stanowiska
dyrektora do spraw artystycznych zajmowanego przez powoda przed wypowiedze-
niem mu umowy o pracę) oraz niecelowe, ponieważ ingerowałoby w zbyt dużym
stopniu w przyjętą i realizowaną już u pozwanego nową koncepcję organizacyjną
jego struktury, zmuszając go do kolejnej modyfikacji zakresu czynności co do jedne-
go z kluczowych stanowisk, a takie niewątpliwie zajmował powód przed odwołaniem.
Najbliższe zlikwidowanemu stanowisku zastępcy dyrektora do spraw artystycznych,
istniejące obecnie w strukturze organizacyjnej pozwanego, stanowisko dyrektora do
spraw programowych znacznie się od niego różni zakresem obowiązków, co Sąd
Okręgowy ustalił na podstawie analizy zarządzeń dyrektora strony pozwanej w spra-
wie struktury organizacyjnej Centrum oraz regulaminu organizacyjnego obowiązują-
cych przed zmianami organizacyjnymi i po tych zmianach.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powoda jego pełno-
mocnik. Jako podstawy kasacji wskazał: 1 ) naruszenie prawa materialnego poprzez
niewłaściwe zastosowanie art. 45 § 2 KP, 2) naruszenie przepisów postępowania -
art. 233 § 1 KPC i art. 227 KPC - mające istotny wpływ na wynik sprawy. Jako oko-
liczność uzasadniającą przyjęcie kasacji do rozpoznania skarżący podał to, że ,,po-
wód stracił pracę w sposób urągający poczuciu prawa i w sposób sprzeczny z zasa-
dami współżycia społecznego", a ,,pozostawienie w mocy wyroku Sądu Okręgowego
sankcjonowałoby niejako łamanie prawa". Dodatkowo skarżący powołał się na treść
art. 3933 § 1 pkt 3 KPC.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC i art. 227 KPC skarżący
stwierdził, że Sąd Okręgowy nie ustalił ponad wszelką wątpliwość, że przywrócenie
powoda do pracy jest niecelowe lub niemożliwe, ograniczając się do uznania, że
struktura organizacyjna pozwanego zmieniła się w takim stopniu i rozmiarze, które
uniemożliwiają przywrócenie powoda do pracy u pozwanego. Sąd Okręgowy nie do-
konał natomiast porównania zakresów obowiązków zastępcy dyrektora do spraw ar-
tystycznych oraz zastępcy dyrektora do spraw programowych oraz nie wziął pod
uwagę zeznań dyrektora pozwanego Marka R., z których to dowodów wynika, że
stanowisko dyrektora do spraw artystycznych nie zostało zlikwidowane, ulegając je-
dynie przemianowaniu, a sama zmiana organizacyjna miała charakter pozorny. W
wyniku błędnie poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy błędnie zastosował
art. 45 § 2 KP. Prawidłowo ustalony stan faktyczny powinien prowadzić do wniosku,
że nie ma uzasadnionych podstaw do twierdzeń, iż przywrócenie powoda do pracy
jest niemożliwe.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 393 § 1 KPC wymienia przesłanki upoważniające Sąd Najwyższy
do orzeczenia o odmowie przyjęcia kasacji do rozpoznania. Zgodnie z jego treścią,
Sąd Najwyższy może odmówić przyjęcia kasacji do rozpoznania, jeżeli w sprawie nie
występuje istotne zagadnienie prawne, nie istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecz-
nictwie albo gdy kasacja jest oczywiście bezzasadna (§ 1), chyba że zaskarżone
orzeczenie oczywiście narusza prawo albo zachodzi nieważność postępowania (§ 2).
Zakresy tych przesłanek mogą się krzyżować, mogą też występować kumulatywnie,
jednak każda z nich samodzielnie wystarcza do odmowy przyjęcia kasacji do rozpo-
znania.
W rozpoznawanej sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, mające
znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie precedensowe dla rozstrzygnięcia innych
podobnych spraw, nie istnieje również potrzeba wykładni przepisów prawnych bu-
dzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie są-
dów. Nie ma także okoliczności, których uwzględnienie z urzędu uzasadniałoby
zmianę lub uchylenie zaskarżonego wyroku; inaczej mówiąc, zaskarżone orzeczenie
w sposób oczywisty nie narusza prawa, ani też nie zachodzi nieważność postępowa-
nia. Co do ewentualnej nieważności postępowania kasacja nie odnosi się w jakikol-
wiek sposób i Sąd Najwyższy nie stwierdził nieważności z urzędu. Z kolei oczywiste
naruszenie prawa miałoby miejsce wówczas, gdyby błąd w interpretacji (wykładni)
lub stosowaniu prawa był widoczny bez pogłębionej analizy wchodzących w grę
przepisów, a taka sytuacja nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie.
