POSTANOWIENIE Z DNIA 7 MAJA 2007 R.
V KZ 24/07


Niedopuszczalny jest wniosek o wznowienie prawomocnie zakoń-
czonego postępowania w sprawie ze skargi na przewlekłość, złożonej w
postępowaniu karnym na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowa-
niu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).

Przewodniczący: sędzia SN D. Rysińska.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Józefa C., o wznowienie postę-
powania, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 7 maja
2007 r. zażalenia wnioskodawcy na zarządzenie Przewodniczącego Wy-
działu Karnego Sądu Apelacyjnego w S. z dnia 15 marca 2007 r.,
odmawiające przyjęcia wniosku

p o s t a n o w i ł utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie.


U Z A S A D N I E N I E

Zaskarżonym zarządzeniem Przewodniczący Wydziału odmówił przy-
jęcia wniosku Józefa C. o wznowienie postępowania w sprawie jego skargi
z dnia 21 listopada 2006 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, złożonej w
postępowaniu zakończonym postanowieniem Sądu Rejonowego w Ł. z
dnia 25 sierpnia 2006 r. i pozostawionej bez rozpoznania postanowieniem
Sądu Okręgowego w S. z dnia 19 stycznia 2007 r., wobec złożenia tej skar-
gi po prawomocnym zakończeniu postępowania, którego dotyczyła. W za-
rządzeniu tym, z powołaniem się na przepisy art. 429 § 1 k.p.k. i art. 545
§ 1 k.p.k., wskazano, że przytaczany wniosek jest niedopuszczalny z mocy
ustawy.
W zażaleniu złożonym na przytaczane zarządzenie Józef C. wniósł o
jego uchylenie. W treści tego środka wnioskodawca przywołuje szereg sy-
gnatur postępowań i skarg składanych przez niego w różnych sprawach i
do rożnych podmiotów, i domaga się łącznego potraktowania zapadają-
cych w nich decyzji jako ,,zbrodni sądowej", którą powinien się zająć kom-
petentny organ.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest bezzasadne i nie podlega uwzględnieniu.
W jego treści nie przytoczono żadnych rzeczowych argumentów
podważających trafność zaskarżonego zarządzenia. W ramach jego in-
stancyjnej kontroli rzeczą Sądu Najwyższego nie jest wszak - co oczywiste
- ocena jakichkolwiek innych decyzji (procesowych czy pozaprocesowych)
dotyczących pism składanych przez wnioskodawcę, a tylko sprawdzenie
poprawności rozstrzygnięcia podjętego w niniejszej sprawie. W tym też za-
kresie Sąd Najwyższy stwierdził, że zarządzenie o odmowie przyjęcia
wniosku Józefa C. o wznowienie wskazanego na wstępie postępowania
jest zasadne. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wniosek ten jest niedo-
puszczalny z mocy ustawy, co wywiedziono w obszernym uzasadnieniu
zaskarżonej decyzji.
Uzupełniając argumentację prezentowaną w zarządzeniu, należy
jednak przede wszystkim podkreślić, że przez ustawę, która nie dopuszcza
możliwości złożenia wniosku o wznowienie postępowania prowadzonego w
przedmiocie skargi o przewlekłość postępowania, należy rozumieć ustawę
z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpo-
znania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.
U. Nr 179, poz. 1843 - dalej ustawa). Postępowanie opisane w tej ustawie
zawiera bowiem własne rozwiązania proceduralne, w których nie przewi-
dziano regulacji dotyczących wznowienia postępowania, odpowiadających
specyfice unormowanego nią postępowania, jednocześnie zaś żaden z
zawartych w niej przepisów nie odsyła, w omawianym przedmiocie, do od-
powiedniego stosowania przepisów innych ustaw, w tym do przepisów ko-
deksu postępowania karnego, regulujących ten nadzwyczajny środek za-
skarżenia.
Przepis art. 1 ust. 1 przytaczanej ustawy stanowi, że ustawa ta ,,regu-
luje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi", co wskazuje, że
stanowi ona uregulowanie całościowe, uwzględniające swoisty charakter
przytaczanej skargi i dotyczącego jej postępowania. Ustawa nie zawiera
klauzuli, która w sposób generalny nakazywałaby odpowiednie stosowanie
przepisów innych ustaw w kwestiach w niej nieuregulowanych (jaką, gdy
chodzi o przepisy Kodeksu postępowania karnego, przewiduje np. art. 3
ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepod-
ległego bytu Państwa Polskiego). Za kwestie w ustawie nieuregulowane
potraktowano bowiem tylko te, które zostały wskazane w art. 8 ust. 2 usta-
wy (wyraźnie) i w art. 6 ust. 1 (w sposób dorozumiany). W tym ostatnim
przepisie zawarto wymóg, by skarga spełniała warunki pisma procesowego
(co na gruncie skarg wnoszonych w toku postępowań karnych oznacza ko-
nieczność odpowiedniego stosowania art. 119 k.p.k.), natomiast w art. 8
ust. 2 przewidziano wprawdzie nakaz stosowania innych ustaw do postę-
powania toczącego się na skutek skargi, lecz nakaz ten dotyczy wyłącznie
odpowiedniego stosowania przepisów o postępowaniu zażaleniowym obo-
wiązujących w postępowaniu, którego skarga dotyczy. Żadne więc z przy-
taczanych unormowań nie daje podstaw do przyjęcia, iżby istniała możli-
wość stosowania przepisów innych ustaw w kwestiach dotyczących wnio-
sku o wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania. Co więcej,
ustawa zawiera unormowania wiążące się z faktem wydania prawomocne-
go orzeczenia w przedmiocie skargi na przewlekłość postępowania i z dal-
szymi jego następstwami (np. art. 14, art. 15 i art. 16 ustawy), jednak w
żadnym z nich nie przewidziano możliwości domagania się wzruszenia te-
go orzeczenia w drodze wznowienia zakończonego nim postępowania.
Uzasadnienia takiego rozwiązania ustawowego należy upatrywać, z
jednej strony, w charakterze i celu ustawy normującej postępowanie w
sprawach skarg na przewlekłość i wynikającej stąd specyfice jej unormo-
wań, z drugiej zaś, w charakterze przepisów normujących instytucję wzno-
wienia postępowania regulującego postępowanie główne, w którym skarga
jest składana.
W myśl jednolitej i ugruntowanej linii orzecznictwa Sądu Najwyższe-
go, powstałej na gruncie rozważanej ustawy, celem skargi na przewlekłość
postępowania jest szybkie wymuszenie sprawności sądu w zawisłej przed
nim sprawie, a przeprowadzone w jej przedmiocie postępowanie ma służyć
dyscyplinowaniu czynności podejmowanych na danym etapie toczącego
się postępowania, którego przewlekłości skarga ma zapobiegać. Specy-
ficzne rozwiązania ustawy przewidują więc nie tylko możliwość odrzucenia
skargi bez wzywania do uzupełnienia jej braków (art. 9 ust. 1), możliwość,
a zarazem ograniczenie czasowe ponowienia skargi (art. 14) oraz jednoin-
stancyjność jej rozpoznania, ale zawierają też wymóg jej złożenia jeszcze
toku postępowania, którego dotyczy przewlekłość (art. 5 ust. 1). Po jego
prawomocnym zakończeniu kwestia zlikwidowania opieszałości sądu oraz
spowodowania nadania sprawie właściwego biegu stają się bowiem bez-
przedmiotowe.
Podkreśla się również, że celem postępowania z omawianej skargi
nie jest samo li tylko stwierdzenie faktu przewlekłości i ewentualne zasą-
dzenie odpowiedniego odszkodowania. Środki te, podobnie jak zawarcie w
orzeczeniu wskazówek co do usprawnienia czynności sądowych (art. 12
ust. 2, 3 i 4), stanowią metodę interwencji przeciwdziałającą trwającej
przewlekłości postępowania oraz realizacji prawa do sądu. Z kolei gwaran-
cje szeroko rozumianego zadośćuczynienia za naruszenie prawa do sądu i
wynagrodzenia szkody za niezgodne z prawem działanie organów władzy
publicznej (art. 45 i art. 77 ust. 1 Konstytucji RP) są chronione m.in. przez
zapewnienie możliwości dochodzenia pełnego odszkodowania i zadość-
uczynienia na drodze odrębnego dwuinstancyjnego procesu cywilnego, i to
niezależnie od tego, czy skargę złożono i jak ją rozstrzygnięto (art. 15 i art.
16 ustawy).
Z powyższego m.in. wywodzi się, że omawiane postępowanie, które-
go przedmiotem jest ocena terminowości działania sądu, ma wyłącznie
wpadkowy charakter względem postępowania co do istoty sprawy i że nie
stanowi ono odrębnej sprawy. Przed sądem rozpoznającym skargę na
przewlekłość nie rozpoczyna się nowe samodzielne postępowanie, lecz
jego przedmiot ma charakter pochodny w stosunku do sprawy głównej
(zob. szerzej m.in.: mającą moc zasady prawnej uchwałę siedmiu sędziów
z dnia 16 listopada 2004 r., III SPP 42/04, OSNP 2005 z. 5, poz. 71; posta-
nowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2005 r., I KZP 44/05,
OSNKW 2006, z. 1, poz. 6; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19
stycznia 2006 r., III SPP 165/05, OSNP 2006 z. 23-24, poz. 376 i przyta-
czane tam orzeczenia).
W tym świetle (a także w świetle art. 176 Konstytucji gwarantującego
tylko dwuinstancyjność postępowania) jest oczywiste, że rozważana usta-
wa o skardze musiałaby zawierać stosowne uregulowania dające możli-
wość wznowienia opisanego nią, prawomocnie zakończonego postępowa-
nia, gdyż stosowanie, niejako wprost (bez respektu dla jej postanowień),
instytucji wznowienia przewidzianej dla postępowania, w którym skargę tę
złożono, nie znajdowałoby podstaw także w treści unormowań dotyczących
tej instytucji.
Odnośnie do skarg na przewlekłość składanych w sprawach toczą-
cych się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 28 czerwca 2005 r., III SPZP 1/05 (OSNP
2005, z. 19, poz. 312) stwierdził, że niedopuszczalna jest skarga o wzno-
wienie postępowania od postanowienia kończącego postępowanie ze
skargi na przewlekłość. Powyższy pogląd, przykładając wagę do formy
orzeczenia rozstrzygającego skargę, Sąd Najwyższy wywiódł z treści prze-
pisów art. 8 ust. 2 i art. 15 ust. 2 ustawy w zw. z art. 354 k.p.c., w powiąza-
niu z brzmieniem przepisów art. 399 § 2 w zw. z art. 4011 k.p.c. - a contra-
rio.
W tym kontekście należy zauważyć, że o ile dla rozważań co do
wznowienia postępowania dotyczącego skargi złożonej w postępowaniu
karnym jednoznaczna pozostaje wymowa art. 8 ust. 2 ustawy, o tyle bez
znaczenia jest okoliczność, iż orzeczenia zapadające w tym postępowaniu
podejmowane są w formie postanowień. Przepisy rozdziału 56 Kodeksu
postępowania karnego nie różnicują bowiem możliwości wystąpienia z
wnioskiem o wznowienie w zależności od tego, czy postępowanie sądowe
zostało zakończone prawomocnym wyrokiem czy postanowieniem. Istotne
natomiast jest to, że przepisy procedury karnej, dotyczące wznowienia po-
stępowania na wniosek strony (rozległość tematyki nakazuje pominąć w
tym miejscu rozważania co do wznowienia postępowania z urzędu, niema-
jące znaczenia w niniejszej sprawie), w ogóle nie mogą mieć zastosowania
do postępowania zakończonego postanowieniem wydanym w przedmiocie
skargi na przewlekłość, wniesionej w postępowaniu toczącym się na pod-
stawie tych przepisów.
Na wstępie należy podnieść, że wskazane przepisy - w zasadzie -
odnoszą się do postępowań, w których prawomocnie rozstrzygnięto o od-
powiedzialności karnej oskarżonego, a w każdym razie rozstrzygnięto o
przedmiocie procesu karnego (jak ma to choćby miejsce w odniesieniu do
postępowań szczególnych w sprawach rehabilitacyjnych, unormowanych
przytaczaną wcześniej tzw. ustawą lutową). Tymczasem, rozważane po-
stępowanie ze skargi na przewlekłość nie wkracza (a wręcz w ogóle wkra-
czać nie może - art. 12 ust. 3 ustawy) w zakres ustaleń o odpowiedzialno-
ści karnej (o przedmiocie procesu karnego), zaś prawomocne orzeczenie,
wydane co do przytaczanej skargi, nie kończy postępowania sądowego w
tej materii. W sposób oczywisty więc, do postępowań w przedmiocie prze-
wlekłości zupełnie nie mogą mieć zastosowania podstawy wznowienia
wskazane w przepisach art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., art. 540 § 2 i 3 k.p.k. oraz
art. 540a k.p.k. Takiego zastosowania nie może mieć jednak również pod-
stawa wniosku wymieniona w art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. (ex delicto, propter
falsa), która w swej treści - w odróżnieniu od pozostałych podstaw - nie
nawiązuje wprost do ustaleń w kwestii szeroko pojętej odpowiedzialności
karnej oskarżonego. Należy bowiem podkreślić - to co najbardziej istotne -
że instytucja wznowienia, w każdym razie, dotyczy postępowania w jego
głównym nurcie, a więc co do istoty sprawy i związanych z nią rozstrzy-
gnięć. Stwierdzenie to należy więc odnieść nie tylko do wcześniej wymie-
nionych podstaw wznowienia, ale również do podstawy ex delicto, skoro
wskazana przyczyna zachodzi po ustaleniu przez sąd, że przestępstwo
popełnione w związku z postępowaniem mogło mieć wpływ na treść orze-
czenia. Nie sposób bowiem wywodzić - zwłaszcza przy zważeniu argu-
mentu a rubrica - że tym właśnie orzeczeniem nie jest, w omawianym wy-
padku, orzeczenie kończące postępowanie główne, a może nim być każde
z tych orzeczeń, które prawomocnie zakończyło postępowanie w jakiejkol-
wiek (choćby istotnej) kwestii wpadkowej, jaka wynikła w jego zasadniczym
nurcie. Jak zaś powiedziano, postępowanie ze skargi na przewlekłość nie
jest postępowaniem odrębnym wobec głównego nurtu toczącego się po-
stępowania, lecz jego fragmentem, dotyczącym jedynie kwestii związanych
z oceną jego sprawności, nie zaś istoty sprawy.
W związku z powyższym, już tylko na marginesie można wskazać, że
także charakter innych przepisów normujących wznowienie postępowania
karnego sprzeciwiałby się dopuszczeniu możliwości ich stosowania wprost
do postępowania ze skargi na przewlekłość. Wystarczy tu nadmienić o tre-
ści normy wynikającej z przepisów art. 545 § 1 w zw. z art. 529 k.p.k. czy z
art. 543 k.p.k., jak też o fakcie, że wznowienie postępowania karnego na
wniosek strony (niezależnie czy złożony na korzyść, czy na niekorzyść
oskarżonego) nie jest ograniczone żadnym terminem. Hipotetyczne więc
przeniesienie omówionej regulacji procesu karnego (choćby tylko w zakre-
sie dotyczącym podstawy wznowienia z art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k.) na grunt
rozważanej ustawy, nakazywałoby postawić pod znakiem zapytania możli-
wość dochowania samej istoty i funkcji tej ustawy, w tym także kwestię
ochrony interesu strony postępowania głównego nieskładającej skargi na
przewlekłość, zainteresowanej jak najkrótszym biegiem postępowania za-
sadniczego. Bez wątpienia cel tejże skargi, w wypadku ewentualnego
wznowienia dotyczącego jej postępowania, nie mógłby zostać dochowany
zwłaszcza (choć oczywiście nie tylko) wówczas, gdy postępowanie główne,
którego skarga dotyczyła, uległo już zakończeniu.
Z tych zatem wszystkich względów, nie może budzić wątpliwości, że
niedopuszczalny jest wniosek o wznowienie prawomocnie zakończonego
postępowania w sprawie ze skargi na przewlekłość, złożonej w postępo-
waniu karnym na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym
bez nieuzasadnionej zwłoki, gdyż przepisy tej ustawy nie zawierają uregu-
lowań odnoszących się do wznowienia postępowania, w tym dopuszczają-
cych odpowiednie stosowanie przepisów rozdziału 56 Kodeksu postępo-
wania karnego, dotyczących tego wniosku.
Z powyższych też powodów, Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do
podważenia zaskarżonego zarządzenia o odmowie przyjęcia opisanego na
wstępie wniosku, uznając przy tym za bez znaczenia fakt, że wniosek ten
nie spełniał ponadto wymogów formalnych (w tym określonego w art. 545
§ 2 k.p.k.), gdyż w świetle omówionej niedopuszczalności tego wniosku dą-
żenie do usunięcia braków było bezprzedmiotowe.