47
POSTANOWIENIE Z DNIA 12 LUTEGO 2009 R.
IV KK 3/09

Popełnienie przestępstwa przywłaszczenia prawa majątkowego (art.
284 § 1 k.k.) nie jest uzależnione od uprzedniego jego posiadania. Posiada-
nie, jako instytucja prawa cywilnego, oznaczająca stan faktyczny, polegający
na władaniu określoną rzeczą przez posiadacza (art. 336 k.c.), nie obejmuje
swoim zakresem praw majątkowych. Wymóg posiadania dotyczy jedynie cu-
dzej rzeczy ruchomej.

Przewodniczący: Prezes SN J. Godyń.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Karnej, na posiedzeniu w dniu
12 lutego 2009 r. sprawy: Ignacego C., skazanego za przestępstwo określone
w art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. oraz art. 272 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k., Janusza S., skazanego za przestępstwo określone w
art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. oraz art. 272 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k., z powodu kasacji, wniesionych przez obrońcę, od wyro-
ku Sądu Okręgowego w K. z dnia 4 czerwca 2008 r. utrzymującego w mocy
wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia 2 lipca 2007 r.

o d d a l i ł kasacje jako oczywiście bezzasadne (art. 535 § 3 k.p.k.) (...)

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem z dnia 2 lipca 2007 r., Sąd Rejonowy w K. skazał m. in.:
- Janusza S. za przestępstwa określone w art. 284 § 1 k.k. i in. na karę
łączną 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną 300 stawek
dziennych grzywny, ustalając wysokość stawki dziennej na 50 zł;
- Ignacego C. za przestępstwo określone w art. 284 § 1 k.k. i in. na karę
łączną 4 lat i 6 miesięcy oraz karę 250 stawek dziennych grzywny, ustalając
wysokość stawki dziennej na 120 zł.
Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy w K. obniżył:
- Januszowi S. kary jednostkowe pozbawienia wolności, a w konsekwencji
również karę łączną pozbawienia wolności, orzekając ją w wymiarze 3 lat i 6
miesięcy;
- Ignacemu C. karę łączną pozbawienia wolności do 3 lat.
Kasacje w przedmiotowej sprawie złożył obrońca skazanych. Zarzucił
Sądowi odwoławczemu rażące naruszenie prawa materialnego, które miało
wpływ na treść wyroku, a mianowicie obrazę art. 284 § 1 k.k., polegającą na
błędnej wykładni tego przepisu, poprzez przyjęcie poglądu prawnego, że dla
realizacji znamion przywłaszczenia cudzego prawa majątkowego nie jest nie-
zbędne jego posiadanie przez sprawcę.
W kasacjach sformułowano również zarzut naruszenia art. 433 § 2
k.p.k. i 457 § 2 k.p.k., poprzez brak merytorycznego i rzetelnego odniesienia
się przez Sąd odwoławczy do jednego z zarzutów apelacji.
Podnosząc zarzuty, zawnioskowano o uchylenie zaskarżonego orze-
czenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W pisemnej odpowiedzi na kasacje prokurator wniósł o ich oddalenie ja-
ko bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje wniesione na korzyść skazanych Janusza S. i Ignacego C. są
oczywiście bezzasadne w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k.
Zgodnie z treścią art. 519 k.p.k. strona może wnieść kasację wyłącznie
od kończącego postępowanie prawomocnego wyroku sądu odwoławczego i
właśnie to orzeczenie podlega kontroli sądu kasacyjnego.
Podnoszone w tym nadzwyczajnym środku zaskarżenia zarzuty powin-
ny wskazywać na rażące naruszenie prawa, mogące mieć istotny wpływ na
treść zaskarżonego wyroku, do których doszło w toku postępowania odwo-
ławczego. Natomiast zarzuty podniesione w kasacji pod adresem orzeczenia
sądu pierwszej instancji podlegają rozważeniu przez sąd kasacyjny tylko w
takim zakresie, w jakim jest to nieodzowne do należytego rozpoznania zarzu-
tów stawianych orzeczeniu sądu odwoławczego. Zachowuje aktualność po-
gląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 listopada 1996 r. (III
