POSTANOWIENIE Z DNIA 28 MARCA 2008 R.
II Kz 7/08


Dla oceny, czy akta postępowania lustracyjnego, przeprowadzonego
na podstawie przepisów ustawy lustracyjnej z 1997 r., podlegają procedu-
rze określonej w art. 63b ustawy lustracyjnej z 2006 r., nie ma znaczenia
okoliczność, czy osobie lustrowanej przysługuje jeszcze możliwość złoże-
nia wniosku o wznowienie tego postępowania, lecz to, czy orzeczenie pra-
womocnie kończące to postępowanie zapadło przed wejściem w życie
przytaczanego unormowania.

Przewodniczący: sędzia SN W. Płóciennik.
Sędziowie SN: J. Grubba, D. Rysińska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie Stanisława K., w przedmiocie jawności akt
zakończonego postępowania lustracyjnego, po rozpoznaniu w Izbie Karnej
na posiedzeniu w dniu 28 marca 2008 r., zażalenia obrońcy Stanisława K.
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 19 grudnia 2007 r.

p o s t a n o w i ł utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.


U Z A S A D N I E N I E

Wskazanym na wstępie postanowieniem Sąd Apelacyjny w W., na
podstawie art. 63b ust. 2 i 4 w zw. z art. 18 ust. 2 i 2a ustawy z dnia 18
października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bez-
pieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U.
z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze zm.), zwanej dalej ustawą lustracyjną z 2006
r., zdjął klauzulę ,,ściśle tajne" z akt postępowania lustracyjnego, prowa-
dzonego przed Sądem Apelacyjnym w W. wobec Stanisława K. w zakresie
dokumentów zgromadzonych w teczce (...) i wytworzonych w postępowa-
niu lustracyjnym przed Sądem Apelacyjnym, nadto uznał za jawne doku-
menty znajdujące się w aktach (...).
Powyższe postanowienie zaskarżył obrońca Stanisława K., przy
czym we wniesionym zażaleniu nie sformułował on żadnego zarzutu w sto-
sunku do tego orzeczenia, a wniósł ,,o jego uchylenie w całości i nieujaw-
nianie akt jako sprzeczne z prawem". Z uzasadnienia środka odwoławcze-
go wynika natomiast, że owej ,,sprzeczności z prawem" skarżący upatruje
zwłaszcza w tym, iż skoro przepis art. 63b ust. 1 ustawy lustracyjnej doty-
czy akt zakończonych postępowań, to zaskarżoną decyzję należy uznać za
przedwczesną, gdyż lustrowanemu nadal przysługuje prawo ubiegania się
o jego wznowienie. Autor zażalenia wskazuje przy tym, że ,,lustrowany
oczekuje", iż w jego sprawie ,,wkrótce" owo wznowienie nastąpi, a przewi-
dywanie to buduje na różnych ewentualnościach prawnych złożenia takie-
go wniosku. Podnosi przy tym, że w związku z art. 63b ust. 5 ustawy lu-
stracyjnej, przygotowanie tego wniosku będzie wielce utrudnione, czego
Sąd Apelacyjny nie wziął pod uwagę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest bezzasadne i dlatego nie zasługuje na uwzględnienie.
Odwołując się, w pierwszej kolejności, do realiów niniejszej sprawy,
należy odnotować, że orzeczenie Sądu Apelacyjnego w W., utrzymujące w
mocy orzeczenie stwierdzające, iż Stanisław K. złożył niezgodne z prawdą
oświadczenie określone w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997r. o
ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub
współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne
(Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.), zwanej dalej ustawą lustracyjną z
1997 r., zapadło w dniu 13 września 2004 r. Można też dodać na margine-
sie, że orzeczenie to nie zostało wzruszone w drodze kasacji obrońcy, roz-
poznanej przez Sąd Najwyższy w dniu 24 czerwca 2005 r. Powyższe
dawało zatem jednoznaczną podstawę do stwierdzenia, że niniejsze postę-
powanie lustracyjne, mające swą podstawę w przepisach przytoczonej wy-
żej ustawy z 1997 r., zostało zakończone - i to prawomocnie, przed wej-
ściem w życie (w dniu 15 marca 2007 r.) ustawy lustracyjnej z 2006 r.
Przytaczane fakty nie pozostawiają wobec tego wątpliwości, że do
akt opisanego postępowania ma zastosowanie procedura określona w art.
63 b tej ustawy, zaś prezentowany w zażaleniu pogląd przeciwny należy
ocenić wręcz jako nieporozumienie. Skarżący zdaje się zupełnie nie za-
uważać, że niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny i dotyczy
wyłącznie kwestii jawności akt, ocenianej według zasad aktualnie obowią-
zującej ustawy lustracyjnej (uchylającej, w art. 66, moc poprzednio obowią-
zującej ustawy z 1997 r.) oraz w myśl jej szczegółowych unormowań inter-
temporalnych, w żadnym zaś zakresie nie ma ono związku z kwestią za-
sadności zapadłych orzeczeń merytorycznych i możliwością ich wzruszania
w drodze zwykłych, bądź nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Za zupeł-
nie zatem nieprzydatny należy uznać wywód zażalenia, w którym jego au-
tor snuje rozważania co do perspektyw złożenia wniosku o wznowienie po-
stępowania lustracyjnego, prawomocnie zakończonego orzeczeniem Sądu
Apelacyjnego w W. z dnia 13 września 2004 r., oraz co do ewentualnych
trudności w sporządzeniu takiego wniosku, jakie miałyby wynikać z realiza-
cji obowiązku przekazania akt, po ich ujawnieniu, Instytutowi Pamięci Na-
rodowej. Niezależnie przy tym od faktu, że prezentowane przez skarżącego
(oderwane od treści przytoczonego unormowania) założenia pozostają je-
dynie w sferze niepewnych hipotez, nie sposób też nie dostrzec, iż nawet
ewentualne ich spełnienie, i to także przez wydanie orzeczenia wznawiają-
cego postępowanie, nie mogłoby spowodować oczekiwanego przezeń re-
zultatu, a mianowicie utrzymania stanu, w którym akta postępowania lu-
stracyjnego miałyby pozostać niejawne.
W tym kontekście trzeba przypomnieć tę podstawową okoliczność, że
w art. 18 ustawy lustracyjnej z 2006 r. - inaczej, niż to miało miejsce na
gruncie poprzednio obowiązującego uregulowania art. 19 ustawy lustracyj-
nej z 1997 r. - ustanowiono generalną zasadę jawności postępowań lu-
stracyjnych, a więc jawności rozpraw oraz jawności akt zakończonych po-
stępowań. Zasada ta doznaje wprawdzie ograniczeń, ale tylko w ściśle
określonych wypadkach, wskazanych w ust. 2 i 2a przytaczanego przepisu.
Tej zasadzie, odnoszącej się do postępowań wszczynanych na podstawie
nowo obowiązującej ustawy, została też w sposób wyraźny podporządko-
wana treść jej przepisów przejściowych i końcowych, regulujących postę-
powanie w sprawach wszczętych (na podstawie ustawy lustracyjnej z 1997
r.) i niezakończonych przed dniem wejścia życie ustawy lustracyjnej z 2006
r. (art. 63a) oraz w sprawach przed jej wejściem w życie już zakończonych
(art. 63b). Należy zwrócić uwagę, że nawet w sprawach niezakończonych
(niezależnie od stadium rozpoznania sprawy), w których postępowania to-
czą się na podstawie przepisów dotychczasowych, i tak mają zastosowanie
przepisy art. 18 ustawy lustracyjnej z 2006 r. W każdej zaś z opisanych ka-
tegorii spraw akta postępowania lustracyjnego pozostają, co do zasady,
jawne (art. 18 ust. 3, art. 63a ust. 3 w zw. z art. 18 ust. 3 oraz art. 63b ust.
1 ustawy lustracyjnej z 2006 r.), a na sądzie za każdym razem ciąży obo-
wiązek przeprowadzenia wpadkowego postępowania w sprawie jawności
akt w zakresie, w jakim postępowanie prowadzono z wyłączeniem jawności
(art. 18 ust. 4, art. 63a ust. 3 w zw. z art. 18 ust. 4 oraz art. 63b ust. 2 i 4).
W świetle powyższego jest więc oczywiste, że w ostateczności rozważana
kwestia sprowadza się, w gruncie rzeczy, nie tyle do rozstrzygnięcia dyle-
matu, czy akta postępowania lustracyjnego w ogóle mają podlegać ujaw-
nieniu (z wykluczeniem sytuacji wskazanej w art. 18 ust. 2 lub 2a ustawy
lustracyjnej z 2006 r.), tylko do prawidłowego zastosowania trybu ujawnie-
nia tych akt, którego wybór zależy od ustalenia momentu wszczęcia, a na-
stępnie zakończenia postępowania lustracyjnego na kolejnych jego eta-
pach (w sądzie pierwszej lub drugiej instancji). W rozważanych realiach
należy zatem stwierdzić, że dla oceny, czy akta postępowania lustracyjne-
go, przeprowadzonego na podstawie przepisów ustawy lustracyjnej z 1997
r., podlegają procedurze określonej w art. 63b ustawy lustracyjnej z 2006 r.,
nie ma znaczenia okoliczność, czy osobie lustrowanej przysługuje jeszcze
możliwość złożenia wniosku o wznowienie tego postępowania, lecz to, czy
orzeczenie prawomocnie kończące to postępowanie zapadło przed wej-
ściem w życie przytaczanego unormowania.
Autor zażalenia powyższe uwarunkowania zupełnie pomija, pozosta-
jąc w błędzie nie tylko co do tego, że niniejsze postępowanie lustracyjne,
przeprowadzone na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy, nie ule-
gło zakończeniu, ale również co do tego, że jakiekolwiek inne przeszkody -
poza wskazanymi w art. 63b ust. 4 ustawy lustracyjnej z 2006 r. - stoją na-
przeciw postanowieniu o jawności akt tej sprawy. W wyniku tego, nie
przedstawił on żadnego argumentu podważającego ustalenie, będące pod-
stawą zaskarżonego rozstrzygnięcia, iż w aktach postępowania lustracyj-
nego przeprowadzonego wobec Stanisława K., nie ujawniono informacji, o
których mowa w art. 18 ust. 2 lub 2a ustawy lustracyjnej z 2006 r. W związ-
ku z powyższym, nie znajdując podstaw do podważenia trafności stanowi-
ska Sądu Apelacyjnego w W., zobligowanego w tej sytuacji do wydania
orzeczenia w przedmiocie ujawnienia akt w sprawie (...), w zakresie szcze-
gółowo wskazanym w zaskarżonym postanowieniu, Sąd Najwyższy orzekł,
jak na wstępie.