POSTANOWIENIE Z DNIA 24 LUTEGO 2006 R.
I KZP 52/05


Jeżeli w ustawie wskazano, że orzekanie co do określonego czynu
następuje na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o
wykroczenia, to czyn taki zawsze jest wykroczeniem, a więc także wów-
czas, gdy jest zagrożony karą grzywny wyższą niż 5.000 złotych.

Przewodniczący: sędzia SN S. Zabłocki.
Sędziowie SN: P. Hofmańsk, W. Płóciennik (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy w sprawie Piotra B., po rozpoznaniu przedstawione-
go na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w O., postanowie-
niem z dnia 21 października 2005 r., zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:

,,Czy czyn opisany w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach
budowlanych (Dz. U. 04. 92. 881) stanowi wykroczenie w rozumieniu art. 1
§ 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808) -
Kodeks wykroczeń ?"

p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.




U Z A S A D N I E N I E

Zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu do roz-
strzygnięcia sformułowane zostało przez Sąd Okręgowy w O. w następują-
cym układzie procesowym.
W dniu 5 sierpnia 2005 r. do Sądu Rejonowego w O. wpłynął podpi-
sany przez funkcjonariusza Komendy Miejskiej Policji w O. wniosek o uka-
ranie w postępowaniu zwyczajnym Piotra B. obwinionego o to, że w okresie
od dnia 8 czerwca 2005 r. do dnia 11 lipca 2005 r., w O. prowadząc dzia-
łalność handlową w firmie SIL BUD ,,Piotr B." wprowadził do obrotu wyroby
budowlane w postaci 1686 sztuk cegły pełnej ZMB 25 x 12 x 6,6 - nienada-
jące się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych oraz na
przedmiotowym wyrobie, który nie spełnia wymagań określonych w ustawie
o wyrobach budowlanych, umieścił znak budowlany, tj. o wykroczenie z art.
34 ust. 1 i 34 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budow-
lanych.
Postanowieniem z dnia 22 września 2005 r., Sąd Rejonowy w O. na
podstawie art. 62 § 1 i 2 k.p.s.w. i art. 5 § 1 pkt 2 k.p.s.w. w zw. z art. 1 § 1
k.w. i art. 118 § 2 k.p.s.w. umorzył postępowanie, a kosztami postępowania
w sprawie obciążył Skarb Państwa. W uzasadnieniu swojego orzeczenia
Sąd stwierdził, że mimo, iż art. 36 ustawy o wyrobach budowlanych prze-
widuje, że orzekanie w sprawach o czyny z art. 34 tej ustawy następuje na
podstawie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, czyn ten nie
jest wykroczeniem, bowiem zagrożony jest karą grzywny do 100 000 zł,
zaś z art. 1 § 1 k.w. wynika, że wykroczeniem jest czyn zagrożony pod
groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5 000 zł lub naga-
ny. W zażaleniu na opisane postanowienie Komendant Miejski Policji w O.
podniósł, że czyny z art. 34 ust. 1 i 2 ustawy o wyrobach budowlanych na-
leży traktować ,,w kategorii wykroczenia" i wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do rozpo-
znania. Rozpoznając zażalenie Sąd Okręgowy w O. powziął wątpliwość,
którą wyraził w sformułowanym na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. zagadnie-
niu prawnym, które postanowieniem z dnia 21 października 2005 r., przed-
stawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o odmowę podjęcia uchwały
uznając, że analiza treści pytania prawnego Sądu Okręgowego w O. pro-
wadzi do stwierdzenia, iż podniesiona w nim wątpliwość ma charakter po-
zorny, a postawione pytanie nie odpowiada istocie problemu wynikającego
z okoliczności sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stanowisko wyrażone przez prokuratora Prokuratury Krajowej uznać
należy za trafne. Z treści art. 441 § 1 k.p.k. wynika, że wystąpienie z pyta-
niem prawnym zasadne jest wówczas, gdy z zagadnieniem o charakterze
prawnym wiąże się istotny problem interpretacyjny. Ma to miejsce w sytu-
acji, gdy zagadnienie prawne dotyczy przepisu rozbieżnie interpretowane-
go w praktyce sądowej albo przepisu o oczywiście wadliwej redakcji lub
niejasno sformułowanego. Inaczej mówiąc, materialnym wymogiem uza-
sadniającym udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne, sformułowane na
podstawie art. 441 § 1 k.p.k., jest stwierdzenie, że przedstawione pytanie
dotyczy zagadnienia rzeczywiście wymagającego zasadniczej wykładni
ustawy (por. R.A. Stefański: Instytucja pytań prawnych do Sądu Najwyż-
szego w sprawach karnych, Kraków 2001, s. 353, z przywołanym tam
