Postanowienie SN - II KKN 436/00
Izba:Izba Karna
Sygnatura:II KKN 436/00
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2001/9-10/85
Data wydania:2001-05-11
POSTANOWIENIE Z DNIA 11 MAJA 2001 R.
II KKN 436/00


Ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w
organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-
1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. Nr 70, poz. 443 ze zm.)
przewiduje obowiązek złożenia oświadczenia o pracy lub służbie w orga-
nach bezpieczeństwa państwa, bez względu na rodzaj wykonywanych
czynności, zakres obowiązków i okoliczności, w których praca lub służba
została podjęta, to jednakże art. 40 ust. 3 ustawy obliguje Sąd Lustracyjny,
przed wydaniem postanowienia o skierowaniu oświadczenia do publikacji
w ,,Monitorze Polskim", do dokonania merytorycznej oceny oświadczenia
złożonego przez osobę wymienioną w ustawie co do tego, czy i w jakim
charakterze pracowała lub pełniła służbę w organach bezpieczeństwa.

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: A. Deptuła, J. Szewczyk (sprawozdawca).
Rzecznik Interesu Publicznego: B. Nizieński.


Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2001 r., sprawy Zbi-
gniewa J., osoby lustrowanej z powodu kasacji, wniesionej przez obrońcę
od orzeczenia Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 5 lipca 2000 r., utrzymują-
cego w mocy orzeczenie Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 6 stycznia 2000 r.

o d d a l i ł kasację (...)


