Postanowienie z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 752/99

Możliwe jest wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z
rejestru handlowego także wtedy, gdy w postępowania likwidacyjnym - mimo
spieniężenia całego majątku spółki - nie zostały wypełnione wszystkie jej
zobowiązania.

Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Barbara Myszka
Sędzia SA Anna Owczarek

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku ,,S.-P.", spółki z o.o. w likwidacji w W. o
wykreślenie z rejestru, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 8 stycznia 2002 r. na
rozprawie, kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w
Warszawie z dnia 11 lutego 1999 r.
uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wnioskodawca ,,S.-P." spółka z o.o. w likwidacji wniosła o wykreślenie jej z
rejestru handlowego. Sąd Rejonowy wniosek ten oddalił, ustalając, że spółka
spieniężyła cały majątek w czasie trwania likwidacji, jednakże wierzyciele nie zostali
zaspokojeni. (...)
Oddalając wniosek o wykreślenie z rejestru, Sąd Rejonowy uznał, że wyzbycie
się majątku spółki nie jest równoznaczne z zakończeniem likwidacji, gdyż zgodnie
z art. 271 k.h. o zakończeniu likwidacji można mówić po łącznym spełnieniu
przesłanek wymienionych w tym przepisie, zaspokojenie lub zabezpieczenie
wierzycieli jest zaś jednym z najważniejszych wymagań zakończenia likwidacji. Ten
warunek nie został spełniony przez wnioskodawcę.
Pogląd ten podzielił Sąd Okręgowy w Warszawie, który postanowieniem
z dnia 11 lutego 1999 r. oddalił apelację wnioskodawcy.
Postanowienie to zaskarżyła kasacją wnioskująca spółka. Jako podstawy
kasacyjne wskazała naruszenie prawa materialnego tj. art. 271 § 1 i art. 277 k.h.
przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. W związku z tym wniosła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Likwidacja spółki stanowi złożony zespół czynności następujących po jej
rozwiązaniu, którego celem jest niewątpliwie spłacenie wierzycieli i ustalenie masy
majątkowej netto, mającej ulec repartycji między wspólnikami. Wbrew jednak
stanowisku wyrażonemu przez Sądy obu instancji, przepis art. 271 § 1 k.h. nie
określa warunków, które muszą być kumulatywnie spełnione, aby likwidację uznać
za zakończoną w rozumieniu art. 277 k.h. W przepisie tym wymieniono czynności
likwidatora; chodzi o zakończenie interesów bieżących spółki, ściągnięcie
należności, wypełnienie zobowiązań i spieniężenie majątku spółki, a następnie
przekazanie do dyspozycji wspólników pozostałej nadwyżki (kwoty likwidacyjnej).
Zgodnie z art. 275 k.h., wykonanie tych czynności umożliwia dopiero podział
majątku spółki. Treść tego przepisu pozwala zatem jednoznacznie stwierdzić, że
likwidacja spółki zostaje zakończona z chwilą podziału majątku spółki bądź podjęcia
decyzji co do definitywnego przeznaczenia środków pieniężnych lub przedmiotów
majątkowych przekazanych do depozytu sądowego (lub innego), na zabezpieczenie
wierzytelności spornych bądź jeszcze nie wymagalnych. Takie znaczenie ma użyty
w art. 277 § 1 k.h. zwrot ,,po zakończeniu likwidacji". Oczywiście, takie rozumienie
pojęcia ,,zakończenie likwidacji" zakłada, że spieniężony majątek spółki umożliwia
wykonanie wszelkich zobowiązań, które obciążają spółkę. Powstaje zatem pytanie,
czy w sytuacji, gdy spieniężony majątek spółki (po zakończeniu bieżących
interesów i ściągnięciu wierzytelności) nie wystarcza na wypełnienie wszelkich
zobowiązań spółki, wyłączona jest możliwość uznania, że likwidacja jest
zakończona, a tym samym uwzględnienie wniosku likwidatora o wykreślenie spółki
z rejestru handlowego. Pozytywne w tym względzie stanowisko wyraził Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 20/96 (OSNC 1997, nr
5, poz. 53). Stwierdzono, że możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w wyniku przeprowadzonego i
zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek,
a mimo to zostaną nie wypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce. Sąd
Najwyższy wskazał w uzasadnieniu, że kodeks handlowy nie reguluje sytuacji, w
której spółka z o.o. ma nie wypełnione ciążące na niej zobowiązania mimo zbycia w
toku postępowania likwidacyjnego całego majątku i przeznaczenia go na spłatę
długów. W tej sytuacji - według Sądu Najwyższego - należy sięgnąć do
analogicznych rozwiązań Prawa upadłościowego i Prawa spółdzielczego, które
przewidują odpowiednio, że postępowanie upadłościowe będzie zakończone, mimo
iż nie wszyscy wierzyciele zostaną zaspokojeni z masy upadłości, jak też
dopuszczają możliwość wykreślenia z rejestru spółdzielni, która nie wypełniła w
toku likwidacji wszystkich zobowiązań.
Sądy orzekające w niniejszej sprawie nie podzieliły tego poglądu podnosząc,
że prowadzi to do zwolnienia przedsiębiorcy od zobowiązań w drodze wykreślenia
z rejestru, bez potrzeby zaspokojenia wierzycieli. Twierdzenia te nie są
uzasadnione. Należy zauważyć, że przepis art. 298 § 1 k.h. przewiduje
odpowiedzialność majątkową członka zarządu spółki, jeżeli egzekucja przeciwko
spółce okazała się bezskuteczna. W niniejszej sprawie bezskuteczność egzekucji
potwierdzano fakt oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, gdyż majątek spółki
nie wystarczał na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Zresztą nawet
ogłoszenie upadłości i przeprowadzenie postępowania upadłościowego z reguły nie
umożliwia zaspokojenia wszystkich wierzycieli.
Oddalenie wniosku o wykreślenie spółki z rejestru handlowego z tego powodu,
że nie zaspokojono wszystkich wierzycieli prowadzi praktycznie do akceptacji
istnienia ,,martwego" podmiotu gospodarczego. Nie ma prawnych możliwości
wymuszenia podjęcia przez spółkę działalności gospodarczej, co zresztą
pozostawałoby w sprzeczności z zasadą wolności prowadzenia tej działalności. W
konsekwencji prowadzi to do rozwiązań, które trudno uznać za racjonalne,
utrzymuje bowiem stan, w którym istnieje spółka nie podejmująca działalności
gospodarczej, a zarazem nie ma realnych możliwości zaspokojenia jej wierzycieli.
Takiego rozwiązania nie sposób akceptować.
Reasumując, uzasadnione jest stanowisko, że jeżeli w toku postępowania
likwidacyjnego nie zostaną wypełnione wszystkie zobowiązania spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, mimo spieniężenia całego jej majątku, możliwe
jest wykreślenie tej spółki z rejestru handlowego.
Z tych względów, na podstawie art. 39313 k.p.c., orzeczono, jak w sentencji.