Postanowienie z dnia 8 listopada 2006 r.
I PK 120/06

Do rozpoznania sprawy o sprostowanie okresowej oceny kwalifikacyjnej
pracownika mianowanego zatrudnionego w Najwyższej Izbie Kontroli właściwy
jest sąd pracy.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 listopada
2006 r. sprawy z powództwa Janusza N. przeciwko Najwyższej Izbie Kontroli w War-
szawie o ustalenie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 21 listo-
pada 2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i postanowienie Sądu Rejonowego w
Katowicach z dnia 1 września 2005 r. [...].

U z a s a d n i e n i e


Postanowieniem z dnia 21 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy w Katowicach na
podstawie art. 398 § 2 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c. oddalił zażalenie powoda na
postanowienie Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Katowicach z dnia 1 września 2005
r. odrzucające pozew powoda Janusza N. skierowany przeciwko Najwyższej Izbie
Kontroli - Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli o sprostowanie oceny kwalifikacyjnej.

Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne i pod-
stawę prawną postanowienia Sądu Rejonowego. Powód domagał się sprostowania
oceny kwalifikacyjnej z dnia 4 stycznia 2004 r. przez usunięcie z niej sformułowania:
,,w kontaktach z nadzorującymi miewa trudności z podporządkowaniem się służbo-
wym poleceniom". Sporna była dopuszczalność drogi sądowej dla tego roszczenia
dotyczącego okresowej opinii kwalifikacyjnej, określonej w art. 76 ustawy z dnia 23
grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 85,
poz. 937 ze zm.).

W ocenie Sądów droga sądowa do dochodzenia wskazanego powyżej rosz-
czenia jest niedopuszczalna, a sprawa którą wytoczył powód nie jest sprawą cywilną
w rozumieniu art. 1 k.p.c. Przepisy ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli oraz wydane
na jej podstawie zarządzenie Prezesa NIK nr 33/2001 w sprawie okresowych ocen
kwalifikacyjnych pracowników mianowanych NIK regulują bowiem w sposób wyczer-
pujący możliwość zakwestionowania przez pracownika okresowych ocen kwalifika-
cyjnych. Na podstawie wskazanych przepisów pracownik może odwołać się od
oceny kwalifikacyjnej do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w terminie 14 dni od po-
wiadomienia go o treści oceny, a decyzja Prezesa jest ostateczna. Nie zachodzi
możliwość zastosowania Kodeksu pracy na podstawie art. 5 k.p., gdyż Kodeks pracy
w ogóle nie reguluje kwestii oceniania pracowników przez pracodawcę.

W skardze kasacyjnej na powyższe postanowienie pełnomocnik powoda
wniósł o jego uchylenie oraz o uchylenie postanowienia Sądu pierwszej instancji i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucił
naruszenie przepisów prawa: art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., art. 5 k.p., art. 242 § 1 k.p.
oraz art. 262 § 1 k.p. w związku z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 177 Konstytucji RP
oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
(Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), przez przyjęcie, że przepisy ustawy z dnia
23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli oraz zarządzenie Prezesa NIK nr
33/2001 w sprawie okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników mianowanych
NIK w sposób wyczerpujący regulują procedurę kwestionowania przez pracowników
NIK okresowych ocen kwalifikacyjnych i w konsekwencji uznanie, że odwoływanie się
od tych ocen może następować tylko na podstawie przepisów ustawy o NIK, a droga
sądowa w tych sprawach jest niedopuszczalna. W ocenie skarżącego, z przepisów
art. 5 k.p. oraz art. 262 § 1 k.p. wynika prawo każdego pracownika do rozpatrzenia
jego sporu z pracodawcą przed sądem pracy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja ma zasadną podstawę, do czego stwierdzenia nie było konieczne się-
gnięcie do konstytucyjnie określonego prawa każdego do ochrony naruszonego
prawa przed sądem (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP). Zasadność skargi
kasacyjnej odnosi się już do ustawowych - z art. 1 i art. 199 § 1 k.p.c. oraz art. 262 §
1 k.p. - podstaw zaskarżonego postanowienia. Stosownie do wskazanych przepisów
pozew podlega odrzuceniu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej (art. 199 § 1
k.p.c.), jeżeli zgłoszone w pozwie roszczenie nie dotyczy sprawy ze stosunków z za-
kresu prawa cywilnego oraz prawa pracy (sprawy cywilnej w rozumieniu art. 1 k.p.c.),
a także gdy rozpoznanie danej sprawy cywilnej należy do właściwości sądu szcze-
gólnego (art. 2 § 1 k.p.c.) lub innego organu (art. 2 § 3 k.p.c.). Stosownie do art. 262
§ 1 k.p. spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają sądy pracy oraz sądy
pracy i ubezpieczeń społecznych.