U Z A S A D N I E N I E

Orzeczeniem z dnia 6 stycznia 2000 r. Sąd Apelacyjny w W., na pod-
stawie art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy
lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w
latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. Nr 70, poz.
443 ze zm.; dalej powoływanej jako ,,ustawa lustracyjna"), stwierdził, że
oświadczenie Zbigniewa J. z dnia 14 grudnia 1998 r. jest niezgodne z
prawdą. Sąd Lustracyjny ustalił, że adwokat Zbigniew J. w oświadczeniu
złożonym w trybie art. 6 ust. 1 w zw. z art. 40 ust. 1 ustawy lustracyjnej za-
taił, że w okresie od dnia 1 marca 1981 r. do dnia 1 września 1983 r. pełnił
służbę na stanowisku inspektora w wydziale VIII departamentu III Minister-
stwa Spraw Wewnętrznych, czyli w pionie Służby Bezpieczeństwa, w któ-
rym departament III był instytucją centralną, pełniącą funkcję jednostki ope-
racyjnej, zajmującej się zwalczaniem opozycji.
Od przedstawionego orzeczenia odwołanie złożył lustrowany Zbi-
gniew J., który rozstrzygnięciu zarzucił:
- obrazę przepisów postępowania poprzez niewyjaśnienie wszystkich
okoliczności faktycznych, a w szczególności zakresu jego obowiązków,
jako osoby zajmującej się głównie obsługą legislacyjną, co miało wpływ
na treść orzeczenia;
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, w
szczególności przez przyjęcie, że sam fakt przejścia przez niego do
pracy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych oznaczał godzenie się na
pełnienie służby w jednostkach Służby Bezpieczeństwa.
Podnosząc przedstawione zarzuty, Zbigniew J. wniósł o zmianę za-
skarżonego orzeczenia przez uznanie, że jego oświadczenie z dnia 14
grudnia 1998 r. było prawdziwe, albo o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny w W. po rozpoznaniu odwołania, orzeczeniem z dnia
5 lipca 2000 r., utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.
Kasację od orzeczenia sądu odwoławczego wywiódł obrońca osoby
lustrowanej, który zarzucił:
- rażącą obrazę przepisów postępowania przez: niewyjaśnienie wszyst-
kich istotnych okoliczności faktycznych, a w szczególności zakresu
obowiązków osoby lustrowanej, i przyjęcie, że o rzeczywistym rodzaju
służby świadczą wyłącznie zawarte w aktach osobowych dokumenty, co
miało zasadniczy wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia oraz
- rażącą obrazę prawa materialnego, tj. art. 1 i art. 30 ust. 1 ustawy lu-
stracyjnej w związku z art. 149 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
(Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) i art. 131 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990
r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz. U. Nr 30, poz. 180 ze zm.) przez
całkowite pominięcie elementu zawinienia osoby lustrowanej przy skła-
daniu oświadczenia lustracyjnego i przyjęcie przez Sąd Apelacyjny nie-
zgodności z prawdą oświadczenia lustrowanego oraz oparcie orzecze-
nia na przesłance oznaczającej, że samo przejście przez lustrowanego
do pracy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych oznaczało godzenie się
na pełnienie służby w jednostkach Służby Bezpieczeństwa, co również
miało zasadniczy wpływ na treść orzeczenia.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów autor kasacji wniósł o:
- zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uznanie, że oświadczenie
osoby lustrowanej - Zbigniewa J. z dnia 14 grudnia 1998 r. było praw-
dziwe albo
- uchylenie orzeczenia Sądu Apelacyjnego w W. działającego jako sąd
drugiej instancji oraz utrzymanego tym orzeczeniem w mocy orzeczenia
Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 6 stycznia 2000 r. i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Uczestniczący w rozprawie kasacyjnej Rzecznik Interesu Publiczne-
go wniósł o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. Analiza okoliczności sprawy
wskazuje na bezzasadność podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów.
Co prawda, obrońca zarzucił rażącą obrazę przepisów postępowania
karnego, jednakże nie wymienił nawet jednego przepisu naruszonego
przez sąd drugiej instancji. Przepis art. 523 § 1 k.p.k. w powiązaniu z tre-
ścią art. 526 § 1 k.p.k. zobowiązuje skarżącego do wskazania, jaki przepis
prawa został jego zdaniem rażąco naruszony oraz na czym in concreto po-
legało to naruszenie (por. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego.
Komentarz, Kraków 2001, s. 1192). Z uwagi na opisaną nieprawidłowość,
Sąd Najwyższy na podstawie analizy treści kasacji przyjął, że jej autor za-
rzucił rażące naruszenie przepisu art. 452 § 2 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt
2 k.p.k. przez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakte-
rze świadka Aleksandra M., w celu wyjaśnienia, że lustrowany w departa-
mencie III MSW wykonywał wyłącznie czynność obsługi prawnej w zakre-
sie legislacji i nie miał jakiegokolwiek związku z pracą typu operacyjnego, a
nadto, iż wydział VIII departamentu III MSW sprawował wyłącznie funkcje
wydziału ogólnego. Przedstawiony zarzut jest nietrafny. Postanowieniem z
dnia 5 lipca 2000 r. Sąd Apelacyjny w W., działając jako sąd odwoławczy,
oddalił wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka Alek-
sandra M., gdyż ,,zawnioskowany dowód nie ma znaczenia dla rozstrzy-
gnięcia sprawy, a okoliczności, na które został zgłoszony świadek, nie są
kwestionowane przez Rzecznika Interesu Publicznego". Rzeczywiście,
okoliczności, które miał potwierdzić Aleksander M., nie mają znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy.
Ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w
organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-
1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. Nr 70, poz. 443 ze zm.)
przewiduje obowiązek złożenia oświadczenia o pracy lub służbie w orga-
nach bezpieczeństwa państwa, bez względu na rodzaj wykonywanych
czynności, zakres obowiązków i okoliczności, w których praca lub służba
została podjęta. Brak zróżnicowania okoliczności pracy lub służby w orga-
nach bezpieczeństwa państwa stwarza sytuację nierówności, gdyż nie in-
dywidualizuje czynów poszczególnych osób, ale nie jest to jedyny manka-
ment ustawy lustracyjnej. Sąd Najwyższy me dysponuje środkami prawny-
mi umożliwiającymi usunięcie wspomnianej nierówności podmiotów. Pew-
ne zabezpieczenie równego i sprawiedliwego traktowania osób lustrowa-
