Postanowienie z dnia 30 listopada 2000 r., I CKN 886/98

Z ustawowego wymagania prowadzenia działalności gospodarczej w
rozmiarach służących realizacji celów fundacji nie wynika bezwzględny zakaz
pokrywania się przedmiotu działalności gospodarczej fundacji z przedmiotem
jej działalności statutowej.

Przewodniczący: Sędzia SN Tadeusz Wiśniewski (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Zbigniew Kwaśniewski, Kazimierz Zawada

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2000 r. na rozprawie
sprawy z wniosku zarządu Fundacji K.W. o wpis do rejestru, na skutek kasacji
wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 20
maja 1998 r.,
postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 20 października 1997 r.
i przekazać sprawę wymienionemu Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania.

Uzasadnienie

W dniu 31 lipca 1997 r. Thomas Jean C. i Peter Paul S. ustanowili aktem
notarialnym fundację pod nazwą ,,Fundacja K.W.". Z oświadczenia fundatorów
wynika, że celem Fundacji jest wspomaganie integracji obywateli polskich z
cudzoziemcami przebywającymi w Polsce. Cel ten ma być realizowany m. in. przez
organizowanie spotkań, konferencji, seminariów i tym podobnych imprez
kulturalnych oraz przez prowadzenie działalności wydawniczej. Fundatorzy
oświadczyli ponadto, że dla realizacji swoich celów Fundacja może prowadzić
działalność gospodarczą na zasadach określonych w statucie. Analogiczne
sformułowania co do celu Fundacji znajdują się w jej statucie (§ 7). W § 11 statutu
postanowiono natomiast, że przedmiotem działalności gospodarczej Fundacji może
być prowadzenie działalności wytwórczej i usługowej również w takich zakresach
jak działalność wydawnicza, szkolenia zawodowe, działalność turystyczna i
wypoczynkowa oraz organizacja imprez kulturalnych i rozrywkowych.
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy postanowieniem z dnia 20 października
1997 r. odmówił wpisu Fundacji do rejestru. Sąd ten wyszedł z założenia, że
,,realizacja celów fundacji i zakres jej działalności gospodarczej nie mogą być
tożsame", gdyż pozostawałoby to w kolizji z istotą fundacji (stawałaby się ona
wówczas podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie celu, dla
którego została powołana) oraz, że fundacja nie może prowadzić działalności
gospodarczej dla realizacji swoich celów, a jedynie ,,może środki finansowe z tej
działalności przeznaczać na realizację celów fundacji".
Apelację zarządu ,,Fundacji K.W." od powyższego postanowienia Sąd
Wojewódzki w Warszawie oddalił postanowieniem z dnia 20 maja 1998 r. Sąd
drugiej instancji podzielił pogląd Sądu Rejonowego co do sprzeczności z prawem
oświadczenia o ustanowieniu Fundacji oraz przytoczonych postanowień statutu.
W kasacji, opartej na podstawie wymienionej w art. 3931 pkt 1 k.p.c., skarżąca
zarzuciła naruszenie art. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach i wniosła o
zmianę zaskarżonego postanowienia Sądu drugiej instancji przez ,,dokonanie wpisu
Fundacji do rejestru".
Rozpoznając kasację według przepisów dotychczasowych (art. 5 ust. 2 ustawy
z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy
o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48,
poz. 554), Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (jedn.
tekst: 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.), fundacja może prowadzić działalność
gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów. Oznacza to, że
działalność gospodarcza fundacji ma z jednej strony pozostawać w ścisłym związku
z prowadzoną działalnością statutową, z drugiej jednak strony nie może stanowić
wyłącznego zadania fundacji. Efekty działalności gospodarczej mają zatem tylko
uzupełniać środki przeznaczone na działalność statutową.
Sąd rejestrowy, rozważając - w myśl art. 9 ust. 1 ustawy o fundacjach -
