Postanowienie SN - V KZ 82/07
Izba:Izba Karna
Sygnatura:V KZ 82/07
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2008/2/20
Data wydania:2008-01-17

POSTANOWIENIE Z DNIA 17 STYCZNIA 2008 R.
V KZ 82/07


Przy rozpoznawaniu zażalenia na zarządzenie o odmowie przyję-
cia środka zaskarżenia z uwagi na niedopełnienie wymogu tzw. przymu-
su adwokacko-radcowskiego, skarżący ma prawo powołać się na bezza-
sadną odmowę wyznaczenia mu obrońcy z urzędu, która spowodowała,
że nie mógł on dopełnić tego wymogu pisma procesowego, czego kon-
sekwencją było nieprzyjęcie samego środka, jeżeli odmowa ta nastąpiła
pomimo wykazania istnienia warunków do wyznaczenia mu takiego
obrońcy, a wskazanych w art. 78 § 1 k.p.k., czyli gdy była ona efektem
wadliwego działania organu procesowego decydującego o wyznaczeniu
takiego obrońcy, a sąd odwoławczy w ramach takiego zażalenia ma tym
samym prawo zbadać także prawidłowość decyzji o odmowie ustano-
wienia obrońcy z urzędu.

Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk.

Sąd Najwyższy w sprawie Krzysztofa W., w kwestii wznowienia po-
stępowania, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 17
stycznia 2008 r., zażalenia skazanego Krzysztofa W. na zarządzenie
Przewodniczącego Wydziału Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 23 paź-
dziernika 2007 r., o odmowie przyjęcia wniosku o wznowienie postępo-
wania

u c h y l i ł zaskarżone zarządzenie oraz poprzedzające go zarządzenie
z dnia 2 października 2007 r. o odmowie ustanowienia skazanemu
obrońcy z urzędu dla rozważenia sporządzenia wniosku o wznowienie i
p r z e k a z a ł sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania
Przewodniczącemu Wydziału Sądu Apelacyjnego w W.


U Z A S A D N I E N I E

Krzysztof W. w lutym 2007 r. wystąpił o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnie wyrokiem Sądu Okręgowego w J. z dnia 10
listopada 2006 r., mocą którego zmieniono wyrok Sądu Rejonowego w J.
z dnia 24 lipca 2006 r., obniżając mu karę do 6 miesięcy pozbawienia
wolności za czyn z art. 278 § 1 w zw. z art. 64 § 1 k.k. We wniosku tym
skazany powołał się na naruszenie jego prawa do obrony oraz na wadli-
we ustalenia faktyczne. Ustanowiono mu wówczas w marcu 2007 r.
obrońcę z urzędu, który po zapoznaniu się z aktami, w obszernym pi-
śmie z dnia 30 kwietnia 2007 r., analizującym możliwości prawne wzno-
wienia, powiadomił sąd, iż nie dostrzega w tej sprawie podstaw do spo-
rządzenia wniosku o wznowienie postępowania. Ponieważ skazany nie
uzupełnił wówczas braku formalnego swego wniosku w zakresie tzw.
przymusu adwokackiego, zarządzeniem z dnia 2 sierpnia 2007 r. odmó-
wiono przyjęcia tego wniosku.
W dniu 24 sierpnia 2007 r. skazany ponownie wystąpił z wnioskiem
o wznowienie postępowania wskazując także, poza zarzutem narusze-
niem jego prawa do obrony, że cierpi na kleptomanię, która znosiła jego
poczytalność, czego dowodzić ma dołączona do akt opinia psychologa i
zażądał wyznaczenia mu obrońcy z urzędu dla spełnienia wymogu
przymusu adwokackiego. Zarządzeniem z dnia 2 października 2007 r.
odmówiono mu powołania takowego, gdyż - jak wskazano - poprzednio
powołany obrońca z urzędu rzetelnie wykonał zlecone mu czynności, a


wnioskodawca nie wykazał, iżby było inaczej w tej materii, pouczając
skazanego o konieczności uzupełnienia braku formalnego wniosku przez
sporządzenie go przez adwokata (z wyboru). Ponieważ skazany wymo-
gu tego nie dopełnił, zarządzeniem z dnia 23 października 2007 r., od-
mówiono przyjęcia jego wniosku o wznowienie. W zażaleniu na to roz-
strzygnięcie, przekazanym Sądowi Najwyższemu, skarżący podniósł, że
niesłusznie odmówiono mu obrońcy z urzędu, gdyż ,,poprzedni nie miał
wszystkich dokumentów, jakie są obecnie w tej sprawie", a są nimi - we-
dług autora zażalenia - ,,choroba psychiczna w postaci kleptomanii", wy-
nikająca z opinii psychologa oraz ,,orzeczenie Trybunału Konstytucyjne-
go z dnia 24 października 2007 r., SK 7/06 (...), w którym Trybunał
orzekł, że asesorzy nie są konstytucyjnym organem do wydawania wyro-
ków". Przy tych zarzutach żalący się domagał się zmiany zaskarżonego
zarządzenia oraz zarządzenia o odmowie ustanowienia mu kolejnego
obrońcy z urzędu.
Rozpoznając to zażalenie Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zauważyć należy, że drugi wniosek o wznowienie wskazywał na
odmienne okoliczności niż pierwszy, którego przyjęcia omówiono. Odwo-
ływał się bowiem do podnoszonej przez skazanego kleptomanii, na jaką
ma on cierpieć, a wskazywany przez niego dowód w postaci pisma (a nie
opinii) psychologa, zawarty jest w aktach sprawy i pochodzi z dnia 14
maja 2007 r. Powstał on więc już po analizie akt dokonanej przez obroń-
cę z urzędu powołanego uprzednio (złożył on bowiem, jak wskazano,
swoje pismo w trybie art. 84 § 3 k.p.k. w dniu 30 kwietnia 2007 r.). Nie-
zasadna zatem była odmowa powołania teraz wnioskodawcy obrońcy z
urzędu, z odwołaniem się do tego, że uprzednio ustanowiony obrońca
nie dostrzegł podstaw do sporządzenia wniosku o wznowienie. Nie prze-
sądzając, czy powoływany przez skazanego fakt może być powodem do
wznowienia, a więc faktem (dowodem) nowym, który jednocześnie stwa-


rza duże prawdopodobieństwo zaistnienia postaw wznowienia wskaza-
nych w art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., należało tu rozważyć ustanowienie
obrońcy z urzędu w oderwaniu od uprzedniej decyzji w tej materii, gdyż
nie chodziło o analizę tego, co już raz analizował poprzedni obrońca.
Trzeba zaś przyznać, że odmowa przyjęcia wniosku o wznowienie na-
stąpiła jedynie z powodu niespełnienia przez skazanego wymogu przy-
musu adwokackiego.
Jak wskazano jednak w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16
grudnia 2003 r. (I KZP 35/03, OSNKW 2004, z. 1, poz. 6), przy rozpo-
znawaniu zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia środka odwo-
ławczego - a szerzej też innego środka zaskarżenia - sąd odwoławczy
nie jest uprawniony do kontrolowania postanowienia o nieuwzględnieniu
wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu w trybie art. 78 § 1 k.p.k. w ce-
lu sporządzenia tego środka. Argumentowano to zakresem kognicji sądu
odwoławczego, który bada wówczas tylko prawidłowość zaskarżonego
zarządzenia od strony art. 429 k.p.k., ale też jak wynika z uzasadnienia
tej uchwały in concreto chodziło o wykluczenie możliwości wskazywania
dopiero w zażaleniu na odmowę przyjęcia środka odwoławczego oko-
liczności wykazujących niezamożność oskarżonego, jako uzasadniają-
cych powołanie mu obrońcy z urzędu, której wcześniej nie wykazał. W
sprawie niniejszej ta kwestia nie budziła wątpliwości, a powodem odmo-
wy ustanowienia takiego obrońcy było niewłaściwe uznanie przez preze-
sa sądu, że chodzi o kolejnego obrońcę w tej samej sprawie, jako spra-
wie o wznowienie, bez uwzględnienia, faktu, że nowy wniosek wskazy-
wał na inne niż uprzednio powody do wznowienia, i to w oparciu o oko-
liczności ujawnione już po wcześniejszym wypowiedzeniu się poprzed-
niego obrońcy z urzędu o braku podstaw do wznowienia, których - co
naturalne - nie mógł on analizować. Należy też jednak zauważyć, że
wskazana uchwała Sądu Najwyższego związana była z treścią art. 447 §


3, który dopuszcza w apelacji podnoszenie zarzutów, które nie stanowiły
lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia. Przepisu tego wszak nie
można per analogiam odnosić do zażalenia, jako że umieszczono go w
rozdziale o apelacji, a nie wśród przepisów ogólnych o środkach odwo-
ławczych, a tym samym nie ma on zastosowania do zażalenia. Wśród
przepisów ogólnych figuruje jednak art. 427 § 3, który zakłada, że każdy
odwołujący się może wskazywać na nowe fakty lub dowody. A minori ad
maius zatem tym bardziej na fakty znane uprzednio organowi rozstrzyga-
jącemu, których nie wziął on w ogóle pod uwagę, w tym i takie, które le-
gły u podstaw wadliwej przez to - z przyczyn leżących po stronie organu
procesowego - decyzji procesowej, i to niezaskarżalnej, która następnie
daje podstawę do wydania innego, już zaskarżalnego rozstrzygnięcia.
Przyjęcie wówczas, że sąd odwoławczy nie może badać owej pierwszej
decyzji, bez której nie zapadłoby zaskarżone już rozstrzygnięcie, czyni-
łoby iluzorycznym realność konstytucyjnego prawa do sądu, nadając mu
jedynie fasadowy charakter. Dlatego też należy uznać, że przy rozpo-
znawaniu zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia środka zaskar-
żenia z uwagi na niedopełnienie wymogu tzw. przymusu adwokacko-
radcowskiego, skarżący ma prawo powołać się na bezzasadną odmowę
wyznaczenia mu obrońcy z urzędu, która spowodowała, że nie mógł on
dopełnić tego wymogu pisma procesowego, czego konsekwencją było
nieprzyjęcie samego środka, jeżeli odmowa ta nastąpiła pomimo wyka-
zania istnienia warunków do wyznaczenia mu takiego obrońcy, a wska-
zanych w art. 78 § 1 k.p.k., czyli gdy była ona efektem wadliwego działa-
nia organu procesowego decydującego o wyznaczeniu takiego obrońcy,
a sąd odwoławczy w ramach takiego zażalenia ma tym samym prawo
zbadać także prawidłowość decyzji o odmowie ustanowienia obrońcy z
urzędu. W konsekwencji powyższego niniejsze zażalenie jest w tym za-
kresie zasadne.