nych zapewnia właściwa interpretacja przepisu art. 40 ust. 3 ustawy lustra-
cyjnej, który obliguje Sąd Apelacyjny w W., aby przed wydaniem postano-
wienia o skierowaniu oświadczenia o pracy lub służbie w organach bezpie-
czeństwa państwa do publikacji w ,,Monitorze Polskim", dokonał meryto-
rycznej oceny oświadczenia złożonego przez osobę wymienioną w ustawie
co do tego, czy i w jakim charakterze pracowała lub pełniła służbę w orga-
nach bezpieczeństwa (por. L. Paprzycki: Glosa do postanowienia Trybuna-
łu Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2000 r., SK 10/99, Pal. 2001, z. 5-6, s.
220).
Ustawodawca ustanowił obowiązek ujawnienia pracy lub służby w or-
ganach bezpieczeństwa państwa w sposób niedoskonały, ale Zbigniew J.
jako doświadczony prawnik świadomie złożył niezgodne z prawdą oświad-
czenie, kiedy napisał, że nie pełnił służby w organach bezpieczeństwa w
rozumieniu ustawy lustracyjnej. Przecież na rozprawie, Zbigniew J. wyjaśnił
,,zdawałem sobie sprawę, czym zajmuje się departament III MSW, będący
jednostką Służby Bezpieczeństwa, co do tego nie miałem żadnych wątpli-
wości" Nie ma nawet najmniejszych powodów do podważenia wiarygodno-
ści przedstawionego fragmentu wyjaśnień lustrowanego. W czasie, kiedy
Zbigniew J. pełnił służbę w departamencie III MSW, departament ów speł-
niał funkcje jednostki operacyjnej, zajmującej się zwalczaniem opozycji.
Była to instytucja centralna Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych, działająca także przez podległe jednostki terenowe, to jest
wydziały III w Wojewódzkich Komendach MO i referaty III w Powiatowych
Komendach MO (art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy lustracyjnej). Lustrowany pełnił
służbę w charakterze inspektora wydziału VIII departamentu III MSW na
podstawie nominacji.
Celem ustawy lustracyjnej jest wyeliminowanie możliwości wykorzy-
stania do szantażu wiedzy o faktach dotyczących osób pełniących funkcje
publiczne (sprawozdanie stenograficzne ze 102 posiedzenia Sejmu RP, s.
105). Zbigniew J., zatajając fakt krótkiej zresztą służby w Służbie Bezpie-
czeństwa, naraził się na taki szantaż.
Konkludując, przeważająca część wywodów kasacji, zmierzających
do wykazania, iż Zbigniew J. wprawdzie służył w jednostce Służby Bezpie-
czeństwa, jednakże nie wykonywał zadań operacyjnych, lecz jedynie czyn-
ności obsługi prawnej, w świetle przepisów ustawy lustracyjnej nie ma zna-
czenia dla oceny prawnej czynu przypisanego osobie lustrowanej.
Także drugi zarzut kasacji, dotyczący rażącej obrazy art. 1 i art. 30
ust. 1 ustawy lustracyjnej, wskazuje, iż obrońca osoby lustrowanej niedo-
kładnie zapoznał się z treścią omawianej ustawy. Zgodnie z art. 1 ustawy,
sądem właściwym do orzekania o zgodności z prawdą oświadczeń doty-
czących pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa jest Sąd
Apelacyjny w W. Ten właśnie Sąd orzekał w niniejszej sprawie, w związku
z czym nie doszło do rażącej obrazy art. 1 ustawy lustracyjnej. Bezpod-
stawny jest również zarzut obrazy art. 30 ust. 1 tej ustawy, gdyż wskazany
przepis, z wyjątkiem ostatniego zdania, odnoszącego się do swoistego za-
tarcia skazania, nie dotyczy postępowania sądu. Przepis określa bowiem,
że prawomocne orzeczenie Sądu, stwierdzając fakt złożenia przez osobę
lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia, jest równoznaczne z
utratą kwalifikacji moralnych niezbędnych do zajmowania funkcji publicz-
nych określonych w odpowiednich ustawach.
W nawiązaniu do wywodów zawartych w uzasadnieniu kasacji, doty-
czących podjęcia przez Zbigniewa J. służby w departamencie III MSW ze
względu na konieczność służbowego podporządkowania się rozkazowi,
należy stwierdzić, iż stosownie do treści art. 22 ust. 3 wspomnianej ustawy,
nie tylko nie zawiera ona warunku dobrowolnego podjęcia pracy lub służby
w organach bezpieczeństwa, ale nawet działanie pod przymusem w oba-
wie utraty życia lub zdrowia przez osobę lustrowaną lub osoby dla niej naj-
bliższe nie zwalnia z obowiązku ujawnienia faktu pracy lub służby, przy
czym fakt działania pod wspomnianym rodzajem przymusu podawany jest
w orzeczeniu Sądu Lustracyjnego. Skoro tak, to prawnie obojętna jest eks-
ponowana w kasacji okoliczność, że Zbigniew J. wykonał rozkaz przenie-
sienia do służby w departamencie III MSW z obawy, że w razie sprzeciwu
zostaną wobec niego i jego żony zastosowane sankcje dyscyplinarne ze
zwolnieniem z pracy włącznie. Jak już wspomniano, nawet zagrożenie dla
życia i zdrowia lustrowanego i jego najbliższych jako powód podjęcia pracy
lub służby w organach bezpieczeństwa nie zwalnia od złożenia zgodnego z
prawdą oświadczenia lustracyjnego. Zupełnym nieporozumieniem jest po-
woływanie się autora kasacji na wykładnię stosownych przepisów ustawy
lustracyjnej, dokonaną przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30
października 1997 r., I KZP 32/97 (Wok. 1998, z. 1, s. 18). W orzeczeniu
tym Sąd Najwyższy wyjaśnił, że odbycie przeszkolenia wojskowego przez
absolwenta szkoły wyższej w jednostce Wojskowej Służby Wewnętrznej
nie podlega ujawnieniu na podstawie przepisów ustawy lustracyjnej, gdyż
absolwenci szkół wyższych odbywali służbę wojskową nakazaną ustawą.
Natomiast praca lub służba w organach bezpieczeństwa państwa wykony-
wana była na podstawie aktu nominacji lub umowy o pracę. Lustrowany
Zbigniew J. służył w departamencie III MSW na podstawie nominacji, a nie
ustawowego obowiązku służby w jednostkach organizacyjnych Minister-
stwa Spraw Wewnętrznych. W końcu nie może zmienić oceny prawnej za-
chowania lustrowanego fakt, iż na skutek zaniedbań organizacyjnych Zbi-
gniew J. otrzymał świadectwo pracy, z którego treści wynika, iż w okresie
od dnia 1 marca 1976 r. do dnia 15 kwietnia 1991 r. pracował w charakte-
rze policjanta.

Izba Karna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IK] II KKN 314/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2003/5-6/45
2003-01-21 
[IK] II KKN 304/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2002/3-4/23
2001-11-28 
[IK] II KKN 208/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2003/3-4/37
2002-12-03 
[IK] II KKN 96/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2001/11-12/95
2001-06-06 
[IK] II KKN 438/00   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2001/3-4/33
2000-12-11 
  • Adres publikacyjny: