POSTANOWIENIE Z DNIA 1 GRUDNIA 2008 R.
V KZ 64/08


Pismo informujące o niestwierdzeniu podstaw do złożenia wniosku o
wznowienie postępowania (art. 84 § 3 k.p.k.), powinno spełniać wymogi
formalne pisma procesowego (art. 119 § 1 k.p.k.), a wobec tego zawierać
nie tylko samo stanowisko, ale także jego uzasadnienie. W wypadku, gdy
przedłożona sądowi przez obrońcę z urzędu pisemna informacja nie zawie-
ra uzasadnienia należy wezwać obrońcę do uzupełnienia braku formalnego
tego pisma procesowego (art. 120 § 1 w zw. z art. 119 § 1 pkt. 3 k.p.k.).

Przewodnicząca: sędzia SN D. Rysińska.

Sąd Najwyższy w sprawie Roberta K., po rozpoznaniu w Izbie Karnej
na posiedzeniu w dniu 1 grudnia 2008 r. zażalenia skazanego na zarzą-
dzenie Przewodniczącego II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego w S. z
dnia 30 października 2008 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia wniosku o
wznowienie postępowania

p o s t a n o w i ł u c h y l i ć zaskarżone zarządzenie i kwestię formalnych
warunków wniosku o wznowienie postępowania w sprawie prawomocnie
zakończonej wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 27 października 2005
r., p r z e k a z a ć do ponownego rozpoznania Prezesowi Sądu Apelacyj-
nego w S.



U Z A S A D N I E N I E

U podstawy odmowy przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania
we wskazanej wyżej sprawie legło stwierdzenie, że wniosek ten zawiera,
nieuzupełniony w wyznaczonym terminie, brak formalny polegający na jego
niesporządzeniu i niepodpisaniu przez adwokata ustanowionego przez ska-
zanego z wyboru, przy jednoczesnym wskazaniu, iż wyznaczony w postę-
powaniu wznowieniowym obrońca z urzędu złożył oświadczenie o braku
podstaw do sporządzenia takiego wniosku, a żądanie skazanego o wyzna-
czenie mu kolejnego obrońcy nie zostało uwzględnione zarządzeniem z
dnia 13 października 2008 r.
W zażaleniu, złożonym na przytaczane na wstępie zarządzenie, Ro-
bert K. wskazuje na nierzetelne wypełnienie obowiązków przez obrońcę z
urzędu, czego upatruje w tym, że obrońca nie skontaktował się z nim przed
sporządzeniem opinii; nadto skazany jest przekonany, iż ,,ocena adwokata
skupiła się tylko na pobieżnym przejrzeniu wyroku a nie akt sprawy i jego
uwag". Na tej podstawie domaga się wyznaczenia innego obrońcy w celu
sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie, podkreślając słuszność
argumentacji wniosku sporządzonego osobiście.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek o wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania
jest wysoce sformalizowanym, nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Tyl-
ko zatem tzw. podmiot profesjonalny, a więc dysponujący zawodową wie-
dzą i umiejętnościami, jest uprawniony do sporządzenia i wniesienia tego
wniosku w imieniu strony postępowania, która niejednokrotnie nie jest w
stanie ocenić warunków jego złożenia. Osoba skazana, która z uwagi na
swój stan majątkowy nie może ponieść kosztów ustanowienia adwokata,
ma prawo skorzystać z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu. Ten, jak
wynika z przepisu art. 84 § 3 k.p.k., ma prawo odstąpić od sporządzenia
tego pisma, jednak poza sporem musi pozostać, że w ramach ciążącego na
obrońcy, określonego w tym przepisie obowiązku, poinformowanie na pi-
śmie sądu o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowa-
nia - jako efekt udzielonej pomocy prawnej - powinno przybrać formę opinii
prawnej. Akceptując w ten sposób pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 10 września 2008 r., II KZ 43/08 (OSNKW 2008, z. 10,
poz. 86) i odwołując się do wyczerpujących wywodów uzasadnienia tego
orzeczenia oraz judykatów tam przytaczanych, należy w tym miejscu po-
nadto podkreślić, że za przyjęciem takiego stanowiska przemawia nie tylko
brzmienie unormowań regulujących samą istotę udzielanej pomocy praw-
nej, która w interesującym zakresie sprowadza się do sporządzania przez
adwokata opinii prawnych (art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. -
Prawo o adwokaturze), ale i treść konkretnych regulacji, które dotyczą spo-
sobu wykonania omawianej czynności procesowej.
Możliwości uznania, że prawidłowe spełnienie wskazanej czynności
miałoby polegać na złożeniu pisemnego oświadczenia, wyrażającego wy-
łącznie końcowy rezultat, niezbędnej wszak, analizy okoliczności sprawy,
przeczy treść § 14 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zm.), z którego treści wy-
nika, iż za czynność tę uważa się wprost ,,opinię o braku podstaw wniosku o
wznowienie postępowania". Z taką opinią trudno więc utożsamić sam tylko
komunikat przekazujący stanowisko obrońcy w omawianym zakresie.
Przede wszystkim jednak nie sposób nie zauważyć, że wykonanie omawia-
nej czynności procesowej następuje, w myśl unormowania art. 84 § 3 k.p.k.,
w formie pisemnej. Uwzględnienie tego faktu (w zestawieniu z rozważoną
wyżej przesłanką), prowadzi więc do oczywistego wniosku, że pismo infor-
mujące o niestwierdzeniu podstaw do złożenia wniosku o wznowienie po-
stępowania, o którym mowa w art. 84 § 3 k.p.k., powinno spełniać wszelkie
wymogi formalne pisma procesowego, wymienione w art. 119 § 1 k.p.k., a
wobec tego, stosownie do pkt. 3 tego unormowania, powinno zawierać -
wyrażone w formie opinii - treść tego stanowiska oraz jego uzasadnienie.
Wprawdzie przytaczany przepis art. 119 § 1 pkt 3 k.p.k. wskazuje, że pi-
semny wniosek lub oświadczenie tylko ,,w miarę potrzeby" powinny zawie-
rać uzasadnienie, jednak nie może być wątpliwości co do tego, iż w wypad-
ku omawianej informacji istnieje nie tylko potrzeba, ale wręcz konieczność
podania motywacji przedstawionego w niej stanowiska. Pomijając już fakt,
że nieopatrzone żadnym komentarzem oświadczenie obrońcy nie odpowia-
da ogólnemu pojęciu opinii, wymaganej w omawianym przedmiocie, to za
takim poglądem przemawiają wprost (chronione także przepisami Europej-
skiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności -
art. 6 ust. 3 lit. c) zasady rzetelnego procesu. Skoro ich realizacji służy
m.in. zapewnienie z urzędu realnej pomocy prawnej, to o osiągnięciu tego
skutku trudno mówić w sytuacji, gdy zobowiązany do sporządzenia wniosku
o wznowienie albo przedstawienia stanowiska co do braku podstaw do jego
złożenia, poprzestaje, w tym ostatnim wypadku, na złożeniu samego li tylko
oświadczenia, iż podstaw takich nie stwierdza. Przekazana w tej formie in-
formacja nie pozwala bowiem w istocie ocenić (tak stronie procesu, jak i or-
ganowi czuwającemu nad przebiegiem postępowania), czy złożona dekla-
racja odpowiada rzetelnie wykonanym obowiązkom w zakresie koniecznej
analizy podstaw prawnych złożenia wniosku, a co za tym idzie, czy udzielo-
na pomoc prawna nosi przymiot rzeczywistej i skutecznej - niezbędny w
sytuacji, gdy od starannego postępowania obrońcy z urzędu zależy możli-
wość złożenia wniosku, którego sama strona, niedysponująca środkami fi-
nansowymi na ustanowienie obrońcy z wyboru, wnieść skutecznie nie mo-
że.