orzecznictwem).
Analiza treści przedstawionego Sądowi Najwyższemu zagadnienia
prawnego wskazuje, że podniesiona w nim wątpliwość ma w istocie
charakter pozorny.
Kodeks wykroczeń w art. 1 § 1 definiuje wykroczenie jako czyn spo-
łecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jej po-
pełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do
5 000 zł lub nagany. Na gruncie prawa wykroczeń ukształtowany został
pogląd, że o tym, czy dany czyn jest występkiem czy też wykroczeniem,
decyduje najwyższa kara, jaką za czyn taki przewiduje ustawa (por. J. Ba-
fia, D. Egierska, I. Śmietanka: Kodeks wykroczeń, Komentarz, Warszawa
1980, s. 13). Wskazana reguła sprawdza się w odniesieniu do kodekso-
wych typów czynów zabronionych (jest zresztą oczywiste, że czyn opisany
w części szczególnej Kodeksu karnego jest przestępstwem, zaś czyn, któ-
rego znamiona opisano w części szczególnej Kodeksu wykroczeń stanowi
wykroczenie). Problemy z rozróżnieniem przestępstw i wykroczeń pojawić
się mogą na tle uregulowań zawartych w ustawach pozakodeksowych. W
piśmiennictwie zwracano uwagę na różnorodność technik stosowanych
przez ustawodawcę przy konstruowaniu wykroczeń (por. W. Radecki: Nor-
matywne ujęcie wykroczenia, Prokuratura i Prawo 2003, nr 2, s. 61-74; J.
Warylewski w: J. Warylewski, T. Bąkowski, P. Bielski, K. Kaszubowski, M.
Kokoszczyński, J. Stelina, G. Wierczyński: Zasady techniki prawodawczej.
Komentarz, Warszawa 2003, s. 341-342). Należą do nich w szczególności:
1. sformułowanie sankcji, np.:
- ,,podlega karze aresztu albo grzywny",
- ,,podlega karze ograniczenia wolności albo nagany",
- ,,podlega karze grzywny do 5000 zł" (lub niższej),
2. użycie nazwy własnej ,,wykroczenie" i zagrożenie wyłącznie grzywną
bez wskazania górnej granicy,
3. zagrożenie wyłącznie grzywną bez określenia górnej granicy z jedno-
czesnym wskazaniem, że orzekanie następuje w trybie kodeksu postę-
powania w sprawach o wykroczenia,
4. wskazywanie w odniesieniu do przestępstw, że są one zagrożone
,,grzywną", czy w odniesieniu do sprawcy, iż ,,podlega grzywnie" [arg.
m.in. z art. 7 § 3 k.k. oraz z art. 5 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. -
Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 544, ze
zm.)], zaś w stosunku do wykroczeń używanie zwrotu ,,podlega karze
grzywny" [arg. z art. 1 § 1 Kodeksu wkroczeń, czy poszczególnych
sankcji zawartych w przepisach karnych ustaw dodatkowych - np.
art.27 j ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wój-
ta, burmistrza i prezydenta miast (Dz. U. Nr 113, poz. 984, ze zm.)].
W sankcji art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach bu-
dowlanych wskazano, że sprawca stypizowanych w tym przepisie czynów
,,podlega grzywnie do 100 000 zł". Pomijając kwestię prawidłowości sformu-
łowania kryterium przedstawionego w pkt 4, wszak grzywny określone w
art. 7 § 3 k.k. i art. 5 § 2 przepisów wprowadzających Kodeks karny są bez
wątpienia karami (art. 32 pkt 1 k.k.), zauważyć należy, że zagrożenie karą
grzywny do 100 000 zł w zestawieniu z art. 1 § 1 k.w. może sugerować, iż
czyny opisane w art. 34 omawianej ustawy są występkami. Rzecz jednak w
tym, że w art. 36 tejże ustawy zapisano, iż orzekanie w sprawach określo-
nych m.in. w art. 34 następuje na podstawie przepisów Kodeksu postępo-
wania w sprawach o wykroczenia. Jak już wspomniano, klauzula określają-
ca tryb orzekania w sprawach o dane czyny jest jedną z metod legislacyj-
nych, umożliwiających odróżnienie wykroczenia od występku. Przepis § 81
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w
sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz. U. Nr 100, poz. 908) przewiduje,
że jeżeli na podstawie sankcji karnej, określonej w przepisie karnym nie da
się ustalić, czy dany czyn zabroniony jest przestępstwem czy wykrocze-
niem, na końcu przepisów karnych zamieszcza się przepis określający tryb
orzekania w sprawach o ten czyn i nadaje mu się brzmienie: ,,Orzekanie w
sprawach o czyny, o których mowa w art. ..., następuje w trybie przepisów
Kodeksu postępowania ...". Wprawdzie w rozważanym przypadku górna
granica zagrożenia karą grzywny jest oznaczona, co w kontekście art. 1 § 1
k.w. pozwalałoby na ustalenie, czy w grę wchodzi przestępstwo czy wykro-
czenie, to jednak, mimo że przepisy art. 34 i 36 ustawy o wyrobach budow-
