Postanowienie SN - I CKN 786/98
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:I CKN 786/98
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2001/1/6
Data wydania:2000-06-06
Postanowienie z dnia 6 czerwca 2000 r., I CKN 786/98

Rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego w sprawie zmiany nazwiska dziecka
w postępowaniu administracyjnym zastępujące zgodną wolę rodziców (art. 97
§ 2 k.r.o.), oparte na przesłance jego dobra, nie narusza przepisów art. 7 i 8
Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską dnia 30 września 1991 r. (Dz.U. Nr 120, poz. 526).

Przewodniczący: Sędzia SN Tadeusz Wiśniewski
Sędziowie SN: Krzysztof Kołakowski, Iwona Koper (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2000 r. na rozprawie kasacji
uczestnika postępowania Romana S. od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w
Olsztynie z dnia 4 marca 1998 r., w sprawie skargi uczestnika postępowania o
wznowienie postępowania w sprawie z wniosku Barbary S. o zezwolenie na zmianę
nazwiska małoletniej
postanowił oddalić kasację.

Uzasadnienie

We wznowionym na skutek skargi uczestnika Romana S. postępowaniu Sąd
Rejonowy w Olsztynie wyraził zgodę na zmianę nazwiska małoletniej córki stron
Martyny z dotychczasowego ,,K." na ,,S.", które jest nazwiskiem męża jej matki,
przybranym przez wnioskodawczynię przy zawarciu małżeństwa.
W dokonanych ustaleniach Sąd Rejonowy przyjął, że małoletnia Martyna
urodziła się dnia 20 kwietnia 1991 r. ze związku pozamałżeńskiego, została uznana
przez uczestnika w dniu 25 marca 1993 r. i pozostała przy nazwisku matki.
Wnioskodawczyni zawarła dnia 22 kwietnia 1995 r. związek małżeński
z Dariuszem S. i nosi jego nazwisko. Martyna jest wychowywana przez matkę i jej
męża wraz z przyrodnią siostrą. Uczestnik postępowania przebywa w Kanadzie,
dokąd wyjechał przed urodzeniem się córki.
Podyktowana dobrem małoletniej zmiana nazwiska na takie, jakie nosi jej
rodzina - w ocenie Sądu - ułatwi jej życie codzienne, funkcjonowanie w szkole
i zapobiegnie ewentualnym szykanom ze strony rówieśników z powodu
odmienności nazwiska w stosunku do pozostałych członków rodziny. Zmiana ta nie
stanowi równocześnie ograniczenia ojcu naturalnemu władzy rodzicielskiej.
Jako podstawę prawną wydanego postanowienia wskazano przepisy art. 5
ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (jedn. tekst:
Dz.U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328 ze zm.).
Zaskarżonym kasacją postanowieniem Sąd Wojewódzki w Olsztynie oddalił
apelację uczestnika (...). Podzielając ustalenia faktyczne i oceny prawne Sądu
Rejonowego, Sąd drugiej instancji uznał bezzasadność zarzutów skarżącego, a w
uzasadnieniu podstawy prawnej zaakceptowanego rozstrzygnięcia, wskazał na
przepis art. 97 § 2 k.r.o.
W kasacji uczestnika opartej na obu ustawowych podstawach zarzucono
obrazę art. 328 § 2 k.p.c. przez brak wyjaśnienia, w czym przejawia się dobro
dziecka, przemawiające za zmianą jego nazwiska, a ponadto naruszenie przepisów
art. 7 i 8 Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. ratyfikowanej
przez Rzeczpospolitą Polską dnia 30 września 1991 r. (Dz.U. Nr 120, poz. 526)
przez ich niezastosowanie. Uczestnik domagał się zmiany zaskarżonego
postanowienia przez nadanie małoletniej nazwiska dwuczłonowego ,,S.-S." lub jego
uchylenia i przekazania sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
W związku z treścią sformułowanych w kasacji wniosków, punktem wyjścia
rozważań trzeba uczynić ogólne zasady dotyczące zmiany nazwiska dziecka. Może
ona nastąpić jedynie w wyraźnie wskazanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym
wypadkach: sądowego ustalenia ojcostwa (art. 72 i 89 § 2), nadania dziecku
nazwiska męża matki (art. 90 § 1), zawarcia małżeństwa przez rodziców po