Powstaje w tym miejscu kwestia sposobu postąpienia z zaskarżo-
nym zarządzeniem w sytuacji, gdy formalnie jest ono poprawne, ale me-
rytorycznie nietrafne, z uwagi na wadliwe, niezgodne z prawem wcze-
śniejsze zarządzenie o odmowie powołania obrońcy z urzędu. Czy wy-
starczające jest ograniczenie się tylko do uchylenia samego zaskarżo-
nego zarządzenia, czy też należy uchylić także decyzję pierwotną?
Trzeba zauważyć, że na gruncie apelacji, przy wyraźnym uprawnieniu z
art. 447 § 3 k.p.k., nie dochodzi do uchylenia wskazanych w niej jako
wadliwych decyzji wpadkowych, które rzutowały na treść zaskarżonego
wyroku, lecz do uchylenia samego wyroku. Tam jednak cała sprawa w
razie uchylenia orzeczenia będzie rozpoznawana ponownie od nowa,
zatem decyzje wpadkowe będą podejmowane także od nowa. W niniej-
szym przypadku chodzi zaś o ponowne rozważenie kwestii przyjęcia
środka zaskarżenia, który nadal nie spełnia wymogu przymusu adwo-
kackiego, przy istnieniu przy tym nadal wadliwego zarządzenia o odmo-
wie powołania obrońcy z urzędu dla rozważania możliwości jego sporzą-
dzenia. Można by uznać, że zarządzenie to może być konwalidowane
przez dokonanie obecnie jego zmiany, a więc przez swoistą reasumpcję,
jako że skoro nie jest ono zaskarżalne, a pozostaje niezgodne z przepi-
sami prawa, organ procesowy może je zmienić. Rzecz wszak w tym, że
przy decydowaniu ponownie w kwestii ustanowienia oskarżonemu
obrońcy z urzędu należy rozważyć, czy aktualnie spełnia on warunki
określone w art. 78 § 1 k.p.k., które uprzednio spełniał, gdyż przy ich
braku musi znowu zapaść decyzja odmowa, ale z innych niż poprzednio
przyczyn. Dlatego uznano, że w takim układzie procesowym, bardziej
prawidłowe jest uchylenie przez sąd zażaleniowy także zarządzenia o
odmowie ustanowienia obrońcy z urzędu, aby prezes sądu mógł ponow-
nie, od nowa, rozważyć złożony ongiś wniosek oskarżonego o powołanie


mu takiego obrońcy, z uwzględnieniem jego aktualnej sytuacji material-
nej.
Jeżeli zaś chodzi o zarzut skarżącego związany z przywołanym,
wskazanym na wstępie, orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, to na-
leży zauważyć, że Trybunał odroczył utratę mocy prawnej stosownego
przepisu ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), dotyczącego orzekania
przez asesorów sądowych, który tym samym obowiązuje jeszcze przez
kilkanaście miesięcy, a nadto uznał, że czynności dokonane przez ase-
sorów pozostają w mocy, zaś fakt orzekania przez nich nie daje podstaw
do wznowienia procesu. Ten zarzut jest zatem nietrafny.
Z uwagi jednak na zasadność zarzutu pierwszego, Sąd Najwyższy
uchylił zaskarżone zarządzenie o odmowie przyjęcia wniosku o wzno-
wienie, a także poprzedzające je zarządzenie o odmowie ustanowienia
skazanemu obrońcy z urzędu dla rozważenia kwestii sporządzenia wnio-
sku o wznowienie, jako ściśle z nim związane, i w tym zakresie przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania Prezesowi Sądu Apelacyjnego w W.
Przy ponownym rozpatrywaniu wniosku skazanego o powołanie mu
obrońcy z urzędu należy mieć na uwadze, że osobisty wniosek skazane-
go o wznowienie postępowania z dnia 24 sierpnia 2007 r., jest wnio-
skiem nowym, innym niż poprzedni, odwołującym się do dokumentu, któ-
ry powstał po wypowiedzeniu się w kwestii sporządzania poprzedniego
wniosku przez ówczesnego obrońcę z urzędu, i okoliczności z niego ja-
koby wynikających. Uwzględnić tu także trzeba - co już wskazano -
obecną sytuację materialną skazanego. Dalsze zaś procedowanie bę-
dzie uzależnione od tego, czy obrońca taki zostanie powołany oraz czy
wniosek przez niego lub przez ewentualnego obrońcę z wyboru zostanie
złożony.
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak na wstępie.





Izba Karna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IK] V KZ 31/09   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/10/90
2009-06-05 
[IK] V KZ 15/09   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/8/68
2009-03-25 
[IK] V KZ 8/09   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/8/66
2009-03-25 
[IK] V KZ 64/08   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/1/10
2008-12-01 
[IK] V KZ 30/08   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2008/10/83
2008-07-17 
  • Adres publikacyjny: