POSTANOWIENIE Z DNIA 24 PAŹDZIERNIKA 2001 R.
IV KZ 60/01


Jeżeli z okoliczności sprawy wynika potrzeba udzielenia skazanemu
dodatkowych informacji o uprawnieniach i obowiązkach dotychczasowego
obrońcy wyznaczonego z urzędu w toku postępowania instancyjnego, to
brak pouczenia o treści art. 84 § 1 i 2 zd. pierwsze k.p.k. nie może wywo-
ływać dla skazanego ujemnych skutków procesowych; w takiej sytuacji
przewidzianą w art. 16 § 2 k.p.k. ,,powinność" należy rozumieć jako obo-
wiązek sądu, którego niedopełnienie powoduje konieczność uchylenia nie-
korzystnej dla skazanego decyzji procesowej.

Przewodniczący: Sędzia SN E. Gaberle.
Prokurator Prokuratury Krajowej: S. Szustakiewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie skazanego Tadeusza C., po rozpoznaniu
zażalenia skazanego na zarządzenie Prezesa Sądu Okręgowego w K. z
dnia 7 sierpnia 2001 r. o odmowie przyjęcia środka odwoławczego, po wy-
słuchaniu wniosku prokuratora

p o s t a n o w i ł u c h y l i ć zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę
Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.


U Z A S A D N I E N I E


Zarządzeniem z dnia 7 sierpnia 2001 r. Prezes Sądu Okręgowego w
K. odmówił przyjęcia zażalenia wniesionego przez Tadeusza C. na zarzą-
dzenie z dnia 18 czerwca 2001 r. o odmowie przyjęcia kasacji, ponieważ
zażalenie to, mimo wezwania skazanego, w trybie art. 120 k.p.k., do usu-
nięcia braków formalnych, nie zostało sporządzone i podpisane przez ad-
wokata.

W zażaleniu wniesionym na powyższe zarządzenie skazany Tadeusz
C. kwestionował zasadność skazania go prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w K. z dnia 20 lutego 2001 r., powołując się zaś na załączone
do zażalenia dokumenty podniósł, że wyznaczony mu przez Sąd Rejonowy
w K. obrońca z urzędu nie wywiązywał się należycie ze swoich obowiąz-
ków już w toku postępowania instancyjnego, a po wydaniu wyroku przez
Sąd Okręgowy w K. odmówił podpisania sporządzonych przez skazanego
środków zaskarżenia.

Z zażalenia wynika, że skazany domaga się uchylenia niekorzystnych
decyzji, ponieważ wypełniał on w terminie wszystkie żądania sądu, nato-
miast bezczynność obrońcy z urzędu uniemożliwia mu zaskarżenie kasacją
prawomocnego wyroku skazującego.

Rozstrzygając o zażaleniu Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Analiza podejmowanych w postępowaniu przedkasacyjnym czynno-
ści procesowych upoważnia do stwierdzenia, że sąd odwoławczy prawi-
dłowo pouczył skazanego o terminie i sposobie wniesienia kasacji, jak
również o dalszych, przysługujących mu w tym postępowaniu środkach
odwoławczych. Pod tym względem postępowanie sądu nie nasuwa za-
strzeżeń. Spełnienie tego obowiązku jest jednak niezbędnym minimum
wymaganym w każdym postępowaniu karnym.

W niniejszej sprawie poprzestanie na poprawnym pouczeniu o środ-
kach zaskarżenia było zdecydowanie niewystarczające, ponieważ pojawiła
się potrzeba pouczenia skazanego o innych, przysługujących mu upraw-
nieniach i ciążących obowiązkach. Z licznych pism skazanego jasno wyni-
ka, iż działał on w przeświadczeniu, że dotychczasowy obrońca z urzędu,
wyznaczony przez Sąd Rejonowy i reprezentujący oskarżonego przed są-
dem apelacyjnym, pełni tę funkcję nadal, tj. także po wydaniu prawomoc-
nego wyroku, i jest zobligowany do działania również w postępowaniu
przedkasacyjnym. O takim przekonaniu skazanego świadczy zarówno treść
pism adresowanych do sądu odwoławczego, jak i sposób postępowania -
także wobec dotychczasowego obrońcy. Już bowiem we wniosku z dnia 27
lutego 2001 r., stanowiącym zapowiedź kasacji, skazany upewniał się co
do konieczności współdziałania z obrońcą (a także co do uiszczenia opłaty
od kasacji). Gdy zaś sąd odwoławczy wezwał skazanego do usunięcia bra-
ków formalnych kasacji, a następnie zażalenia, postępowanie skazanego
polegało każdorazowo na tym, że przesyłał z zakładu karnego sporządzo-
ne przez siebie środki odwoławcze dotychczasowemu obrońcy w celu ich
podpisania i informował o tym na bieżąco sąd odwoławczy. Podejmowanie
tych czynności skazany udokumentował, przedkładając potwierdzone przez
zakład karny kserokopie przesyłek pocztowych adresowanych do obrońcy
z urzędu o datach zbieżnych z datami sporządzenia poszczególnych środ-
ków odwoławczych. Pisma skazanego zawierają też informacje, że obroń-
ca odmówił podpisania kasacji oraz że nie udzielił żadnej odpowiedzi po
przesłaniu zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji. Skazany
powoływał się ponadto na poprzednie zaniedbania obrońcy (z powodu któ-
rych, postanowieniem z dnia 2 października 2000 r., Sąd Rejonowy w K.
przywrócił termin do wniesienia apelacji) i wyrażał obawy, czy i tym razem
obrońca spełni należycie swoje obowiązki; podejmował również czynności
mające dyscyplinować obrońcę (informując go o przesłaniu niepodpisane-
go zażalenia bezpośrednio do Sądu Najwyższego), następnie zaś, wobec
braku reakcji (sądu i adwokata), skierował skargę na nieprawidłowe postę-
powanie obrońcy z urzędu (prosząc o ,,wycofanie tego obrońcy").

Opisane działania wskazują jednoznacznie na przekonanie skazane-
go o niewypełnianiu przez obrońcę obowiązku podejmowania czynności
związanych z wniesieniem kasacji (przy czym nieuzasadnione byłoby przy-
puszczenie o pozorowaniu niezrozumienia treści przepisów i pouczeń w
sytuacji, gdy rozwiązaniem prostym i skutecznym było zamieszczenie
wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu w jednym z dwukrotnie złożo-
nych przez skazanego wniosków o zwolnienie go od opłaty kasacyjnej,
udokumentowanych stosownymi zaświadczeniami zakładu karnego). Co
oczywiste, to przekonanie skazanego jest błędne, gdyż wyznaczenie
obrońcy z urzędu (nie zawierające ograniczeń) uprawnia obrońcę do po-
dejmowania czynności procesowych w całym postępowaniu, a więc także
po uprawomocnieniu się orzeczenia, ale obowiązek podejmowania tych
czynności obciąża obrońcę jedynie do prawomocnego zakończenia postę-
powania (art. 84 § 1 i 2 zd. pierwsze k.p.k.). Dlatego też wyznaczony przez
Sąd Rejonowy w K. obrońca z urzędu mógł, lecz nie musiał sporządzić i
wnieść kasacji, o czym jednak skazany Tadeusz C. najwyraźniej nie wie-
dział. Rzeczą sądu było więc pouczyć skazanego o uprawnieniach i obo-
wiązkach dotychczasowego obrońcy z urzędu.

W podsumowaniu stwierdzić trzeba, że jeżeli z okoliczności sprawy
wynika potrzeba udzielenia skazanemu dodatkowych informacji o upraw-
nieniach i obowiązkach dotychczasowego obrońcy wyznaczonego z urzędu
w toku postępowania instancyjnego, to brak pouczenia o treści art. 84 § 1 i
2 zd. pierwsze k.p.k. nie może wywoływać dla skazanego ujemnych skut-
ków procesowych; w takiej sytuacji przewidzianą w art. 16 § 2 k.p.k. ,,po-
winność" należy rozumieć jako obowiązek sądu, którego niedopełnienie
powoduje konieczność uchylenia niekorzystnej dla skazanego decyzji pro-
cesowej.

Z tych powodów Sąd Najwyższy uwzględnił zażalenie skazanego i
postanowił jak na wstępie.

Ponowne rozpoznanie sprawy należy zacząć od udzielenia skaza-
nemu stosownych informacji niezbędnych do realizacji jego prawa do obro-
ny w postępowaniu przedkasacyjnym, dalszy zaś tok tego postępowania
zależeć będzie od zaistniałych realiów procesowych (np. od sposobu roz-
strzygnięcia ewentualnego wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, przy
czym zwrócenia uwagi wymaga uregulowanie zawarte w przepisie art. 84 §
3 k.p.k., mającym odpowiednie zastosowanie do zażaleń, oraz w art. 463 §
1 w zw. z art. 466 k.p.k.).