urodzeniu się dziecka (art. 88 § 2), przysposobienia (art. 122 § 1 i 2) oraz
rozwiązania przysposobienia, jeżeli sąd postanowi, że przysposobiony powraca do
swego pierwotnego nazwiska (art. 126 § 2 zdanie drugie). Ponadto, w konsekwencji
ustalonej w prawie rodzinnym zasady, że dziecko nosi nazwisko ojca (z
wyłączeniem sytuacji odmiennie uregulowanych - art. 89 i 90), zmiana nazwiska
następuje w razie obalenia domniemania ojcostwa na skutek powództwa o
zaprzeczenie ojcostwa (art. 62 § 3), uznania dziecka przez ojca (art. 72 i 89 § 1),
unieważnienie uznania dziecka (art. 80 i 81) oraz zaprzeczenia macierzyństwa,
które pociąga za sobą unicestwienie domniemania ojcostwa z art. 62 (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 2 marca 1966 r., II CR 31/66, OSNCP 1966, nr 11, poz. 198).
Poza wymienionymi wypadkami zmiana nazwiska dziecka może nastąpić
w trybie administracyjnym na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r.
o zmianie imion i nazwisk. W myśl art. 5 ust. 2 tej ustawy, jeżeli zmiana nazwiska
na podstawie art. 1 ma dotyczyć tylko jednego z rodziców, to ewentualne
rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko następuje również na podstawie decyzji
administracyjnej i wymaga zgody drugiego z rodziców, chyba że nie ma on pełnej
zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo jest pozbawiony
władzy rodzicielskiej, a ponadto zgody dziecka, jeżeli ukończyło 14 lat. Z wnioskiem
o zmianę nazwiska małoletniego dziecka w trybie omawianej ustawy może także
wystąpić jego przedstawiciel ustawowy, jeżeli wniosek jest uzasadniony ważnymi
względami (art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 ustawy), przy czym również wówczas
konieczna jest zgoda drugiego rodzica oraz małoletniego, jeżeli ukończył 14 lat.
Ubocznie należy zauważyć, że w sprawie nie chodziło o zmianę nazwiska w
trybie wymienionej ustawy, lecz wynikłą z zawarcia małżeństwa. Skorygowana
przez Sąd Wojewódzki podstawa prawna postanowienia Sądu pierwszej instancji,
także z tej przyczyny, błędnie odwoływała się do art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15
listopada 1956 r.
W obu wskazanych wypadkach, w razie braku porozumienia między rodzicami
odnośnie do nazwiska dziecka, każde z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do
sądu opiekuńczego. Sąd ten nie orzeka jednak o zmianie nazwiska jako takiej ani
nie wypowiada się o jej dopuszczalności z punktu widzenia przesłanek ustawy o
zmianie imion i nazwisk, lecz na podstawie art. 97 § 2 k.r.o. rozstrzyga co do
istotnej sprawy dziecka. Nie adekwatny do przedmiotu rozstrzygnięcia jest w tej
sytuacji wniosek kasacji uczestnika o zmianę zaskarżonego postanowienia przez
nadanie małoletniej nazwiska w brzmieniu w nim wskazanym.
Wydane w trybie art. 97 § 2 k.r.o. postanowienie zastępuje wolę rodziców.
Przesłankę rozstrzygnięcia o istotnych sprawach dziecka, ze względu na
szczególny charakter stosunków między rodzicami a dziećmi, stanowi dobro
dziecka, decydujące w nich o stopniu staranności rodziców w wykonywaniu władzy
rodzicielskiej.
Polemikę z oceną Sądu drugiej instancji w tym przedmiocie podjął skarżący w
ramach opartego na drugiej ustawowej podstawie kasacji zarzutu uchybienia
przepisowi art. 328 § 2 k.p.c. Przepis ten, zawarty w dziale II - postępowanie przed
sądami pierwszej instancji, tytułu VI, księgi I kodeksu postępowania cywilnego, z
mocy art. 391 k.p.c. stosuje się do postępowania przed sądem drugiej instancji
odpowiednio, to jest z uwzględnieniem podwójnej funkcji tego sądu, jako sądu
merytorycznego a zarazem odwoławczego. Gdy zatem sąd drugiej instancji oddala
apelację, podzielając niewadliwe - jego zdaniem - ustalenia faktyczne i ich ocenę
prawną, przyjęte przez sąd pierwszej instancji, to spełnia określony w art. 328 § 2
k.p.c. ustawowy wymóg wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia i
wyjaśnienia podstawy prawnej orzeczenia, powołując się na nie w uzasadnieniu bez
potrzeby ich ponownego przytaczania. Wyjaśnienie, w czym - w okolicznościach
przedmiotowej sprawy - przejawia się dobro małoletniej, przemawiające za zmianą
jej nazwiska na nazwisko pozostałych członków jej rodziny, którego nie znajduje
kasator w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, upatrując w tym naruszenia
przez Sąd drugiej instancji art. 328 § 2 k.p.c., zawarte zostało w przywołanych już
na wstępie motywach rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Zostały one przez
Sąd Wojewódzki w zakresie objętym zarzutem uznane za słuszne i zaakceptowane.
W świetle powyższego, brak jest uzasadnionej podstawy do przypisania temu
Sądowi zarzucanego uchybienia przepisom postępowania.
Przepis art. 7 ust. 1 Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r.
wymienia chronione nią prawa dziecka do sporządzenia niezwłocznie po jego
urodzeniu aktu urodzenia, do otrzymania od momentu urodzenia imienia, uzyskania
obywatelstwa oraz - jeśli jest to możliwe - do poznania swoich rodziców i
pozostawania pod ich opieką. Natomiast przepis art. 7 ust. 2 adresowany do
państw-stron Konwencji, nakłada na nie obowiązek zapewnienia, aby prawa te stały
się zgodne z ich ustawodawstwem wewnętrznym oraz zobowiązaniami
międzynarodowymi.
Stosownie do art. 8 Konwencji państwa-strony zobowiązane są do podjęcia
działań mających na celu poszanowanie praw dziecka do zachowania jego
tożsamości, w tym obywatelstwa, nazwiska, stosunków rodzinnych zgodnych
z prawem z wyłączeniem bezprawnych ingerencji, a w wypadku, gdy dziecko
zostało bezprawnie pozbawione części lub wszystkich elementów swojej
tożsamości, do okazania właściwej pomocy i ochrony w celu jak najszybszego
przywrócenia jego tożsamości.
Podmiotem uprawnionym na gruncie przytoczonych regulacji prawnych jest
dziecko, natomiast podmiotem zobowiązanym państwo, które obciąża obowiązek
stworzenia odpowiednich środków prawnych, administracyjnych i socjalnych
zapewniających osobie uprawnionej możliwie najszersze korzystanie z jej praw
wynikających z Konwencji i chroniących ją przed bezprawną ingerencją ze strony
organów państwowych i innych podmiotów. Granicę ingerencji prawodawczej
państwa-strony w prawa dziecka wyznacza zawarty w Konwencji katalog jego
nienaruszalnych praw. (...)
Drugi zarzut kasacji nie może być uznany za uzasadniony, gdy zważy się, że
wydając zaskarżone postanowienie, Sąd Wojewódzki kierował się przesłanką dobra
dziecka, która przy wykładni i stosowaniu Konwencji o prawach dziecka ma rangę
dyrektywy generalnej, ergo wszystkie zawarte w niej normy prawne należy
interpretować i stosować przy jej uwzględnieniu. Ponadto, o czym była już mowa, w
opartym na podstawie z art. 97 § 2 k.r.o. postanowieniu sąd nie orzeka o zmianie
nazwiska małoletniej i chociaż wiąże organ administracji w tym zakresie, przez to że
usuwa brak porozumienia między rodzicami, powodując takie następstwa jakby
porozumienie to istniało, nie przesądza w znaczeniu merytorycznym decyzji organu
administracji co do zmiany jej nazwiska.
Z przytoczonych względów kasacja uczestnika, w której brak
usprawiedliwionych podstaw, podlega oddaleniu (art. 39312 k.p.c.).



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] I CKN 471/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/7-8/126
2003-06-04 
[IC] I CKN 414/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/9/139
2003-06-10 
[IC] I CKN 413/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2003/2/24
2002-02-26 
[IC] I CKN 348/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/7-8/125
2003-05-22 
[IC] I CKN 316/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/7-8/117
2003-04-24 
  • Adres publikacyjny: