Postanowienie z dnia 15 września 2004 r., III CZ 64/04

Przewidziane w art. 138 § 1 k.p.c. doręczenie zastępcze dopuszczalne
jest także w przypadku ustanowienia osoby upoważnionej do odbioru pism
sądowych.

Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Iwona Koper
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku ,,S.", sp. z o.o. w V. we Francji w
likwidacji przy uczestnictwie Olgierda M. o stwierdzenie wykonalności orzeczenia w
przedmiocie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia kasacji, po rozpoznaniu
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 września 2004 r. zażalenia
uczestnika na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 listopada
2003 r.
oddalił zażalenie.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 16 listopada 2001 r.
stwierdził wykonalność na terenie Polski orzeczenia francuskiego sądu
arbitrażowego, którym od dłużnika Olgierda M. na rzecz spółki z o.o. ,,S." w V.
zasądzona została, poza innymi rozstrzygnięciami, kwota pięć milionów franków
francuskich.
Zażalenie dłużnika na to postanowienie Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił
postanowieniem z dnia 5 grudnia 2002 r., po czym - postanowieniem z dnia 6
marca 2003 r. - Sąd Okręgowy w Krakowie nadał orzeczeniu arbitrażowemu
klauzulę wykonalności, następnie uchylając je na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. i
wskazując, że postanowienie Sądu Apelacyjnego podlega zaskarżeniu kasacją. W
tych okolicznościach, we wniosku z dnia 24 marca 2003 r., dłużnik domagał się
doręczenia do rąk ustanowionego pełnomocnika do doręczeń Jerzego M.
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 5 grudnia 2002 r. W wykonaniu
zarządzenia przewodniczącego z dnia 24 kwietnia 2003 r. Sąd Apelacyjny nadał
przesyłkę z tym postanowieniem pod adresem pełnomocnika, którą w dniu 2 maja
2003 r. odebrała żona tego pełnomocnika.
Kasacja dłużnika od postanowienia Sądu Apelacyjnego oznaczona datą ,,4
czerwca 2003 r.", w tym dniu nadana została w urzędach pocztowych w K. i W.
Pierwsza przesyłka wpłynęła do Sądu Apelacyjnego dnia 18 czerwca, a druga dnia
23 czerwca 2003 r. Przyjmując, że termin wniesienia kasacji upłynął z dniem 2
czerwca 2003 r., Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 1 lipca 2003 r. kasację
odrzucił. Na postanowienie o odrzuceniu kasacji dłużnik wniósł zażalenie i pismem
z tej samej daty (16 lipca 2003 r.) wniósł o przywrócenie terminu do jej wniesienia.
Postanowieniem z dnia 28 listopada 2003 r. Sąd Apelacyjny wniosek o
przywrócenie terminu do wniesienia kasacji oddalił, odrzucając zarazem wniesioną
kasację. Sąd przyjął, że dokonane w dniu 2 maja 2003 r. doręczenie przesyłki
domownikowi pełnomocnika do doręczeń, jego żonie Iwonie M., było skuteczne. W
aspekcie uregulowania zawartego w art. 138 § 1 k.p.c., brak powiadomienia
pełnomocnika o nadejściu przesyłki przez odbierającego przesyłkę domownika, nie
może bowiem być zaliczone do kategorii uchybień niezawinionych przez adresata.
W zażaleniu dłużnik zakwestionował stanowisko Sądu Apelacyjnego i wniósł o
uchylenie postanowienia. Wyraził zapatrywanie, że osobom wymienionym w art.
133 § 3 k.p.c., tj. pełnomocnikom procesowym i osobom upoważnionym do odbioru
pism sądowych, doręczenia mogą być dokonywane wyłącznie do ich rąk.
Stosowanie w takich przypadkach przepisów art. 136 § 2, art. 138 i 139 k.p.c. jest
wyłączone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W art. 133 § 1 i 2 k.p.c. wyrażona została zasada doręczania pism sądowych
osobom fizycznym i prawnym, a także osobom niemającym osobowości prawnej;
jeżeli osoby te ustanowiły pełnomocnika procesowego lub osobę upoważnioną do
odbioru pism sądowych, doręczeń należy dokonywać do ich rąk (art. 133 § 3 k.p.c.).
Wyjątek odnosi się do Skarbu Państwa, któremu pisma sądowe doręcza się
wyłącznie za pośrednictwem organów uprawnionych do jego reprezentowania lub
pracowników upoważnionych do odbioru pism.
Brzmienie art. 133 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. pozwala przyjąć, że z chwilą
ustanowienia pełnomocnika procesowego lub osoby upoważnionej do odbioru pism
doręczenia dokonane bezpośrednio udzielającemu pełnomocnictwa lub
upoważnienia są bezskuteczne. Powołany przepis nie uzasadnia jednak
stanowiska, że w takich sytuacjach doręczenia można dokonać wyłącznie do rąk
ustanowionego pełnomocnika procesowego lub osoby upoważnionej do odbioru
pism, z wyłączeniem doręczenia zastępczego, chyba że zachodzi potrzeba
zawiadomienia lub wezwania także udzielającego omawianego umocowania, np.
celem zawarcia ugody lub przesłuchania w charakterze strony. Skoro zatem
ustanowienie pełnomocnika procesowego bądź osoby umocowanej do odbioru
pism, czyni te osoby adresatami pism, to stosownie do art. 138 § 1 k.p.c. a
adresowane do nich pisma mogą im być skutecznie doręczone w sposób w tym
przepisie określony.
Powołany przepis nie różnicuje dopuszczalności doręczenia zastępczego w
zależności od tego jaki status przysługuje adresatowi. Skuteczność zastępczego
doręczenia pisma adresatowi, będącego osobą fizyczną, jest wynikiem
domniemania, że pismo dotarło do jego rąk. Jest to wprawdzie domniemanie
usuwalne, ale zwalczać można je tylko wykazując istnienie okoliczności faktycznych
uniemożliwiających doręczenie. Odmiennej oceny nie uzasadnia powołanie się na
względy zaufania, jakimi mocodawca darzy osobę, którą czyni uprawnioną do
przyjmowania pism. Przeciwnie, udzielenie umocowania ze swej istoty obejmuje
przekonanie, że przyjmujący je pozostaje w takiej sytuacji, iż adresowane do niego
pisma dotrą do jego rąk także wtedy, gdy ze względu na nieobecność w miejscu
zamieszkania nie mógłby ich odebrać osobiście.
Wbrew twierdzeniu składającego zażalenie, przyjęcie pisma przez domownika
adresata, a w razie jego nieobecności przez administrację domu, dozorcę lub organ
gminy, nie wymaga dokumentowania wymaganego zadeklarowania przez te osoby,
że podjęte przez nie pismo oddadzą adresatowi. Obowiązku w tym względzie nie
nakłada żaden przepis. Także w tym przypadku należy przyjąć istnienie
domniemania, że wymienione osoby podjęły się oddania pisma adresatowi. Gdyby
było inaczej, należałoby to wykazać dostępnymi środkami dowodowymi. Odmiennie
stanowisko odbierałoby sens uregulowaniu w zakresie doręczeń zastępczych.
Z tych względów należało zażalenie oddalić (art. 39318 § 1, art. 39319, 397 § 1 i
2 oraz art. 385 k.p.c.).