POSTANOWIENIE Z DNIA 2 MARCA 2009 R.
V KK 319/08

Z samego brzmienia przepisu art. 439 § 1 (in princ.) k.p.k. wynika, że
wskazuje się w nim enumeratywnie uchybienia obciążające nie określoną
czynność procesową lecz ,,zaskarżone orzeczenie", a więc wydane przez
sąd w obsadzie wymienionej w tym orzeczeniu. Nie należy do jego składu,
sąd wezwany (art. 396 § 1 i 2 k.p.k.), a więc dokonujący na zlecenie sądu
orzekającego określonych czynności w postępowaniu dowodowym. Niena-
leżyta obsada sądu wezwanego, a tym bardziej przeprowadzenie czynno-
ści dowodowej bez nakazanego ustawą udziału sądu wezwanego (art. 177
§ 1a k.p.k.), nie oznacza zaistnienia uchybienia wymienionego w art. 439 §
1 pkt 2 k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie SN: W. Błuś, D. Rysińska.
Prokurator Prokuratury Krajowej: Z. Goszczyński.

Sąd Najwyższy sprawie Andrzeja R., skazanego z art. 21 § 2 k.k. w
zw. z art. 228 § 3 k.k. i w zw. z art. 12 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej
na rozprawie w dniu 2 marca 2009 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę
skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 11 lutego 2008 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia 4 czerwca
2007 r.,

o d d a l i ł kasację (...).


U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia 4 czerwca 2007 r. Andrzej
R. został skazany za to, że:
1. w okresie pomiędzy dniem 12 marca 1999 r., a dniem 15 lipca
2002 r. w K. i B., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, w tym z Ireneuszem K., w związku z peł-
nieniem przez niego funkcji publicznej burmistrza miasta B., przyjął wielo-
krotnie od Roberta D. prowadzącego Zakład Usług Ogólnobudowlanych w
K., korzyść majątkową w łącznej wysokości co najmniej 80 000 zł, w za-
mian za naruszenie przez Ireneusza K. przepisów prawa, polegające na
doprowadzeniu do wyboru oferty Roberta D. w przetargu na wykonanie ro-
bót budowlanych w kompleksie szkolnym w D., pomimo że oferta ta nie
mogła być uznana za najkorzystniejszą - tj. za czyn z art. 21 § 2 k.k. w zw.
z art. 228 § 3 k.k. i art. 12 k.k. na kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wol-
ności oraz grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 50 zł;
2. w okresie pomiędzy dniem 11 czerwca 2001 r. a dniem 12 paź-
dziernika 2001 r. w B., działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną oso-
bą, w związku z pełnieniem przez Ryszarda G. funkcji publicznej dyrektora
Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w B., w zakresie realizowanego w dro-
dze przetargu remontu dachu budynku tego Ośrodka, przyjął od dyrektora
Przedsiębiorstwa Budowlanego I. sp. z o.o., które wygrało przetarg - Je-
rzego Ł., korzyść majątkową w kwocie nie mniejszej niż 3 000 zł - tj. za
czyn z art. 21 § 2 k.k. w zw. z art. 228 § 1 k.k. na kary 6 miesięcy pozba-
wienia wolności i grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych po 50 zł.
Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. orzeczono wobec oskar-
żonego łączne kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywny
w wymiarze 200 stawek dziennych po 50 zł każda, przy czym wykonanie
łącznej kary pozbawienia wolności zawieszono warunkowo oskarżonemu
na okres 5 lat.
Oskarżony złożył apelację od powyższego wyroku. Sprowadzała się
ona do zarzutu błędów w ustaleniach faktycznych co do faktów głównych,
stanowiących podstawę skazania za oba przypisane przestępstwa. W
szczególności skarżący kwestionował uznanie za wiarygodne zeznań
świadka Krzysztofa J., stanowiących podstawowy dowód obciążający. W
konkluzji oskarżony wnosił o zmianę wyroku i uniewinnienie.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 11 lu-
tego 2008 r. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za
oczywiście bezzasadną.
Od prawomocnego wyroku obrońca oskarżonego wniósł kasację.
Skarżąc wyrok w całości autor kasacji zarzucił, iż na rozprawie przed Są-
dem Rejonowym w dniu 19 października 2006.r., w przesłuchaniu na odle-
głość świadka Krzysztofa J. nie uczestniczył sędzia sądu wezwanego, co
stanowi obrazę art. 177 § 1a k.p.k., a w konsekwencji uchybienie wymie-
nione w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Podnosząc ten zarzut obrońca Andrzeja R.
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego w
K. i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Podniesiony w kasacji zarzut był już przedmiotem rozważań Sądu
Okręgowego w postępowaniu odwoławczym. Na obrazę przepisu art. 177 §
1a k.p.k. zwrócił bowiem uwagę obrońca oskarżonego w tej samej sprawie
Ireneusza K., w ustnym wystąpieniu na rozprawie apelacyjnej, wiążąc ją z
uchybieniem stanowiącym bezwzględna przyczynę odwoławczą wymienio-
ną w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Odnosząc się do tej kwestii Sąd odwoławczy
przyjął, że doszło do obrazy art. 177 § 1a k.p.k. w toku rozprawy przed Są-
dem Rejonowym, a ściśle - w toku przesłuchania świadka Krzysztofa J.
przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej
czynności na odległość. W myśl powołanego przepisu w czynności tej po-
winien brać udział sąd, o którym mowa w art. 396 § 2 k.p.k., a więc sąd
wezwany, w którego okręgu świadek przebywał w czasie składania zeznań.
W przesłuchaniu świadka Krzysztofa J. zaniedbano wypełnienia tego wy-
mogu, gdyż nie brał w nim udziału sąd wezwany. W pomieszczeniu, w któ-
rym świadek zeznawał, znajdował się tylko technik, którego zadaniem było
zapewnienie prawidłowej transmisji obrazu i dźwięku. Sąd Okręgowy wyra-
ził jednak pogląd, że uchybienie przepisowi art. 177 § 1a k.p.k. nie stanowi
bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439§1 pkt 2 k.p.k.,
lecz przyczynę względną (art. 438 pkt 2 k.p.k.), a więc taką, której wpływ
na treść wyroku, dla skuteczności zaskarżenia, należałoby udowodnić w
postępowaniu odwoławczym. W sytuacji jednak, gdy skarżący nie usiłowali
nawet wykazać owego wpływu, Sąd Okręgowy uznał, że in concreto obra-
za przepisu obligującego do udziału sądu wezwanego w przesłuchaniu
świadka ,,na odległość" nie mogła mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia mery-
torycznego wobec żadnego z oskarżonych. Nie zaistaniała zatem potrzeba
uchylenia zaskarżonego wyroku z powodu tego uchybienia.
Sąd Najwyższy uznał za trafne stanowisko wyrażone w tej kwestii
przez Sąd odwoławczy, a w konsekwencji, jako niezasadny ocenił zarzut
kasacji, w którym skarżący nadal utrzymywał, iż obraza art. 177 § 1a k.p.k.
w takiej postaci, jak miało to miejsce przy przesłuchaniu Krzysztofa J., jest
równoznaczna z nienależytą obsadą sądu. Niezbędne jednak staje się
podanie argumentacji wykazującej zasadność tego stanowiska, gdyż za-
brakło jej w uzasadnieniu Sądu Okręgowego. Powinna ona sprowadzać się
przede wszystkim do podważenia tezy autora kasacji, że w przepisie art.
439 § 1 pkt 2 k.p.k. nie precyzuje się, o który sąd biorący udział w sprawie
chodzi - czy wyłącznie o orzekający w sprawie, czy także o sąd wezwany
w rozumieniu art. 396 § 2 k.p.k. Brak takiego uściślenia oznaczać by miał,
w przekonaniu skarżącego, że w obszarze normowania mieści się tu także
sąd wezwany, jeśli tylko brał, czy też powinien brać udział w sprawie. Wte-
dy niepowołanie sądu wezwanego w sytuacji, gdy do określonej czynności
dowodowej było to konieczne, uznać należałoby, zdaniem obrońcy, za da-
lej nawet idące uchybienie, niż wadliwe obsadzenie takiego sądu.
Nie można zgodzić się z tym wywodem. Założenie, że nienależyta
obsada sądu, jako uchybienie wskazane w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., odnosi
się także do sądu innego, niż ten, który wydał zaskarżone orzeczenie, jest
całkowicie nieuprawniona. Z samego brzmienia przepisu art. 439 § 1 k.p.k.
