Postanowienie z dnia 19 kwietnia 2004 r.
I PK 56/04

W sprawie dotyczącej zapłaty wynagrodzenia na rzecz współtwórców
pracowniczego projektu wynalazczego po stronie powodów nie zachodzi
współuczestnictwo konieczne. Każdy z twórców może wystąpić z odrębnym
pozwem o zapłatę należnej mu części wynagrodzenia.

Sędzia SN Katarzyna Gonera

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia
2004 r. sprawy z powództwa Edwarda W., Przemysława B. i Stefana W. przeciwko
Wytwórni Urządzeń Chłodniczych ,,P.-D." Spółce Akcyjnej w D. o zapłatę, na skutek
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 maja
2003 r. [...]

o d r z u c i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z 13 maja 2003 r. [...] oddalił apelację
strony pozwanej - Wytwórni Urządzeń Chłodniczych ,,P.-D." SA w D. od wyroku Sądu
Okręgowego w Tarnowie z 14 listopada 2002 r. [...], którym zasądzono od strony po-
zwanej na rzecz powodów Edwarda W., Przemysława B. i Stefana W. po 5.801,81 zł
z ustawowymi odsetkami tytułem wynagrodzenia za stosowanie pracowniczego pro-
jektu racjonalizatorskiego nr 3/94.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył w całości kasacją pełnomocnik strony
pozwanej. Kasacja została oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego
przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów § 16 ust. 1 Załącznika
do zarządzenia Ministra - Kierownika Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i
Wdrożeń z dnia 31 stycznia 1986 r. (M.P. z 1986 Nr 12, poz. 87), według którego
zostały obliczone efekty ekonomiczne projektu wynalazczego nr 3/94, chociaż po-
winny być - w ocenie skarżącej - naliczone na podstawie § 24 ust. 5 tego załącznika.
Wskazując na powyższą podstawę, pełnomocnik pozwanej wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu.
W kasacji oznaczono wartość przedmiotu zaskarżenia na 17.405,43 zł i nie
wskazano okoliczności uzasadniających przyjęcie kasacji do rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozpoznawana sprawa jest sprawą o prawa majątkowe, a zatem do oceny
dopuszczalności kasacji ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia ma zasto-
sowanie przepis art. 3921 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, kasacja nie
przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskar-
żenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych, a w sprawach gospodarczych - niższa
niż dwadzieścia tysięcy złotych.
W rozpoznawanej sprawie powodowie domagali się zasądzenia na ich rzecz
wynagrodzenia za stosowanie przez stronę pozwaną pracowniczego projektu racjo-
nalizatorskiego ich autorstwa. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz każdego z powodów
wynagrodzenie w wysokości 5.801,81 złotych z ustawowymi odsetkami. W stosunku
do żadnego z powodów wartość przedmiotu sporu, wyznaczająca również wartość
przedmiotu zaskarżenia apelacją i kasacją, liczona osobno, nie przekroczyła kwoty
dziesięciu tysięcy złotych.
Rozważenia wymagało, czy prawidłowo została oznaczona przez stronę poz-
waną wartość przedmiotu zaskarżenia. Skarżąca oznaczyła tę wartość na kwotę
17.405,43 złotych, stanowiącą sumę zasądzonych na rzecz powodów wynagrodzeń.
Strona pozwana podniosła w kasacji, iż z chwilą dokonania przez powodów wyna-
lazku powstało na ich rzecz wspólne prawo wynikające z jego autorstwa. Według
skarżącej ,,współuczestnictwo w wynalazku ma charakter wspólności łącznej", zaś
między jego współtwórcami istnieje współuczestnictwo konieczne. Legitymacja pro-
cesowa przysługuje współuczestnikom koniecznym jedynie łącznie, a nie oddzielnie
każdemu z nich, co ma wpływ na oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia kasa-
cją.