Na tle powyższego należy skonstatować, że rozważana w niniejszej
sprawie pisemna informacja obrońcy wyznaczonego w trybie art. 84 § 3
k.p.k. nie spełnia koniecznych wymogów opinii, ponieważ jej treść sprowa-
dza się właśnie tylko do jednozdaniowego oświadczenia o niestwierdzeniu
podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania. W świetle tak
brzmiącej informacji nie sposób więc dociec na jakiej podstawie, rozważa-
jąc wniosek skazanego o wyznaczenie innego obrońcy z urzędu, stwier-
dzono stanowczo, że obrońca wyznaczony dotychczas dokonał analizy akt
sprawy oraz okoliczności, na które powołał się skazany i że dochodząc do
wniosku, iż nie istnieją w tej sytuacji podstawy do wznowienia postępowa-
nia, działał zgodnie z przepisami prawa, w szczególności w ramach unor-
mowań art. 540 k.p.k. i art. 540a k.p.k. Stwierdzenia te nie mają umocowa-
nia w treści deklaracji obrońcy, a wobec tego należy je raczej traktować tyl-
ko jako domniemanie, które wynika z samego faktu, że na obrońcy ciąży
oczywisty obowiązek rzetelnego i starannego zbadania sprawy przed zaję-
ciem stanowiska w kwestii ewentualnego sporządzenia wniosku. Rzecz ja-
sna, domniemanie takie nie jest pozbawione podstaw zarówno w świetle
zasad etyki wykonywania zawodu adwokata (por. m.in. § § 8, 11, 14 Zbioru
zasad etyki adwokackiej i godności zawodu, tekst jedn.: Obwieszczenie
Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 13 grudnia 2005 r., Pal.
2005, Nr 11-12), jak i praktyki sądowej, i podstaw tych nie traci przede
wszystkim wtedy, gdy nie stwierdzono innych okoliczności wskazujących na
nieprawidłowe wykonanie obowiązku przez adwokata. Niemniej jednak, nie
może być wątpliwości co do tego, że finalnie musi ono podlegać weryfikacji
w świetle konkretnych stwierdzeń opinii, do sporządzenia której obrońca
został wyznaczony, nie zaś opinię tę wprost zastępować.
W tej sytuacji trzeba stwierdzić, że zażalenie skazanego, choć z nieco
innych powodów, okazało się skuteczne o tyle, iż uzasadnia ono konkluzję,
że zaskarżone zarządzenie zapadło przedwcześnie. Przy podejmowaniu
kolejnych decyzji oparto się bowiem na informacji pisemnej - przedstawio-
nej sądowi tylko w formie nieumotywowanego oświadczenia - którą w spo-
sób bezzasadny utożsamiono z opinią spełniającą wymogi pisma proceso-
wego, któremu można nadać bieg. Na tym też poprzestano, mimo że taki
stan sprawy, ogniskujący się wokół oceny skuteczności pomocy prawnej
udzielonej z urzędu, nie pozwalał na jej ostateczne rozstrzygnięcie. W od-
niesieniu do argumentów zażalenia skazanego należy natomiast zazna-
czyć, że nie jest rzeczą strony dyktowanie wyznaczonemu obrońcy z urzę-
du technicznego sposobu realizacji obowiązku, którego efektem ma być
dokonanie kompetentnej oceny okoliczności sprawy, uwzględniającej
szczególne wymogi prawne, które są stawiane w nadzwyczajnym postępo-
waniu, jakim jest postępowanie o wznowienie. Podkreślić też trzeba, nawią-
zując do uwag poczynionych na wstępie, że przekonanie strony o słuszno-
ści jej żądania w przedmiocie wznowienia prawomocnie zakończonego pro-
cesu nie stanowi ani wystarczającej podstawy złożenia w tym przedmiocie
formalnego wniosku, ani podstawy domagania się przez nią wyznaczania z
urzędu kolejnych obrońców, aż do skutecznego spełnienia jej oczekiwań
związanych ze sporządzeniem tego wniosku. Oczywiście nie uzasadnia
ono również oceny, że niesporządzenie wniosku przez fachowy podmiot
miałoby świadczyć o braku jego kompetencji czy rzetelności. Do takiej oce-
ny nie wystarcza też zresztą - w zaistniałych konkretnie realiach - sam fakt
zajęcia takiego stanowiska w formie opisywanego oświadczenia a nie umo-
tywowanej opinii prawnej.
Należy zauważyć, że zgodnie z przyjętą w wielu sądach praktyką, ma-
jącą źródło w brzmieniu przepisu art. 84 § 3 k.p.k., obrońcom wyznaczanym
z urzędu w tym trybie, zleca się - jak to miało miejsce w niniejszej sprawie
- wykonanie czynności polegającej na ewentualnym sporządzeniu wniosku
o wznowienie albo poinformowaniu sądu na piśmie o niestwierdzeniu pod-
staw do jego złożenia. Literalne rozumienie zwrotu o owym ,,poinformowa-
niu" sądu, niemające uzasadnienia w omówionym wcześniej stanie praw-
nym, może prowadzić do nieporozumień, które wprawdzie nie powinny
mieć miejsca, gdy adresatem pisma jest podmiot profesjonalny, ale których
można i należy unikać, określając w sposób bardziej precyzyjny formę, w
której ma nastąpić przedłożenie sądowi wskazanego rezultatu czynności
podjętych przez adwokata. Realnym efektem takiego postąpienia, w prakty-
ce prowadzącego bez wątpienia do składania pism o pożądanej zawartości,
jest wykluczenie jakichkolwiek wątpliwości co do sposobu świadczenia po-
mocy prawnej w omawianym zakresie, a w konsekwencji i możliwość doko-
nywania jednoznacznych ocen, czy pomocy tej, zgodnie z zakreślonym
obowiązkiem (poinformowania w formie pisemnej opinii zawierającej uza-
sadnienie), udzielono efektywnie - w sposób niewymagający interwencji
polegającej na wyznaczeniu z urzędu innego obrońcy oraz na wykorzysta-
niu środków wskazanych w art. 20 § 1 k.p.k. W tym kontekście, nie powinno
tym bardziej budzić wątpliwości, że w wypadku, gdy przedłożona sądowi
przez obrońcę z urzędu pisemna informacja, przewidziana przepisem art.
84 § 3 k.p.k., stanowiąca opinię o braku podstaw do złożenia wniosku o
wznowienie postępowania, nie zawiera uzasadnienia zajętego w tym
przedmiocie stanowiska, konieczne jest wezwanie obrońcy do uzupełnienia
wskazanego braku formalnego tego pisma procesowego (art. 120 § 1 w zw.
z art. 119 § 1 pkt. 3 k.p.k.). Dość powiedzieć, że w sytuacji niedostrzeżenia
nawet przez sąd (już w momencie polecenia obrońcy wykonania powinno-
ści określonych przepisem art. 84 § 3 k.p.k.), jakim procesowym standar-
dom powinno odpowiadać omawiane pismo, nie sposób uznać, by poprze-
stanie tylko na opisywanym efekcie udzielenia pomocy prawnej, bez żąda-
nia uzupełnienia braku formalnego złożonego pisma, mogło wystarczać do
wnioskowania, czy ostatecznie pomocy tej udzielono w sposób rzeczywisty
i skuteczny.
W niniejszej sprawie takie wnioskowanie nie znajdowało podstaw,
skoro od obrońcy nie wyegzekwowano w pełni wykonania obowiązku, cią-
żącego na nim z mocy art. 84 § 3 k.p.k. Wobec tego więc, że przedwcze-
śnie przyjęte w tej kwestii stanowisko ważyło na ocenie, iż wyznaczenie in-
nego obrońcy z urzędu do ewentualnego sporządzenia wniosku o wzno-
wienie jest pozbawione racji, a dalej przesądziło o decyzji odmawiającej
przyjęcia osobistego wniosku skazanego, jako zawierającego brak formalny
polegający na jego niesporządzeniu i niepodpisaniu przez adwokata, zaist-
niała konieczność uchylenia zaskarżonego zarządzenia w celu ponownego
zbadania formalnych warunków wniosku skazanego, z uwzględnieniem
powyższych zapatrywań.