W świetle ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych jest niewątpliwe, że
zgłoszone w pozwie roszczenie o sprostowanie oceny kwalifikacyjnej zostało skiero-
wane przeciwko pracodawcy powoda. Niewątpliwe jest także, że roszczenie to wyni-
ka ze stosunku pracy i dotyczy takiego przedmiotu tego stosunku pracy, który ma
określone znaczenie prawne dla stron. Rozpatrywany pozew dotyczy wszak ochrony,
której dochodzi przed sądem pracy pracownik przed - jego zdaniem - niewłaściwą
oceną kwalifikacyjną. Stosownie do art. 76 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Naj-
wyższej Izbie Kontroli, oceny kwalifikacyjne stanowią specyficzną instytucję stosunku
pracy z pracownikami mianowanymi zatrudnionymi w NIK. Pracownik mianowany
podlega okresowym ocenom kwalifikacyjnym (art. 76 ust. 1), to znaczy, że obowią-
zany jest do poddania się tym ocenom dokonywanym przez przełożonego pracowni-
ka mianowanego (art. 76 ust. 2). Czynności oceny kwalifikacyjnej dokonywane są w
sformalizowanym postępowaniu określonym w poszczególnych ustępach art. 76
ustawy oraz w wydanym na podstawie art. 76 ust. 4 zarządzeniu Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli. Dla rozpatrywanego w sprawie zagadnienia istotne jest znaczenie tych
ocen kwalifikacyjnych, których dokonywanie należy do pracodawcy i którym pracow-
nik ,,podlega". Chodzi przecież o uprawnienie pracodawcy do wypowiedzenia stosun-
ku pracy pracownikowi mianowanemu w razie - stosownie do art. 93 ust. 1 pkt 1
ustawy - ,,otrzymania negatywnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej kolejną oceną
negatywną, dokonaną nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy i nie później niż przed
upływem 1 roku od dokonania pierwszej oceny".

Po dokonaniu oceny negatywnej pracownika i przy spełnieniu warunków po-
wołanego wyżej przepisu pracodawca uzyskuje wystarczającą przyczynę wypowie-
dzenia stosunku pracy bez potrzeby wykazywania - jak to ma miejsce w stosunkach
pracy opartych na umowie o pracę - że wypowiedzenie było uzasadnione (por. art.
30 § 4 k.p. i art. 45 § 1 k.p.). Ze względu na rozważaną kwestię kwalifikacji zgłoszo-
nego w pozwie żądania warto zwrócić uwagę na wskazaną wyżej funkcję ocen pra-
cownika mianowanego, która w pewnych warunkach jest analogiczna do przyczyny
uzasadniającej wypowiedzenie w umownych stosunkach pracy. W tych ostatnich
stosunkach ochrona sądowa pracownika przed nieuzasadnionym wypowiedzeniem
realizowana jest poprzez wniesienie odwołania od wypowiedzenia (por. art. 264 § 1
k.p.), inicjującego postępowanie sądowe, w którym podlega ocenie zasadność wska-
zanej przyczyny wypowiedzenia. Z powyższego porównania przesłanek wypowie-
dzenia stosunku pracy z pracownikiem mianowanym z przesłanką zasadności wy-
powiedzenia umowy o pracę, wynika - jako rzecz niewątpliwa, przynajmniej co do
zasady - podleganie ochronie sądowej, to jest sądowej weryfikacji przyczyny wypo-
wiedzenia stosunku pracy, którą w rozważanym wypadku jest otrzymanie negatywnej
oceny kwalifikacyjnej. Oczywiście, mogą powstawać dalsze problemy związane z
zasadnością żądanej ochrony już na etapie pierwszej oceny negatywnej, jednakże
takie kwestie z zakresu zasadności roszczenia nie należą do problematyki dopusz-
czalności drogi sądowej, a skoro nie były przedmiotem oceny we właściwym postę-
powaniu sądowym nie mogą być tu rozważone.

Nie jest zasadne wyłączenie drogi sądowej w sprawie z powodu przedstawio-
nego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, tj. jakoby przepisy o Najwyższej
Izbie Kontroli (art. 76 ustawy i zarządzenie Prezesa NIK) sprawy dotyczące okreso-
wych ocen kwalifikacyjnych uregulowały całościowo i odrębnie od Kodeksu pracy.
Rzecz w tym, że ta regulacja ma wskazywane przez Sąd Okręgowy w Katowicach
cechy zupełności i odrębności, ale tylko w odniesieniu do zakresu swego uregulowa-
nia. W przepisach tych nie ma żadnego postanowienia co do rozstrzygania sporu ze
stosunku pracy między pracownikiem a pracodawcą w związku z okresową oceną
kwalifikacyjną pracownika. Postępowanie (o którym mowa w art. 76 § 3 ustawy) z od-
wołania pracownika od oceny dokonanej przez przełożonego do Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli jest postępowaniem wewnętrznym, niewykraczającym poza relacje
między podmiotami stosunku pracy - pracownika i pracodawcy. Rozpatrujący odwo-
łanie pracownika od oceny dokonanej przez jego przełożonego Prezes NIK nie wy-
stępuje w charakterze organu właściwego do załatwienia sporu w rozumieniu art. 2 §
3 k.p.c., lecz działa w tym wypadku w imieniu pracodawcy. Natomiast w zgłoszonym
w pozwie do sądu pracy roszczeniu pracownika chodzi o przeniesienie sporu z pra-
codawcą przed niezależny sąd.

Jeżeli ustawa o NIK nic nie postanowiła o rozstrzyganiu sporu o roszczenia
wynikające ze stosunku pracy na tle dokonywanych wobec pracownika ocen kwalifi-
kacyjnych, które mogą stanowić podstawę do wypowiedzenia stosunku pracy, to -
wbrew stanowisku Sądu Okręgowego w Katowicach - nie ma żadnych racji do uzna-
nia, że art. 5 k.p. nie ma zastosowania i że nie ma zastosowania art. 262 § 1 k.p.
stanowiący, że spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają sądy pracy.

Z przedstawionych przyczyn uznając skargę kasacyjną powoda za zasadną,
Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39815 § 1 k.p.c.
========================================