(in princ.) wynika, że wskazuje się w nim enumeratywnie na uchybienia ob-
ciążające nie określoną czynność procesową lecz ,,zaskarżone orzecze-
nie", a więc wydane przez sąd w obsadzie wymienionej w tym orzeczeniu.
Nie należy do jego składu, co oczywiste, sąd wezwany (art. 396 § 1 i 2
k.p.k.), a więc dokonujący na zlecenie sądu orzekającego określonych
czynności w postępowaniu dowodowym. Nienależyta obsada sądu wezwa-
nego, a tym bardziej przeprowadzenie czynności dowodowej bez nakaza-
nego ustawą udziału sądu wezwanego (art. 177 § 1a k.p.k.), nie oznacza
zaistnienia uchybienia wymienionego w art. 439 §.1 pkt 2 k.p.k. (por. wyrok
SN z dnia 11 sierpnia 1999 r., V KKN 229/99, OSNKW 1999, z. 9-10, poz.
60).
Przesłuchanie świadka Krzysztofa J., który zeznawał bez udziału są-
du wezwanego, stanowiło ewidentną obrazę prawa procesowego, ale o
charakterze względnej przyczyny odwoławczej. Jako taka, nie mogła ona
być przedmiotem skutecznego zarzutu kasacji złożonej przez Andrzeja R.
od prawomocnego wyroku, którym został on skazany na karę pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania (art. 523 § 2 k.p.k.). Z
tego względu nie mogło toczyć się postępowanie kasacyjne dotyczące
podniesionego zarzutu po stwierdzeniu przez Sąd Najwyższy, że wskazane
uchybienie nie należy, wbrew przekonaniu autora kasacji, do kategorii
bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Pole postępowania kasacyjnego,
po zaskarżeniu na korzyść przez stronę wyroku skazującego na karę inną
niż pozbawienie wolności bez warunkowego zawieszenia, ogranicza się
tylko do zarzutów, wskazujących na uchybienia wymienione w art. 439 § 1
k.p.k. Jeśli rozpoznanie kasacji w tym zakresie doprowadza do konkluzji,
że uchybienie ma ,,zwykły" charakter, to badanie jego ewentualnego wpły-
wu na treść zaskarżonego wyroku nie jest już dopuszczalne, gdyż przekra-
czałoby ustawowe podstawy orzekania kasacyjnego. Przyjęcie odmienne-
go w tej mierze poglądu prowadziłoby w efekcie do możliwości obejścia
przez stronę przepisu normującego przedmiotowe ograniczenia uprawnie-
nia do wniesienia kasacji. Podniesienie zarzutu o charakterze bezwzględ-
nej przyczyny odwoławczej w sytuacji, gdy uchybienie stanowi w istocie
inną niż określona w art. 439 k.p.k. obrazę przepisów prawa, obligowałoby
wówczas do finalnego rozpoznania tego nadzwyczajnego środka zaskar-
żenia, co przecież naruszałoby samą ratio legis uregulowań zawartych w
art. 523 § 2 i 3 k.p.k.
Brak procesowej podstawy do rozpoznania kasacji wniesionej z po-
wodu uchybień w art. 439 k.p.k. w sytuacji, gdy uznano, iż ma ono tylko
,,zwykły" charakter, wynika pośrednio także z art. 536 k.p.k. Wynika z jego
treści, że jeśli Sąd Najwyższy nie stwierdzi uchybień wskazanych w art.
435, 439 i 455 k.p.k., to dalsze rozpoznanie następuje w granicach podnie-
sionych zarzutów, ale rzecz jasna, zarzutów dopuszczalnych w układzie
procesowym ukształtowanym treścią prawomocnego orzeczenia. Przy ska-
zaniu, jak w niniejszej sprawie, na karę pozbawienia wolności z warunko-
wym zawieszeniem jej wykonania, zasięg dopuszczalnych zarzutów ogra-
nicza się do uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. Po stwierdzeniu, że
uchybienie nie ma takiego charakteru, zarzut traci przymiot dopuszczalno-
ści w postępowaniu kasacyjnym ze względu na treść wyroku, od którego
strona złożyła ten nadzwyczajny środek zaskarżenia.
Raz jeszcze trzeba jednak zauważyć, że będące przedmiotem zarzu-
tu kasacji naruszenie przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 177 § 1a
k.p.k. było przedmiotem rozpoznania Sądu Okręgowego, który uznał, iż nie
miało ono wpływu na treść wyroku skazującego.