Odnosząc się do powyższego stanowiska strony pozwanej, należy zauważyć,
iż dokonanie przez dwóch lub więcej współtwórców wynalazku prowadzi do powsta-
nia wspólności prawa wynikającego z autorstwa projektu. Jednakże przedmiotem
niniejszego sporu nie jest - wbrew twierdzeniom skarżącej - prawo do autorstwa
projektu, które ma charakter prawa osobistego (niemajątkowego), lecz prawo do wy-
nagrodzenia należnego współtwórcom pracowniczego projektu racjonalizatorskiego.
Wynagrodzenie to jest określone procentowo w stosunku do całości wynagrodzenia
obliczonego w stosunku do uzyskanych efektów. W konsekwencji, w sprawie doty-
czącej jedynie zapłaty wynagrodzenia na rzecz współtwórców pracowniczego pro-
jektu wynalazczego nie zachodzi po stronie powodów współuczestnictwo konieczne.
Powodowie będący współtwórcami pracowniczego projektu racjonalizatorskiego nr
3/94 zgodnie określili sposób podziału wynagrodzenia należnego im za stosowanie
przez stronę pozwaną ich projektu, oświadczyli bowiem, iż wynagrodzenie to dzielą
między siebie po 1/3, zaś w pozwach ściśle określili żądaną przez każdego z nich
kwotę wynagrodzenia. Każdy z powodów (współtwórców) mógł wystąpić z odrębnym
pozwem przeciwko stronie pozwanej i nie było podstaw do stosowania wobec pozo-
stałych współtwórców art. 195 k.p.c. W sprawie o zapłatę wynagrodzenia powodów
łączy współuczestnictwo materialne, które jednak nie jest współuczestnictwem ko-
niecznym. W rozpoznawanej sprawie zostały wniesione dwa pozwy, w których każdy
z powodów żądał (ostatecznie) zasądzenia na jego rzecz od strony pozwanej wyna-
grodzenia w kwocie po 16.672,25 złotych. Sprawy Edwarda W. i Przemysława B.
zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą Stefana W.
Sąd Okręgowy zasądził na rzecz każdego z powodów wynagrodzenie w tej samej
wysokości - po 5.801,81 złotych. W odniesieniu do żadnego z powodów wartość
przedmiotu zaskarżenia kasacją nie przekroczyła dziesięciu tysięcy złotych.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 grudnia 1996 r., I PKN 43/96 (niepubli-
kowanym), wydanym w sprawie rozpoznawanej w wyniku połączenia spraw do
wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, stwierdził, że wartość przedmiotu zaskar-
żenia odnosi się do każdej z odrębnych spraw objętych wspólnym wyrokiem i bezza-
sadne byłoby przyjęcie jako przedmiotu zaskarżenia łącznej wartości kilku przed-
miotów zaskarżenia. Nie decyduje bowiem suma poszczególnych przedmiotów za-
skarżenia, ale wartość każdego z osobna. Ze względu na to, że w stosunku do żad-
nego z powodów wartość przedmiotu zaskarżenia, liczona osobno dla każdego z
nich, nie przekracza kwoty dziesięciu złotych, kasacja jest niedopuszczalna ze
względu na ograniczenia wynikające z art. 3921 § 1 k.p.c.
Kasacja strony pozwanej jest niedopuszczalna także z tej przyczyny, że nie
spełnia wszystkich wymagań konstrukcyjnych przewidzianych dla tego rodzaju
środka odwoławczego, wynikających z art. 3933 § 1 k.p.c. Przepis ten wymaga od
wnoszącego kasację - oprócz oznaczenia zaskarżonego orzeczenia, przytoczenia
podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia oraz sformułowania wniosków kasacyjnych -
także przedstawienia okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji.
Wypełnienie obowiązku wynikającego z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. polega na
przedstawieniu okoliczności uzasadniających przyjęcie kasacji do rozpoznania, co
jest niezależne od przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia. Wypełnia-
jąc obowiązek wynikający z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. skarżący powinien wskazać, że
w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne lub istnieje potrzeba wykładni prze-
pisów prawnych budzących poważne wątpliwości albo wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 30 maja 2001 r., III
CZ 36/01, OSNC 2002 nr 2, poz. 22 , z 5 lipca 2001 r., V CKN 176/01, nie publiko-
wane, z 4 lutego 2000 r., II CZ 178/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 147). Może także
przedstawić argumenty wskazujące na oczywiste naruszenie prawa lub nieważność
postępowania (por. uchwałę połączonych Izb - Izby Administracyjnej, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych oraz Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2002 r., III
CZP 72/02, OSNC 2003 nr 4, poz. 92).

W tej ostatniej uchwale Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2002 r., III CZP
72/02, stwierdzono, że przesłanki kasacji (okoliczności uzasadniające jej rozpozna-
nie) powinny nawiązywać do okoliczności uniemożliwiających odmowę przyjęcia ka-
sacji do rozpoznania, wymienionych w art. 393 § 1 i § 2 k.p.c. Wymaganie konstruk-
cyjne z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. jest bowiem genetycznie i funkcjonalnie połączone z
instytucją tzw. przedsądu, czyli instrumentem selekcji kasacji na wstępnym etapie ich
badania przez Sąd Najwyższy. Przedsąd służy podjęciu przez Sąd Najwyższy decy-
zji (o charakterze jurysdykcyjnym) co do tego, czy rozpoznanie kasacji przysłuży się
ujednoliceniu orzecznictwa, wyeliminowaniu rozbieżności oraz usunięciu wątpliwości
pojawiających się w praktyce wykładni i stosowania prawa, wreszcie rozwojowi jury-
sprudencji. W uchwale tej Sąd Najwyższy przyjął, że art. 393 k.p.c. formułuje cztery
przesłanki, uniemożliwiające odmowę przyjęcia kasacji do rozpoznania:
- w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
- istnieje potrzeba dokonania wykładni przepisów budzących poważne wątpli-
wości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie,
- zaskarżone orzeczenie oczywiście narusza prawo,
- zachodzi nieważność postępowania.
Przesłanki te tworzą zespół przyczyn usprawiedliwiających skierowanie kasa-
cji do merytorycznego rozpoznania. Katalog ten ma charakter rozłączny w tym sen-
sie, że zaistnienie którejkolwiek przesłanki jest wystarczającą przyczyną przyjęcia
kasacji do rozpatrzenia, wszystkie one stanowią zaś podstawę mechanizmu prawne-
go selekcjonowania kasacji pod kątem dopuszczenia tego środka odwoławczego do
rozpoznania.
Omawiany wymóg jest niezależny od wymogu przytoczenia podstaw kasacyj-
nych i ich uzasadnienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2000 r.,
V CKN 1780/00, OSNC 2001 nr 3, poz. 52). Jego celem jest umożliwienie Sądowi
Najwyższemu dokonania oceny, czy w danej sprawie istnieją przesłanki do przyjęcia
kasacji czy też do odmowy takiego przyjęcia. Nie zastępuje go wskazanie jako pod-
stawy kasacyjnej naruszenia określonego przepisu prawa i uzasadnienie tego naru-
szenia.
Kasacja wniesiona w imieniu strony pozwanej w żaden sposób nie wypełnia
wymagania wynikającego z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. Skarżąca nie przedstawia bo-
wiem istotnego zagadnienia prawnego, ani nie powołuje się na potrzebę wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie, nie twierdzi też, że zaskarżone orzeczenie oczywiście narusza
prawo albo zostało wydane w warunkach nieważności postępowania.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na pod-
stawie art. 3937 § 2 k.p.c. w związku z art. 3935 k.p.c.
========================================