POSTANOWIENIE Z DNIA 29 LIPCA 2009 R.
I KZP 11/09


Zapewnienie oskarżonemu pozostawania na wolności - o którym
mowa w art. 282 § 1 k.p.k. - odnosi się jedynie do postępowania, w związ-
ku z którym wydano list żelazny i w żadnym razie nie rozciąga się na inne
postępowania, w szczególności w sprawach, w których nastąpiło prawo-
mocne skazanie.

Przewodniczący: sędzia SN P. Kalinowski.
Sędziowie SN: J. Grubba, J. Sobczak (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.

Sąd Najwyższy - Izba Karna w sprawie Tomasza K., po rozpoznaniu
przedstawionego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Rejonowy w
K., postanowieniem z dnia 19 marca 2009 r., zagadnienia prawnego wy-
magającego zasadniczej wykładni ustawy:

,,Czy w świetle treści art. 282 § 1 k.p.k. list żelazny stanowi przeszkodę dla
dokonania zatrzymania osoby, względem której go wydano, celem dopro-
wadzenia jej do zakładu karnego, do odbycia orzeczonej wobec niej pra-
womocnie, jeszcze przed wydaniem listu żelaznego, kary pozbawienia
wolności?"

p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.


U Z A S A D N I E N I E

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło
się na tle następującego stanu faktycznego.
Tomasz K. skazany został prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgo-
wego w K. z dnia 20 lutego 2003 r. za przestępstwo z art. 43 ust. 3 ustawy
z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 2003, Nr
24, poz. 198 ze. zm.) na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz karę grzyw-
ny w wysokości 100 stawek dziennych. W dniu 21 sierpnia 2003 r. zarzą-
dzono wykonanie kary pozbawienia wolności, wzywając skazanego do do-
browolnego stawienia się celem odbycia kary w Areszcie Śledczym w K. w
terminie 12 września 2003 r. Ponieważ skazany nie zgłosił się do odbycia
kary, a poszukiwanie przez Policję nie dało rezultatu, postanowieniem z
dnia 31 października 2008 r., Sąd Okręgowy w K. zarządził poszukiwanie
skazanego listem gończym. W liście tym wskazano, iż podejrzanego należy
zatrzymać i doprowadzić do najbliższego zakładu karnego.
Prokuratura Okręgowa w K. prowadzi śledztwo, w toku którego wy-
dano wobec Tomasza K. postanowienie o przedstawieniu zarzutów popeł-
nienia przestępstwa z art. 258 § 1 i 2 k.k. i inne. Wobec ukrywania się po-
dejrzanego za granicą, w toku tego postępowania wydany został list goń-
czy za Tomaszem K. Następnie postanowieniem z dnia 15 października
2008 r., Sąd Okręgowy w K. uwzględniając wniosek podejrzanego wydał
Tomaszowi K. list żelazny, zapewniający mu pozostanie na wolności, aż do
prawomocnego zakończenia postępowania, pod warunkiem, że podejrzany
będzie stawiać się w oznaczonym terminie na wezwania prokuratora, a w
postępowaniu sądowym na wezwania sądu; nie będzie oddalał się bez po-
zwolenia prokuratora i sądu z obranego miejsca pobytu w kraju; nie będzie
nakłaniać do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny sposób utrud-
niać postępowania karnego.
2

W dniu 9 stycznia 2009 r. Tomasz K. został zatrzymany przez funk-
cjonariuszy Policji na podstawie listu gończego wydanego w sprawie Sądu
Okręgowego w K. i doprowadzony do Aresztu Śledczego w K., gdzie w tym
samym dniu wdrożono wobec niego wykonanie prawomocnie orzeczonej
kary pozbawienia wolności.
Dnia 21 stycznia 2009 r. do Sądu Rejonowego w K. wpłynęło za po-
średnictwem Komendy Wojewódzkiej Policji w K. zażalenie obrońcy Toma-
sza K., datowane dnia 13 stycznia 2009 r., określone jako ,,zażalenie na
legalność i zasadność zatrzymania skazanego dnia 9 stycznia 2009 r.",
powołujące się na podstawę prawną z art. 467 § 1 k.p.k. w zw. z art. 246 §
1 k.p.k.
Sąd ten, na posiedzeniu w dniu 19 marca 2009 r., rozpoznając zaża-
lenie obrońcy Tomasza K. uznał, że wyłoniło się zagadnienie prawne wy-
magające zasadniczej wykładni ustawy, które sformułował w pytaniu praw-
nym przekazanym Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd wywiódł, że rozstrzygnięcie sprawy
sprowadza się do ustalenia, czy zatrzymanie i osadzenie Tomasz K. w za-
kładzie karnym celem odbycia kary pozbawienia wolności, prawomocnie
orzeczonej przed wydaniem listu żelaznego, było działaniem legalnym w
sytuacji, gdy sąd wydał oskarżonemu list żelazny gwarantujący mu pozo-
stawanie na wolności. Odwołując się do poglądów doktryny prawa karnego
Sąd zauważył, że jeśliby sankcjonować możliwość pozbawienia wolności
osoby, co do której wydano list żelazny z innych przyczyn niż naruszenie
warunków jego wydania lub popełnienie czynu przestępnego po jego wy-
daniu, to zatarciu ulec może jego zasadnicza funkcja - możliwości osądze-
nia osoby ukrywającej się poza granicami kraju, której niejako ,,w zamian"
zapewnia się, przy spełnieniu określonych warunków, możliwość odpowia-
dania z ,,wolnej stopy".
3

W zajętym na piśmie stanowisku, prokurator Prokuratury Krajowej
wniósł o odmowę podjęcia uchwały wskazując, że przedstawione do roz-
strzygnięcia zagadnienie nie spełnia wszystkich warunków wynikających z
art. 441 § 1 k.p.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skuteczne wystąpienie z zagadnieniem prawnym w trybie art. 441 §
1 k.p.k. wymaga zaistnienia łącznie następujących warunków: musi się ono
wyłonić podczas rozpoznawania środka odwoławczego, mieć znaczenie
dla rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu odwoławczym oraz musi doty-
czyć istotnego problemu interpretacyjnego związanego z wykładnią przepi-
su, który w praktyce sądowej rozumiany jest jako wadliwie lub niejasno
sformułowany.
W niniejszej sprawie udzielenie odpowiedzi na przedstawione pytanie
prawne nie spełniło pierwszego z tych wymogów, albowiem Sąd Rejonowy
w K. nie był sądem uprawnionym do rozpoznania środka odwoławczego.
Do takiego wniosku upoważnia analiza materiału zawartego w aktach
sprawy, z uwzględnieniem orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz poglądów
prezentowanych przez przedstawicieli doktryny.
Z uprawnienia, o którym mowa w treści art. 441 § 1 k.p.k. nie może
skorzystać sąd odwoławczy w sytuacji, gdy został mu przekazany do roz-
poznania środek odwoławczy niedopuszczalny z mocy ustawy lub do roz-
poznania którego sąd ten był niewłaściwy (vide: R. A. Stefański: Instytucja
pytań prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach karnych, Kraków 2001,
s. 192; rozważania dotyczące pojęcia ,,sądu odwoławczego" w rozumieniu
art. 441 § 1 k.p.k. w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
11 stycznia 2006 r., I KZP 56/05, OSNKW 2006, z. 2, poz. 14 oraz powoła-
ne tam orzecznictwo i piśmiennictwo; postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 29 listopada 2006 r., I KZP 27/06), chyba że przedmiotem zagadnie-
nia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu
4

jest właśnie dopuszczalność danego środka odwoławczego lub określenie
organu właściwego do jego rozpoznania.
Słuszne jest stanowisko Prokuratora Prokuratury Krajowej, iż Tomasz
K. został zatrzymany w toku postępowania wykonawczego i zgodnie z
przepisami Kodeksu karnego wykonawczego sądem właściwym do rozpo-
znania zażalenia na to zatrzymanie był sąd penitencjarny, w okręgu które-
go skazany przebywał w momencie zainicjowania postępowania, a ściślej
rzecz ujmując Sąd Okręgowy w K.
Niezależnie od powyższego należy wyraźnie podkreślić, że list żela-
zny, czy to rozumiany jako środek przymusu, środek zapobiegawczy, czy
też swoista umowa między oskarżonym a sądem, jest instytucją postępo-
wania przygotowawczego i co do tego nie ma żadnych wątpliwości (vide: K.
T. Boratyńska red.: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa
2007, wyd. 2, s. 582.; S. Waltoś: Proces karny. Zarys systemu, Warszawa
2001, s. 20 - 21; P. Hofmański red.: Kodeks postępowania karnego. Ko-
mentarz, Warszawa 2007, t. I, s. 1256 - 1259; R. A. Stefański, Tymczaso-
we aresztowanie i związane z nim środki przymusu w nowym Kodeksie
Postępowania Karnego, Nowa Kodyfikacja Karna. Krótkie komentarze,
Warszawa 1997, z. 6, s. 180).
Zapewnienie oskarżonemu pozostawania na wolności - o którym
mowa w art. 282 § 1 k.p.k. - odnosi się jedynie do postępowania, w związ-
ku z którym wydano list żelazny i w żadnym razie nie rozciąga się na inne
postępowania, w szczególności w sprawach, w których nastąpiło prawo-
mocne skazanie (por. J. Grajewski red.: Kodeks postępowania karnego.
Komentarz, Kraków 2006, t. I, s. 761, t. II, s. 530; K. Stocka: Charakter
prawny listu żelaznego, podstawy jego wydania oraz tryb postępowania w:
L. Bogunia: Nowa kodyfikacja prawa karnego, Wrocław 2003, t. XII, s. 207 i
nast.; F. Prusak: Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Warszawa
1999, t. I, s. 794). Właściwy Sąd może również zastosować tymczasowe
5

aresztowanie w innej sprawie prowadzonej z powodu przestępstwa popeł-
nionego przed przyjazdem oskarżonego do kraju, jak i po przekroczeniu
przez niego granicy (por. R. A. Stefański: Tymczasowe aresztowanie i
związane z nim środki przymusu w nowym Kodeksie Postępowania Karne-
go, Nowa Kodyfikacja Karna. Krótkie komentarze, Warszawa 1997, z. 6, s.
184 - 185). Nie ulega zatem wątpliwości, że wydanie listu żelaznego nie
uchyla wykonalności wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności.

6