zgodność celu i statutu fundacji z przepisami prawa niewątpliwie musi dokonywać
oceny ustalonego statutu również z powyższego punktu widzenia. W ramach tej
oceny Sąd pierwszej instancji przyjął, że przedmiot działalności gospodarczej w
żadnym wypadku nie może pokrywać się, i to w jakimkolwiek stopniu, z
przedmiotem działalności statutowej fundacji. Podobnie w tej materii wypowiedział
się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 20 stycznia 1998 r.,
I CKN 417/97 (OSNC 1998, nr 10, poz. 157), w którym stwierdzono, że działalność
gospodarcza fundacji nie może być co do rodzaju i zakresu tożsama, czy też
zbieżna z działalnością statutową fundacji, prowadziłoby to bowiem do sprzeczności
z art. 1 ustawy o fundacjach, polegającej na zbieżności danego rodzaju działalności
statutowej z dochodową działalnością fundacji.
Skład orzekający w niniejszej sprawie poglądu tego nie podziela. W myśl art.
art. 1 ustawy o fundacjach, fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych
z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub
gospodarczo użytecznych, jeżeli zaś fundacja ma prowadzić działalność
gospodarczą, to tylko w rozmiarach służących realizacji jej celów (art. 5 ust. 5
ustawy). Podporządkowanie rozmiarów działalności gospodarczej realizowanym
przez fundację celom nie stwarza jednak bezwzględnej konieczności
przedmiotowego rozdzielenia omawianych sfer działania. Akcent trzeba bowiem
kłaść nie na treść postanowień statutowych, lecz na ich praktyczną realizację, przy
czym chodzić powinno jedynie o zachowanie akcesoryjności czy też subsydiarności
działalności gospodarczej względem działalności celowej (statutowej). Przed
rozpoczęciem działalności gospodarczej trudno w ogóle w tej mierze konkretnie się
wypowiadać, gdyż sytuację należy rozpatrywać dynamicznie. Dlatego też dopiero w
trakcie realizacji celów fundacji oraz po podjęciu przez nią działalności
gospodarczej możliwa jest miarodajna ocena, czy wyznaczone w art. 5 ust. 5
ustawy o fundacjach granice działalności gospodarczej są przestrzegane. W razie
przekroczenia tych granic znajdzie zastosowanie regulacja zawarta w art. 12
ustawy o fundacjach, dotycząca sądowego nadzoru nad działalnością fundacji.
W statucie dołączonym do wniosku przewiduje się, że przedmiot działalności
gospodarczej, którą zamierza podjąć ,,Fundacja K.W.", w niektórych zakresach, np.
w odniesieniu do działalności wydawniczej, ma się pokrywać z zasadniczym
przedmiotem jej działalności. Rozstrzygając sporną kwestię trzeba jednak
uwzględnić również okoliczność, że przedmioty te zostały określone w statucie
bardzo ogólnie. Nie ma zresztą wymagania, ażeby na etapie wstępnym czynić to
precyzyjniej. W granicach prowadzonej już działalności gospodarczej, np.
wymienionej działalności wydawniczej, mogą być bowiem podejmowane
różnorodne czynności, a w ich wyniku uzyskiwane zróżnicowane rezultaty. Mają
one co prawda mieścić się w ogólnym pojęciu danej formy działalności, lecz nie
muszą być identyczne. Jedne z nich mogą pozostawać w zgodności z celem
fundacji, inne zaś tylko ze statutowym przedmiotem działalności gospodarczej.
Należy stwierdzić, że zakwestionowane przez wnioskodawcę stanowisko Sądu
Rejonowego, następnie zaakceptowane przez Sąd Okręgowy, koliduje z treścią art.
1 i art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach. Stanowisko to w rzeczywistości oznacza
wprowadzenie do postępowania dotyczącego rejestru fundacji pozaustawowego
kryterium w postaci wymagania, ażeby rodzaje i zakresy działalności statutowej i
gospodarczej fundacji były w sposób zasadniczy i diametralny zróżnicowane oraz
wyraźnie rozdzielone.
Z przedstawionych powodów na podstawie art. 39313 § 1 w związku z art. 13
§ 2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji