Postanowienie z dnia 5 listopada 2004 r., III CK 27/04

Zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości sąd drugiej instancji
rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym.

Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Antoni Górski
Sędzia SN Kazimierz Zawada

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zakładów Azotowych "A." S.A. w W. przy
uczestnictwie dłużnika Krzysztofa M. o ogłoszenie upadłości, po rozpoznaniu na
posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 5 listopada 2004 r. kasacji
uczestnika od postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 3 lipca 2003 r.
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Uwzględniając wniosek wierzyciela - Zakładów Azotowych "A." S.A. w W.,
postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy - Sąd Gospodarczy w
Radomiu ogłosił upadłość Krzysztofa M., prowadzącego działalność gospodarczą
pod firmą Przedsiębiorstwo Wielobranżowe ,,M." w K.K., ustalając że
postanowieniem z dnia 11 czerwca 2001 r. Sąd Rejonowy w Radomiu zatwierdził
układ dłużnika z wierzycielami. W myśl tego układu, z ogólnej sumy zadłużenia -
4 290 171,31 zł do zapłaty pozostała kwota 2 603 008,45 zł. Po zaspokojeniu części
wierzycieli niespłacony z układu dług w 2002 r. wyniósł kwotę 399 199,56 zł, którą
powiększają długi nieobjęte układem w kwocie 82 542,85 zł oraz inne zobowiązania
wobec Banku PKO S.A. w kwocie 1 515 017,19 zł, z tytułu należności
publicznoprawnych w kwocie 954 031,30 zł, z tytułu wynagrodzeń pracowniczych w
kwocie 143 729,83 zł i na poczet funduszu socjalnego w kwocie 48 009,81 zł.
Tymczasem stan majątku dłużnika przedstawiał wartość 2 217 117,94 zł i w tych
warunkach utracił on płynność finansową. Wielkość zadłużenia przewyższa
dwukrotnie wartość jego majątku, a zaniechanie spłaty długów ma charakter trwały.
Mając to na względzie Sąd Rejonowy uznał, że stosownie do art. 1 § 1 w związku z
art. 14 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października
1934 r. - Prawo upadłościowe (jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.
- dalej: "Pr.upadł.") zasadne było ogłoszenie upadłości dłużnika.
Zażalenie dłużnika na postanowienie o ogłoszeniu upadłości zaskarżonym
kasacją postanowieniem, wydanym na posiedzeniu niejawnym, Sąd Okręgowy
oddalił, nie podzielając zarzutu wnoszącego zażalenie jakoby nie miał on zdolności
upadłościowej. Za decydujące w tym względzie uznał prowadzenie przez niego
zaewidencjonowanej działalności gospodarczej, co czyni go przedsiębiorcą w
rozumieniu art. 1 § 1 Pr.upadł., porównanie zaś jego stanu zadłużenia i wartości
majątku przeczy podniesionemu twierdzeniu, że przejściowe trudności
uniemożliwiają mu spłacanie długów.
W kasacji, powołując się na obie jej podstawy, dłużnik zarzucił, że wydanie
zaskarżonego postanowienia nastąpiło z naruszeniem art. 68 Pr.upadł. - wobec
wydania go na posiedzeniu niejawnym, art. 218 pkt 3 Pr.upadł. - ze względu na
odmowę umorzenia postępowania mimo wniosku wierzyciela, oraz art. 382, 397 §
2, art. 386 § 4 k.p.c. przez ich ,,niezastosowanie i nieuwzględnienie stanowiska
procesowego wierzyciela, wyrażającego wolę zakończenia postępowania
upadłościowego przez jego umorzenie".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie zauważyć należy, że z dniem 1 października 2003 r. weszła w
życie ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr
80, poz. 535 ze zm.). Stosownie do art. 536 tej ustawy, w sprawach, w których
ogłoszono upadłość przed dniem jej wejścia w życie, stosuje się przepisy
dotychczasowe. Przedmiotem zaskarżenia jest postanowienie o ogłoszeniu
upadłości wydane przed wejściem w życie powołanej ustawy, co oznacza
podległość sprawy przepisom rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia
24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe.
W myśl zasady ogólnej wyrażonej w art. 69 Pr.upadł., sprawę upadłościową
sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Rozpoznanie sprawy na rozprawie
należy do wyjątków, które sprowadzają się do rozpoznania sprzeciwu co do uznania
lub odmówienia uznania wierzytelności (art. 165 § 1), do rozstrzygnięcia zarzutów
przeciwko układowi (art. 189 § 2) oraz do rozpoznania wniosku o uchylenie układu z
powodu skazania (art. 197 § 1 i 2).
Zasada niejawności dotyczy postępowania upadłościowego, w tym
postępowania poprzedzającego ogłoszenie upadłości i samego ogłoszenia
upadłości, z tym zastrzeżeniem, że niejawność nie oznacza braku dostępności osób
zainteresowanych do udziału w posiedzeniu sądu. Według art. 73 Pr.upadł., gdy
zachodzi potrzeba wysłuchania upadłego, syndyka, wierzyciela lub członka rady
wierzycieli, nastąpi to, stosownie do okoliczności, bądź przez spisanie protokołu w
obecności lub nieobecności innych osób zainteresowanych, bądź przez
oświadczenie na piśmie. W postępowaniu w przedmiocie upadłości sąd w miarę
potrzeb i możliwości wysłuchuje dłużnika i wierzycieli, a gdy wniosek dotyczy
upadłości przedsiębiorstwa państwowego, sąd może w razie potrzeby wysłuchać
także radę pracowniczą i organ założycielski (art. 10 Pr.upadł.). W § 2 i 3
powołanego artykułu wskazane zostały inne przypadki tzw. jawności wewnętrznej,
wyrażające jej odmienność od jawności w postaci rozprawy.
Przewidziana w art. 69 Pr.upadł. zasada niejawności posiedzeń w
postępowaniu upadłościowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7
czerwca 1994 r., III CKN 35/94, OSNCP 1994, nr 11, poz. 227) nie doznaje
ograniczenia w postępowaniu odwoławczym, stosownie bowiem do art. 17 § 1
Pr.upadł., na postanowienie sądu pierwszej instancji o ogłoszeniu upadłości
upadłemu służy zażalenie. Ponieważ przepisy Prawa upadłościowego nie regulują
sposobu rozpoznawania środków odwoławczych, na podstawie odesłania do
kodeksu postępowania cywilnego (art. 68 Pr.upadł.), stosuje się art. 397 § 1 tego
kodeksu, według którego sąd drugiej instancji rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu
niejawnym. Nie usuwa to wprawdzie możliwości wyznaczenia rozprawy (art. 148 § 2
k.p.c.), ale pozostawione to zostało uznaniu sądu.
W świetle tych uwag nieuzasadniony okazał się podniesiony w kasacji zarzut
nieważności postępowania jako następstwa rozpoznania zażalenia na posiedzeniu
niejawnym.
Wadliwości kwestionowanego postanowienia skarżący upatrywał także w tym,
że Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku wierzyciela o umorzenie postępowania
upadłościowego. Stosownie do art. 218 § 1 pkt 3 Pr.upadł., sąd umarza
postępowanie upadłościowe, gdy wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swe
wierzytelności, żądają umorzenia. Tymczasem wniosek w tym względzie z dnia 20
czerwca 2003 r. pochodzi tylko od jednego z tych wierzycieli, a co za tym idzie nie
odpowiada wymaganiu powołanego przepisu. Wbrew oczekiwaniu skarżącego, Sąd
nie był natomiast zobligowany do podejmowania czynności zmierzających do
ustalenia, jakie stanowisko w przedmiocie umorzenia postępowania prezentują
pozostali wierzyciele.
Z tych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39312 k.p.c.).