lanych zostały sformułowane sprzecznie z dyrektywą zawartą w przywoła-
nym wyżej § 81 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów, nie oznacza, iż
zawarte w art. 36 ustawy określenie trybu postępowania pozostaje bez
znaczenia dla stwierdzenia, czy czyny z art. 34 ustawy są przestępstwami
czy wykroczeniami. Zawarte w art. 36 ustawy stwierdzenie, że orzekanie w
sprawach określonych m.in. w art. 34 następuje na podstawie przepisów
Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oznacza, iż wolą usta-
wodawcy było uznanie czynów z art. 34 ustawy za wykroczenia. Odmienne
rozumienie omawianych przepisów pozostawałoby w rażącej sprzeczności
z zasadą racjonalności ustawodawcy. Z zasady tej wynika, że żaden prze-
pis ustawy, a nawet żaden z fragmentów przepisu, nie może być uznany za
zbędny, co uniemożliwia zignorowanie zapisu zawartego w art. 36 oma-
wianej ustawy. Potrzeba respektowania przesłanki o racjonalności ustawo-
dawcy wyklucza także możliwość przyjęcia, że jego wolą było doprowa-
dzenie do sprzeczności w systemie prawa normującego określoną dziedzi-
nę życia społecznego. Niedopuszczalne jest więc uznanie, że czyny z art.
34 ustawy o wyrobach budowlanych są występkami, lecz ze względu na
zapis zawarty w art. 36 ustawy orzekanie w tym sprawach następowałoby
na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykrocze-
nia, albowiem z art. 1 § 1 tego aktu prawnego wynika, iż reguluje on postę-
powanie właśnie w sprawach o wykroczenia. Rozważane rozwiązanie jest
niemożliwe do zaakceptowania także z powodów gwarancyjnych. Oczywi-
ste jest przecież, że przepisy procedury karnej formułują znacznie surow-
sze standardy gwarancyjne niż przepisy Kodeksu postępowania w spra-
wach o wykroczenia.
Warto zauważyć, że rozważana sytuacja nie jest na gruncie pozako-
deksowych przepisów dotyczących wykroczeń wyjątkowa. Regulacja zbli-
żona do zawartej w art. 34 i 36 ustawy o wyrobach budowlanych pojawiła
się już w przeszłości w przepisach art. 45 - 47 i art. 48 ustawy z dnia 30
sierpnia 2002 r. o systemie ocen zgodności (Dz. U. Nr 166, poz. 1360).
Wprawdzie ustawą z dnia 29 sierpnia 2003 r. (Dz. U. Nr 170, poz. 1652)
między innymi uchylono art. 48 wskazanej ustawy, przez co czyny opisane
w art. 45 - 47 (a także w dodanym art. 47a) przesunięte zostały do katego-
rii występków, to jednak w systemie prawnym nadal funkcjonują przepisy
zawierające podobne rozwiązania. Wystarczy wymienić w tym miejscu
wspomnianą wcześniej ustawę z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim
wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (art. 27j w związku z art.
27s) oraz art. 202d w związku z art. 203 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. -
Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw
(Dz. U. z 2003 r., Nr 159, poz. 1547 ze zm.).
Poczynione rozważania nie usuwają jednak oczywistej sprzeczności
między treścią art. 1 § 1 k.w. a uznaniem czynów z art. 34 ustawy o wyro-
bach budowlanych za wykroczenia, skoro górna granica grzywny grożącej
za te czyny dwudziestokrotnie przekracza zagrożenie kodeksowe. W celu
usunięcia tej sprzeczności należy sięgnąć do podstawowej zasady wykład-
ni prawa wyrażonej sentencją lex posterior derogat legi priori i przyjąć, że
późniejsza, w stosunku do daty wejścia w życie Kodeksu wykroczeń, usta-
wa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych zmienia regułę wy-
nikającą z art. 1 § 1 k.w. Przeszkody w dokonaniu takiego zabiegu nie sta-
nowi fakt, że wskazany przepis art. 1 § 1 znajduje się w kodeksie, zajmują-
cym, jak każda tego typu ustawa, szczególne miejsce w systemie prawa,
bowiem nie wiąże się z nim szczególne miejsce w hierarchii źródeł prawa
(por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 maja 1999 r., P 10/98,
ZUOTK 1999, z. 4. s. 77 oraz orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia
18 października 1994 r., K 2/94, OTK 1994, cz. II, s. 41 - 43, a także W.
Radecki: Normatywne ujęcie ..., s. 72).
Konkludując należy stwierdzić: jeżeli w ustawie wskazano, że orze-
kanie co do określonego czynu następuje na podstawie przepisów Kodek-
su postępowania w sprawach o wykroczenia, to czyn taki zawsze jest wy-
kroczeniem, a więc także wówczas, gdy jest zagrożony karą grzywny wyż-
szą niż 5.000 złotych.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy postanowił jak na wstępie.