POSTANOWIENIE Z DNIA 19 KWIETNIA 2005 R.
II KO 75/04

Ujawnienie faktu, że zawarte w wyroku dane personalne oskarżone-
go są nieprawdziwe, nie stanowi żadnej z przyczyn odwoławczych wymie-
nionych w art. 439 § 1 k.p.k., a wobec tego okoliczność taka nie stanowi
podstawy wznowienia postępowania z urzędu.

Przewodniczący: sędzia SN J. Szewczyk.
Sędziowie SN: R. Malarski (sprawozdawca), M. Sokołowski.

Sąd Najwyższy w sprawie Abdula B., skazanego z art. 46 ust. 2 usta-
wy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. oraz z art. 263 § 2
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu bez udziału stron w
dniu 19 kwietnia 2005 r., z urzędu kwestii wznowienia postępowania za-
kończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 24
czerwca 2004 r., utrzymującym w mocy wyrok Sądu Okręgowego w B. z
dnia 20 lutego 2004 r.,

postanowił n i e w z n a w i a ć postępowania (...).

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Okręgowy w B., wyrokiem z dnia 20 lutego 2004 r., uznał Abdula
B. za winnego popełnienia dwóch przestępstw i w konsekwencji orzekł wo-
bec niego karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Sąd Apela-
cyjny w B., po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2004 r. apelacji obrońcy,
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. Po prawomocnym zakończeniu spra-
wy okazało się, że dane osobowe skazanego są zgoła inne. W rzeczywi-
stości nazywa się on Alisaf G. i urodził się w dniu 19 czerwca 1966 r. w
Azerbejdżanie. Ujawnioną okoliczność przyznał skazany w piśmie z dnia
25 września 2004 r.
Sąd Okręgowy w B., podczas posiedzenia w dniu 7 grudnia 2004 r.,
wyznaczonego w celu sprostowania oczywistej omyłki, wydał postanowie-
nie, którego dyspozytywna część miała brzmienie: ,,wystąpić do Sądu Naj-
wyższego w W. z wnioskiem o wznowienie postępowania w sprawie Abdu-
la B.". Jako podstawę żądania wskazał art. 542 § 1 k.p.k. Prokurator Proku-
ratury Krajowej, w piśmie z dnia 10 lutego 2005 r., wniósł ,,o uwzględnienie
wniosku o wznowienie postępowania ...".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W pierwszym rzędzie wypada przypomnieć nie budzącą najmniej-
szych wątpliwości regulację prawną zawartą w przepisie art. 542 § 1 i 2
k.p.k. (po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r.), według
którego z wnioskiem o wznowienie postępowania sądowego może wystą-
pić jedynie podmiot, który w prawomocnie zakończonym procesie był stro-
ną. Wyjątkowo wniosek w tym przedmiocie na korzyść złożyć może w razie
śmierci skazanego osoba najbliższa. Oznacza to, że w żadnym wypadku
sąd - czy to orzekający w pierwszej, czy drugiej instancji - nie może być
autorem wniosku o wznowienie procesu.
Przechodząc na grunt konkretnej sprawy, należy zatem wyraźnie
stwierdzić, że Sąd Okręgowy w B. nie był uprawniony do wystąpienia ,,z
wnioskiem o wznowienie postępowania". Mógł natomiast - podobnie zresz-
tą jak prezes sądu, przewodniczący wydziału czy upoważniony sędzia -
zasygnalizować właściwemu sądowi, iż pojawiła się przesłanka rodząca
konieczność wznowienia postępowania z urzędu. Właśnie tak, jako inicja-
tywę wszczęcia postępowania o wznowienie konkretnego procesu z urzę-
du, potraktowano nadesłane do Sądu Najwyższego postanowienie z dnia 7
grudnia 2004 r. Orzeczenie to legło u podstaw skierowania na posiedzenie
sprawy dotyczącej wznowienia postępowania. Data zarządzenia wyznacza-
jącego termin tego posiedzenia była początkiem toczącego się ex officio
postępowania o wznowienie procesu zakończonego prawomocnym skaza-
niem Abdula B.
Najdonioślejsze dla rozstrzygnięcia sprawy unormowanie zawarte
jest w art. 542 § 3 k.p.k., który stanowi, że wznowienie z urzędu dopusz-
czalne jest jedynie w wypadku stwierdzenia uchybień stanowiących tzw.
bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia (art. 439 § 1 k.p.k.). W razie
uznania, że prawomocne orzeczenie jest dotknięte uchybieniem wymienio-
nym w art. 439 § 1 k.p.k., właściwy sąd ma obowiązek wznowienia postę-
powania.
Wznowienie postępowania sądowego jest nadzwyczajnym środkiem
zaskarżenia, służącym do kwestionowania orzeczeń prawomocnych, i z tej
racji wykluczona jest możliwość odstąpienia od zwężającej interpretacji
przepisów określających warunki zastosowania tej instytucji, zwłaszcza w
wypadku, gdy wznowienie procesu ma nastąpić ex officio. Nawet jednak
gdyby sięgnąć po wykładnię rozszerzającą, której przecież wyczerpujący
katalog bezwzględnych przyczyn odwoławczych nie podlega z uwagi na
wyjątkowy charakter zawartych w nim uchybień (exceptiones non sunt
extendendae), to i tak nie sposób byłoby któryś z powodów wskazanych w
art. 439 § 1 k.p.k. wiązać z sytuacją ujawnienia po uprawomocnieniu się
wyroku informacji, że do osoby nim objętej odnoszą się inne dane perso-
nalne, niż używane dotychczas.
Zdając sobie sprawę, że in concreto brak jest podstaw do wznowienia
postępowania z urzędu, Sąd Najwyższy rozważał, jakiej treści postanowie-
nie powinien wydać. Nie mógł orzec o oddaleniu wniosku ani o pozosta-
wieniu go bez rozpoznania, ponieważ nikt uprawniony takiego wniosku nie
złożył. Doszedł więc do przekonania, że dyspozytywna treść orzeczenia
powinna po prostu wyrażać to, co faktycznie postanowił w wyniku rozpo-
znania podjętej z urzędu sprawy (zob. M. Biłyj, A. Murzynowski: Wznowie-
nie postępowania karnego w PRL w świetle prawa i praktyki, Warszawa
1980, s. 136).
Dlatego orzekł jak wyżej (art. 542 § 3 k.p.k. a contrario).