POSTANOWIENIE Z DNIA 17 PAŹDZIERNIKA 2000 R.
V KKN 362/2000



Przepisy kodeksu postępowania karnego nie zawierają analogicz-
nych unormowań, wyłączających, bądź ograniczających uprawnienie
oskarżonego do wniesienia apelacji od wyroku skazującego wydanego w
trybie art. 387 k.p.k. Należy przyjąć zatem, że wyrok taki podlega kontroli
instancyjnej na ogólnych zasadach. Mimo, że wymiar kary zostaje orze-
czony w rezultacie zaaprobowania przez sąd wniosku oskarżonego i przy
zgodzie prokuratora oraz pokrzywdzonego, to każda ze stron może wnieść
apelację od wyroku i wysunąć w niej także zarzut rażącej niewspółmierno-
ści kary. Wydanie wyroku przez sąd pierwszej instancji w trybie art. 387
k.p.k. nie modyfikuje zasad kontroli instancyjnej orzeczenia z punktu wi-
dzenia podstaw zaskarżenia, określonych w art. 438 k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz.
Sędziowie SN: H. Gradzik (sprawozdawca), Z. Stefaniak.
Prokurator Prokuratury Krajowej: J. Gemra.


Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 17 października 2000 r. spra-
wy Andrzeja Ł. oskarżonego z art. 242 § 3 k.k. z powodu kasacji, wniesio-
nej przez Prokuratora Okręgowego w S od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 7 marca 2000 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W. z
dnia 31 sierpnia 1999 r.,
oddalił kasację (...).


Z u z a s a d n i e n i a :


Prokurator Rejonowy w W. oskarżył Andrzeja Ł. o to, że w okresie od
13 grudnia 1998 r. do 3 marca 1999 r. w W., korzystając z przerwy w od-
bywaniu kary pozbawienia wolności, bez usprawiedliwionej przyczyny nie
powrócił do Aresztu Śledczego po upływie wyznaczonego terminu - tj. o
przestępstwo z art. 242 § 3 k.k.

Na rozprawie przed Sądem Rejonowym w W. oskarżony złożył wnio-
sek w trybie art. 387 § 1 k.p.k. o wydanie wyroku skazującego i wymierze-
nie mu kary 3 miesięcy pozbawienia wolności bez przeprowadzenia postę-
powania dowodowego. Prokurator wyraził zgodę na warunki skazania za-
proponowane przez oskarżonego.

Sąd Rejonowy przychylił się do wniosku i wyrokiem z dnia 31 sierpnia
1999 r., skazując Andrzeja Ł., bez przeprowadzenia postępowania dowo-
dowego, za przestępstwo z art. 242 § 3 k.k., wymierzył mu karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności.

Od tego wyroku wydanego w trybie art. 387 k.p.k., a zatem w warun-
kach dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej, oskarżony
wniósł jednak apelację. Zarzucił skarżonemu rozstrzygnięciu rażącą nie-
współmierność kary. Wskazując na bardzo trudną sytuację materialną i ro-
dzinną, wniósł o zmianę wyroku przez warunkowe zawieszenie wykonania
kary pozbawienia wolności.

Rozpoznający apelację Sąd Okręgowy w S., w wyroku z dnia 7 mar-
ca 2000 r., uwzględnił wniosek oskarżonego i zawiesił warunkowo na okres
3 lat wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Od prawomocnego wyroku Prokurator Okręgowy w S. wniósł kasację
na niekorzyść oskarżonego. Zarzucił rażące naruszenie prawa karnego
procesowego, mające wpływ na treść wyroku, a mianowicie przepisu art.
387 § 1 i 2 k.p.k., przez zawarcie w wyroku skazującym Andrzeja Ł. roz-
strzygnięcia odmiennego od uzgodnionego między stronami i zaakcepto-
wanego przez sąd pierwszej instancji. W konkluzji skarżący wniósł o uchy-
lenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w
S. do ponownego rozpoznania. (...)

W toku rozprawy kasacyjnej Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o
oddalenie kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W kasacji skarżący zarzuca rażącą obrazę art. 387 § 1 i 2 k.p.k. po-
legającą na tym, że w postępowaniu odwoławczym sąd drugiej instancji,
mimo negatywnego stanowiska prokuratora zmienił na korzyść oskarżone-
go rozstrzygnięcie o karze. Z całości wywodu zamieszczonego w uzasad-
nieniu można wnosić, że autor kasacji kieruje się założeniem, iż rozstrzy-
gnięcie co do wymiaru kary podjęte w rezultacie przychylenia się przez sąd
pierwszej instancji do konsensusu między oskarżonym a oskarżycielem
publicznym (ew. także pokrzywdzonym) powinno zachować trwałość. Od
wynegocjowanych warunków skazania można natomiast odstąpić tylko po
ponownym rozpoznaniu sprawy przed sądem pierwszej instancji na ogól-
nych zasadach, albo raz jeszcze w trybie art. 387 k.p.k., przy zaakcepto-
waniu przez sąd ugody innej już treści. W myśl tej koncepcji skarżącego
sąd odwoławczy nie byłby władny uwzględnić wniosku strony o zmianę za-
skarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonemu kary innej, niż ta, na którą
strona skarżąca wyraziła zgodę przed sądem pierwszej instancji. W prze-
ciwnym bowiem razie naruszony zostaje model konsensualnego rozstrzy-
gania sprawy karnej, a zwłaszcza ten jego element, który zakłada defini-
tywność zgody stron na rodzaj i rozmiar orzekanych kar.

Prezentowanemu w kasacji poglądowi nie można odmówić pewnej
dozy racjonalności. Istotnie, od oskarżonego, który decyduje się na dobro-
wolne poddanie się odpowiedzialności karnej należałoby oczekiwać kon-
sekwencji. Przecież na warunkach przez niego samego zaproponowanych
strona przeciwna wyraziła zgodę na zakończenie procesu bez przeprowa-
dzenia postępowania dowodowego. Stanowisko skarżącego, trafnie odczy-
tujące intencje ustawodawcy, który przez wprowadzenie unormowań za-
wartych w art. 387 k.p.k., zmierzał do uproszczenia i przyspieszenia postę-
powań karnych w sprawach drobniejszych, nie znajduje jednak wsparcia
jurydycznego w przepisach procedury karnej normujących postępowanie
odwoławcze.

Szczególne, co do postępowania odwoławczego rozwiązania usta-
wowe przyjmowano do funkcjonującej w prawie karnym skarbowym insty-
tucji dobrowolnego poddania się karze, z której regulacja zawarta w art.
387 k.p.k. w dużym stopniu czerpie swój rodowód (por. Z. Gostyński - No-
we instytucje prawa karnego nawiązujące do prawa karnego skarbowego,
Prok. i Pr. 1999 z. 10). W obowiązującej do dnia 16 października 1999 r.
ustawie karnej skarbowej z dnia 26 października 1971 r. (Dz. U. z 1984 r.
Nr 22, poz. 103 ze zm.) wykluczono możliwość zaskarżenia postanowienia
finansowego organu orzekającego o zezwoleniu na dobrowolne poddanie
się karze, stanowiąc w art. 198 § 2, że staje się ono prawomocne z chwilą
doręczenia oskarżonemu. W kodeksie karnym skarbowym (ustawa z dnia
10 września 1993 r. - Dz. U. Nr 930 ze zm.) instytucja dobrowolnego pod-
dania się odpowiedzialności została rozbudowana (rozdział 16), przy czym
decyzję procesową w tym przedmiocie przekazano do właściwości sądu.
Dopuszczono wprawdzie zaskarżenie postanowienia sądu ale tylko w wy-
padkach, gdy sąd orzekł grzywnę lub przepadek przedmiotów (ew. równo-
wartość pieniężną) w rozmiarach przekraczających dobrowolne poddanie
się sprawcy tym karom (art. 149 § 1). Po wydaniu postanowienia kończą-
cego postępowanie karne skarbowe w warunkach dobrowolnego poddania
się odpowiedzialności przez sprawcę nie może on cofnąć skutecznie swo-
jego wniosku, a tym samym kwestionować rozmiary dolegliwości karnych
określonych już przez sąd.

Przepisy kodeksu postępowania karnego nie zawierają analogicz-
nych unormowań, wyłączających, bądź ograniczających uprawnienie
oskarżonego do wniesienia apelacji od wyroku skazującego wydanego w
trybie art. 387 k.p.k. Należy przyjąć zatem, że wyrok taki podlega kontroli
instancyjnej na ogólnych zasadach (P. Hofmański, E. Sadzik, Z. Zgryzek -
Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Wydawnictwo C.H. Beck,
1999, s. 361, Z. Gostyński - op. cit.). Mimo, że wymiar kary zostaje orze-
czony w rezultacie zaaprobowania przez sąd wniosku oskarżonego i przy
zgodzie prokuratora oraz pokrzywdzonego, to każda ze stron może wnieść
apelację od wyroku i wysunąć w niej także zarzut rażącej niewspółmierno-
ści kary. Wydanie wyroku przez sąd pierwszej instancji w trybie art. 387
k.p.k. nie modyfikuje zasad kontroli instancyjnej orzeczenia z punktu wi-
dzenia podstaw zaskarżenia, określonych w art. 438 k.p.k.

Dopuszczenie zaskarżalności rozstrzygnięcia o karze zawartego w
wyroku wydanym w trybie art. 387 k.p.k. jest uzasadnione także z punktu
widzenia celów postępowania karnego, do których ustawodawca odwołuje
się w § 2 tego przepisu. Jednym z warunków ich realizacji jest trafne za-
stosowanie środków przewidzianych w prawie karnym (art. 2 § 1 pkt. 2
k.p.k.), a więc właśnie kar i środków karnych. Mijałoby się z celem postę-
powania karnego wymierzenie oskarżonemu, nawet przy zgodzie prokura-
tora i pokrzywdzonego, kary rażąco niewspółmiernej. Konsensualny tryb
ustalenia wysokości kary nie zwalnia wszak sądu pierwszej instancji od
oceny czy uzgodnienie stron nie narusza w rażącym stopniu zasad wymia-
ru kary unormowanych w kodeksie karnym (art. 53-63). Nie ma zatem pod-
staw, by przyjąć, że rozstrzygnięcie o wymiarze kary zawarte w wyroku
orzeczonym w procedurze przewidzianej w art. 387 k.p.k. nie podlega kon-
troli instancyjnej.

Skoro zaś postępowanie odwoławcze w odniesieniu do rozstrzygnię-
cia o karze toczy się na ogólnych zasadach, to oczywiste staje się, że sąd
drugiej instancji może zmienić zaskarżony wyrok w części dotyczącej wy-
miaru kary, w granicach służących mu uprawnień procesowych określo-
nych w art. 437 § 1 k.p.k. (przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z
art. 434 i 454 § 2 i 3 k.p.k.), jeśli uzna za zasadny zarzut rażącej nie-
współmierności kary. Tak właśnie postąpił Sąd Okręgowy w S. po rozpo-
znaniu apelacji wniesionej przez oskarżonego.

Reasumując powyższy wywód należy stwierdzić, że zarzut kasacji
Prokuratora Okręgowego w S. okazał się niezasadny. W postępowaniu
przed Sądem Okręgowym nie doszło bowiem i nie mogło dojść do naru-
szenia art. 387 § 1 i 2 k.p.k. Przepisy te, wyłączające możliwość orzecze-
nia kary innej, niż wskazana we wniosku oskarżonego o wydanie wyroku
skazującego (por. wyrok SN z dnia 7 września 1999 r. WKN 32/99,
OSNKW 1999, z. 11-12, poz. 77) obowiązują tylko w postępowaniu przed
sądem pierwszej instancji. Kontrola odwoławcza odbywa się natomiast na
zwyczajnych zasadach. Oznacza to, że ocena zasadności zarzutów apela-
cyjnych przebiega według ogólnych kryteriów ustawowych, niezależnie od
tego, iż do wydania zaskarżonego wyroku doszło w trybie art. 387 k.p.k.
(...)