Problem materialnoprawny w sprawie dotyczy celowości i możliwości przywró-
cenia pracownika do pracy w sytuacji zmian organizacyjnych u pozwanego praco-
dawcy prowadzących do likwidacji stanowiska pracy pracownika, któremu wadliwie
(niezgodnie z przepisami prawa pracy) wypowiedziano umowę o pracę (art. 45 § 1 i 2
KP). Kwestia tę nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego i nie ma potrzeby wy-
kładni znajdujących zastosowanie przepisów prawa pracy, albowiem nie budzą one
poważnych wątpliwości interpretacyjnych i nie wywołują rozbieżności w orzecznic-
twie. Przeciwnie, były wielokrotnie wyjaśniane w orzecznictwie Sądu Najwyższego,
które można uznać za utrwalone i jednolite. Kwestia, co oznacza ,,niemożliwość" lub
,,niecelowość" przywrócenia pracownika do pracy, nie stanowi istotnego zagadnienia
prawnego. Należy głównie do sfery faktów oraz ich oceny. Prawidłowe zastosowanie
przepisu, którego naruszenie zarzuca kasacja (art. 45 § 2 KP), polegające na nada-
niu zwrotom niedookreślonym użytym w tym przepisie (,,niemożliwe" lub ,,niecelowe")
konkretnej treści, zależy zatem od indywidualnych okoliczności faktycznych każdego
przypadku. Inna niż dokonana przez Sąd ocena prawna ustaleń stanowiących fak-
tyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku nie uzasadnia
tezy o oczywistym, a więc ewidentnym, niewątpliwym naruszeniu przepisów powoła-
nych w petitum kasacji.
Jednocześnie nie można mówić o oczywistości naruszenia przepisów prawa
materialnego (w rozpoznawanej sprawie art. 45 § 2 KP), w sytuacji, gdy strona skar-
żąca w istocie kwestionuje podstawę faktyczną rozstrzygnięcia. Tymczasem, wywo-
dy uzasadnienia kasacji sprowadzają się w istocie do wykazania, że gdyby Sąd
Okręgowy ustalił stan faktyczny zgodny z twierdzeniami powoda (odmienny od tego,
który stanowił podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku), wów-
czas należałoby przyjąć, że naruszenie prawa materialnego jest oczywiste i rażące.
W taki sposób skonstruowany zarzut oczywistego naruszenia prawa materialnego
jest nieskuteczny, jeżeli jednocześnie nie zachodzi oczywiste naruszenie prawa
procesowego w zakresie dotyczącym oceny zgromadzonego materiału dowodowego
oraz dokonywania ustaleń faktycznych. Takiego z kolei naruszenia Sąd Najwyższy
się nie dopatrzył.
Jako okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpoznania skarżący
wskazał naruszenie art. 233 § 1 KPC oraz art. 227 KPC, mające wpływ na dokonanie
ustaleń stanu faktycznego sprawy. Tego rodzaju uzasadnienie naruszenia przepisów
postępowania nie jest wystarczające do przyjęcia, że kasacja jest oczywiście uza-
sadniona. Istotne ustalenia faktyczne nie zostały zakwestionowane w sposób, w wy-
niku którego można byłoby je ocenić jako dokonane z oczywistym i rażącym naru-
szeniem prawa procesowego. Ocena materiału dowodowego mieści się w granicach
swobodnej oceny dowodów określonej przez art. 233 § 1 KPC. Wskazane przez
stronę powodową jako okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpoznania
,,utrata przez powoda pracy w sposób urągający poczuciu prawa i sprzeczny z zasa-
dami współżycia społecznego" oraz ,,usankcjonowanie łamania prawa w razie pozo-
stawienia w mocy wyroku Sądu Okręgowego" nie stanowią natomiast przesłanki
przyjęcia kasacji do rozpoznania wynikającej z art. 393 KPC.
Nie stanowi oczywistego naruszenia art. 233 § 1 KPC dokonanie ustaleń fak-
tycznych odmiennych od poczynionych przez stronę w rezultacie jej własnej, subiek-
tywnej oceny dowodów. Uzasadnienie naruszenia art. 227 KPC jest nieadekwatne do
jego normatywnej treści. Przepis ten stanowi, że przedmiotem dowodu są fakty ma-
jące dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Nie stanowi naruszenia art. 227
KPC brak wszechstronnego rozważenia faktów, które miałyby dla rozstrzygnięcia
sprawy istotne znaczenie, gdyż tej materii dotyczą inne przepisy.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 3937 § 1
KPC w związku z art. 393 KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================