POSTANOWIENIE Z DNIA 26 PAŹDZIERNIKA 2007 R.
V KZ 61/07


Obowiązek uiszczenia opłaty sądowej od kasacji w sprawie karnej
ciąży również na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (art. 527 § 1 in prin-
cipio k.p.k.).

Przewodniczący: sędzia SN R. Malarski.

Sąd Najwyższy, w sprawie Renaty K., oskarżonej z art. 286 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. na posiedzeniu bez udziału stron, po rozpoznaniu w dniu
26 października 2007 r., zażalenia pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego
- Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na zarządzenie Przewodniczącego
Wydziału Karno-Odwoławczego Sądu Okręgowego w P. z dnia 30 lipca
2007 r. o odmowie przyjęcia kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w P. z
dnia 12 kwietnia 2007 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w P. z
dnia 16 października 2006 r.,

p o s t a n o w i ł utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie.


U Z A S A D N I E N I E

Kasację od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 12
kwietnia 2007 r., którym zmieniono wyrok Sądu Rejonowego w P. z dnia 16
października 2006 r., uniewinniając oskarżoną od popełnienia zarzucanego
jej czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., złożył pełnomocnik oskar-
życiela posiłkowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.
Wystosowane do oskarżyciela posiłkowego wezwanie do uiszczenia w
terminie 7 dni opłaty kasacyjnej w kwocie 450 zł pozostało bez odpowiedzi i
dlatego Przewodniczący Wydziału Karno-Odwoławczego Sądu Okręgowe-
go w P., zarządzeniem z dnia 30 lipca 2007 r., odmówił przyjęcia kasacji,
wskazując, że w zakreślonym terminie strona nie uzupełniła braku formal-
nego.
Zarządzenie to zaskarżył zażaleniem pełnomocnik oskarżyciela po-
siłkowego, zarzucając naruszenie przepisu art. 114 ust. 4 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r.
Nr 11, poz. 74 ze zm.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniesiony środek odwoławczy nie zasługiwał na uwzględnienie.
W pierwszym rzędzie wypada stwierdzić, że kwestię opłaty kasacyj-
nej w postępowaniu karnym regulują w sposób kompletny art. 527 k.p.k. i
wydane na podstawie § 5 tego przepisu rozporządzenie Ministra Sprawie-
dliwości z dnia 14 maja 2003 r. w sprawie wysokości opłaty od kasacji w
sprawach karnych (Dz. U. Nr 97, poz. 886). Z unormowań tych jasno wyni-
ka, że opłata kasacyjna obowiązuje tylko strony (nie dotyczy więc podmio-
tów określonych w art. 521 k.p.k.), i że zwolnieni są od jej uiszczenia jedy-
nie: w sposób bezwzględny - prokurator oraz strona będąca żołnierzem
wskazanym w § 3 art. 527 k.p.k., natomiast w sposób względny - osoba
pozbawiona wolności (art. 527 § 2 k.p.k.).
Przedstawione rozwiązania prawne ukształtowane zostały w taki a
nie inny sposób ze względu na szczególny i wyodrębniony charakter po-
stępowania kasacyjnego. Zwrócono na to uwagę w judykaturze, przyjmu-
jąc, że nie są wolne od opłat kasacyjnych ani skargi kasacyjne wniesione w
sprawach objętych tzw. ustawą rehabilitacyjną z dnia 23 lutego 1991 r.,
mimo że art. 13 tej ustawy nakłada na Skarb Państwa obowiązek pono-
szenia w tychże sprawach kosztów postępowania (zob. postanowienie 7
sędziów Sądu Najwyższego z 21 marca 1997 r., WKN 5/97, OSNKW 1997,
z. 7 - 8, poz. 55), ani w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skaza-
nie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, mimo że art. 554 § 2 in fi-
ne k.p.k. zwalnia strony w tych sprawach od kosztów sądowych (zob. po-
stanowienie Sądu Najwyższego z 9 lipca 1996 r., IV KZ 28/96, OSNKW
1996, z. 9 - 10, poz. 72).
Wskazane na wstępie wyjątki do zasady statuującej obowiązek uisz-
czenia przez strony opłaty od kasacji, przez wzgląd na funkcjonujący w
orzecznictwie i nauce zakaz wykładni rozszerzającej wyjątków (exceptio-
nes non sunt extendendae), nie powinny być poddawane interpretacji roz-
szerzającej. Tą racją kierował się Sąd Najwyższy, wypowiadając w posta-
nowieniu z dnia 26 maja 2000 r., V KKN 168/00, pogląd, że obowiązek
uiszczenia opłaty kasacyjnej spoczywa również na finansowym organie do-
chodzenia (OSNKW 2000, z. 7 - 8, poz. 72). Na marginesie trzeba dodać,
że stanowisko to uległo dezaktualizacji, ale stało się tak wskutek zmiany
wprowadzonej do Kodeksu karnego skarbowego ustawą z dnia 28 lipca
2005 r. (Dz. U. Nr 178, poz. 1479).
Odwołanie się przez skarżącego do treści art. 114 ust. 4 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U.
z 2007 r., Nr 11, poz. 74 ze zm.), który stanowi m.in., że ,,w zakresie pro-
wadzonej działalności określonej w ustawie Zakład (...) nie ponosi opłat
skarbowych i sądowych", nie mogło przynieść oczekiwanego przez niego
rezultatu. Punkt widzenia pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, według
którego Zakład Ubezpieczeń Społecznych w myśl przywołanego przepisu
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest zwolniony od opłaty ka-
sacyjnej w procesie karnym, należało ocenić jako błędny, ponieważ przy
takim rozumieniu owego przepisu byłby zbędny człon ,,w zakresie prowa-
dzonej działalności określonej w ustawie", a przecież zwrotu tego, co wy-
pływa z założenia racjonalności prawodawcy, nie wolno wykładać per non
est, bowiem ma on wyraźną treść normatywną. Analiza treści ustawy z dnia
13 października 1998 r. prowadzi do wniosku, że w granicach działalności
zakreślonych tą ustawą nie mieści się zaangażowanie Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych w postępowanie karne, w tym również występowanie w
nim w roli oskarżyciela posiłkowego. I nie ma tu nic do rzeczy ani fakt po-
krzywdzenia Zakładu przestępnym zachowaniem, w wyniku którego poniósł
on konkretną szkodę materialną, ani też zwalnianie ZUS od uiszczenia
opłat przewidzianych przepisami ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm., jako
że w tych wypadkach chodzi o działalność określoną w ustawie o systemie
ubezpieczeń społecznych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 8 lu-
tego 2007 r., II UZ 59/06, niepubl.).
Jakkolwiek skarżący nie powołał się w zażaleniu, co czynił wcześniej,
na treść art. 14 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach
karnych (Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.), według którego instytu-
cje państwowe i społeczne występujące w charakterze oskarżyciela posił-
kowego lub oskarżyciela prywatnego nie ponoszą opłat, to jednak i do tej
regulacji należało się ustosunkować, przynajmniej w sposób skrótowy. Za-
sadniczym argumentem przekreślającym możliwość wykorzystania przepi-
sów tej ustawy w rozpoznawanej sprawie jest to, że przedmiotem jej są tyl-
ko wyczerpująco wyliczone w niej różne opłaty, m.in. od kar, środków kar-
nych, wniosków, wśród których - co jest bezdyskusyjne i najważniejsze -
nie ma opłaty od kasacji. Ta, o czym była już mowa wyżej, jest uregulowa-
na w sposób autonomiczny w art. 527 k.p.k.
Rezultat wykładni językowej znajduje silne potwierdzenie w wykładni
systemowej i celowościowej. Nawet wówczas, gdy uiszczenie opłaty kasa-
cyjnej wymaga uruchomienia finansowych środków publicznych, aktualno-
ści nie traci funkcja tejże opłaty, która polega na zniechęcaniu stron do ko-
rzystania z nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest kasacja, w każ-
dej sprawie, niezależnie od tego, czy uruchomienie tej instytucji stwarza
jakiekolwiek szanse na podważenie prawomocnego wyroku.
Sumując: obowiązek uiszczenia w sprawie karnej opłaty sądowej od
kasacji ciąży również - na podstawie art. 527 § 1 in princ. k.p.k. - na Za-
kładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Dlatego orzeczono jak w dyspozytywnej części postanowienia.