Postanowienie z dnia 20 lutego 2003 r., II CZ 9/03

Apelacja od odmowy wpisu hipoteki łącznej w księdze wieczystej,
założonej dla odłączonej nieruchomości, podlega opłacie sądowej w
wysokości dziesiątej części wpisu stosunkowego (§ 32 pkt 6 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia
wysokości wpisów w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.).

Sędzia SN Helena Ciepła (przewodniczący)
Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
Sędzia SN Hubert Wrzeszcz

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Józefy G. i Stanisława G. przy
uczestnictwie Leszka Ireneusza N. o wpis, po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 20 lutego 2003 r., zażaleń uczestnika
postępowania na postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 8 listopada
2002 r. i z dnia 16 października 2002 r.
uchylił oba postanowienia.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 8 listopada 2002 r.
odrzucił zażalenie na postanowienie tego Sądu z dnia 16 października 2002 r. o
odrzuceniu apelacji - z tego powodu, że pełnomocnik uczestnika postępowania
(radca prawny) nie opłacił zażalenia wpisem stałym. Apelacja, w której pełnomocnik
skarżącego (radca prawny) zarzucał brak wpisu hipoteki łącznej w dziale IV nowo
założonej księgi wieczystej, odrzucona została także z powodu nie opłacenia jej
wpisem sądowym stałym (§ 27 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych -
Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm., dalej: "r.wpis.cyw.").
Rozpoznając zażalenia na oba wskazane postanowienia Sąd Najwyższy
zważył co następuje:
Odnosząc się do postawionej w zażaleniu tezy, że ani apelacja, ani późniejsze
zażalenie na postanowienie o odrzuceniu apelacji nie podlegały opłacie stałej,
bowiem sąd z urzędu powinien dokonać wpisu hipoteki łącznej do nowo założonej
księgi wieczystej, wyjaśnić należy, że pierwotna nieruchomość miała założoną
księgę wieczystą, do której wpisano obciążenie hipoteką łączną, a następnie na
wniosek dokonano odłączenia z tej księgi garażu, dla którego założono odrębną
księgę wieczystą bez wpisu hipoteki łącznej. Brak tego wpisu stał się podstawą
wniesionej apelacji.
Sprawy o wpis w księdze wieczystej, a więc także o wpis hipoteki, sąd
rozpoznaje w postępowaniu nieprocesowym tylko na wniosek, chyba że przepis
szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu (art. 626-8 § 1 k.p.c.). Z przepisu §
11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie
prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz. 1122,
dalej: "rozp.wyk.") wynika, że jeżeli prawo obciąża dwie albo więcej nieruchomości,
przy każdym wpisie zaznacza się to z urzędu, wymieniając wszystkie
nieruchomości obciążone. W piśmiennictwie dotyczącym § 31 uchylonego
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 1992 r. w sprawie
wykonania przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 29, poz.
128 ze zm.), którego odpowiednikiem jest powołany § 11 rozp.wyk., trafnie
podkreślono, że przyjęte uregulowanie nie zwalnia strony i notariusza od
powinności złożenia wniosku o wpis hipoteki łącznej. Przepis § 11 rozp.wyk. należy
zatem traktować jedynie jako rozwinięcie i uzupełnienie zasady działania Sądu na
wniosek, a także jako naturalną konsekwencję przepisu art. 76 ust. 1 ustawy z dnia
6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst Dz.U. z 2001 r. Nr 124,
poz. 1361). Wniosku stron o wpis hipoteki łącznej nie można zatem traktować
jedynie jako impulsu do dokonania czynności, która i tak zostałaby podjęta z urzędu
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1994 r., III CZP 85/94, OSNC
1995, nr 1, poz. 3).
Przy takim rozumieniu omawianych uregulowań prawnych nie powinna budzić
zastrzeżeń teza, że w przypadku złożenia wniosku o wpis hipoteki łącznej do księgi
wieczystej, założonej dla odłączonej nieruchomości, sąd powinien pobrać dziesiątą
część wpisu stosunkowego (§ 32 pkt 6 r.wpis.cyw.). Tak samo zatem powinien
postąpić w przypadku wniesienia apelacji od wpisu, którego wadliwość polega na
nie wpisaniu hipoteki łącznej (§ 20 r.wpis.cyw.). Skoro więc dla wymienionych pism
przewidziana jest opłata w postaci wpis sądowego stosunkowego, brak było
podstaw do stosowania § 27 r.k.s. i rygoru przewidzianego w art. 17 ustawy z dnia
13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U.
z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.).
Z przytoczonych względów należało zaskarżone postanowienia uchylić (art.
386 § 1 w związku z art. 397 § 2 i art. 393-18 § 3 k.p.c.).