KKN 148/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 12), że zarzutów sformułowanych
pod adresem orzeczenia sądu meriti nie można rozpatrywać w oderwaniu od
zarzutów stawianych orzeczeniu sądu odwoławczego, nie jest bowiem funkcją
kontroli kasacyjnej ponowne - ,,dublujące" kontrolę apelacyjną - rozpoznanie
zarzutów stawianych orzeczeniu pierwszej instancji, stwierdzenie bowiem ich
zasadności ma znaczenie wyłącznie jako racja ewentualnego stwierdzenia i
uwzględnienia zarzutów odniesionych do zaskarżonego kasacją orzeczenia
sądu drugiej instancji.
Nadzwyczajny środek odwoławczy wniesiony przez obrońcę obu skaza-
nych tylko pozornie czyni zadość warunkowi zawartemu w art. 519 k.p.k. Z
analizy uzasadnienia Sądu odwoławczego wynika, że zarzut obrazy art. 284 §
1 k.k. był przedmiotem rozpoznania przez Sąd Okręgowy w K. (był zawarty
również w apelacjach złożonych przez obrońcę Janusza S. i Ignacego C.).
Sąd odwoławczy odnosząc się do obrazy art. 284 § 1 k.k. nie podzielił poglą-
dów zawartych w apelacjach i powołał się na argumentację zawartą w uza-
sadnieniu Sądu pierwszej instancji, którą uznał za dogłębną i przekonującą.
W tej sytuacji, zarzut naruszenia art. 433 § 2 k.p.k. należy uznać za chybiony i
stanowiący jedynie pretekst do ponownego sformułowania zarzutu obrazy art.
284 § 1 k.k.
Również zarzut naruszenia art. 457 § 2 k.p.k. (prawdopodobnie autoro-
wi chodziło o art. 457 § 3 k.p.k.) nie jest zasadny, gdyż Sąd odwoławczy, choć
w sposób lakoniczny, odniósł się do subsumcji ustaleń faktycznych do przepi-
su art. 284 § 1 k.k., odwołując się do ustaleń faktycznych Sądu pierwszej in-
stancji i w pełni je akceptując. Oddalając apelację sąd odwoławczy może po-
wołać się na uzasadnienie wyroku sądu niższej instancji, bez konieczności
cytowania zawartej tam akceptowanej przez siebie argumentacji.
Niejako na marginesie należy zauważyć, że pogląd prezentowany przez
autora apelacji, iż dla realizacji zamiaru przywłaszczenia prawa majątkowego
niezbędne jest jego uprzednie posiadanie przez sprawcę, nie znajduje uza-
sadnienia w realiach systemu polskiego prawa. Posiadanie jest instytucją
prawa rzeczowego, oznaczającą stan faktyczny, polegający na władaniu
określoną rzeczą przez posiadacza. W prawie cywilnym nie istnieje instytucja
posiadania prawa majątkowego. Nie można się również zgodzić z twierdze-
niem autora kasacji, że posiadanie w rozumieniu prawa karnego odmiennie
od ujęcia cywilistycznego, dotyczyć może również praw majątkowych.
Wymóg posiadania dotyczy cudzej rzeczy ruchomej, natomiast nie jest
ani możliwy, ani konieczny do spełnienia w przypadku przywłaszczenia praw
majątkowych. Nie da się ich bowiem posiadać zarówno w rozumieniu prawa
cywilnego, jak i prawa karnego materialnego. Kodeks karny przewiduje jedy-
nie posiadanie dokumentu stwierdzającego konkretne prawo majątkowe (art.
275 § 1 k.k.).
Również treść art. 284 § 2 k.k. przemawia bezspornie za stwierdzeniem,
że w przypadku przywłaszczenia prawa majątkowego stypizowanego w art.
284 § 1 k.k. nie jest konieczne jego uprzednie posiadanie przez sprawcę.
Niewątpliwie powierzenie, o którym mowa w § 2 art. 284 k.k., polega na prze-
niesieniu władztwa nad rzeczą ruchomą z uprawnionego na sprawcę z za-
strzeżeniem jej zwrotu. Ustawodawca w tym przepisie, w przeciwieństwie do
§ 1, zawęził przedmiot przywłaszczenia wyłącznie do rzeczy ruchomej, gdyż
nie jest możliwe powierzenie prawa majątkowego, którego nie można posia-
dać, a tym samym nie da się przenieść władztwa nad nim na inną osobę.
Sąd Najwyższy w pełni zaakceptował - w tym zakresie - stanowisko
przedstawione w uzasadnieniu Sądu pierwszej instancji.
W tym stanie rzeczy, orzeczono jak w części dyspozytywnej postano-
wienia, przy czym rozstrzygnięcie o kosztach znajduje uzasadnienie w powo-
łanych tamże przepisach.