Postanowienie z dnia 19 maja 2004 r., I CK 37/04

Postanowienie sądu drugiej instancji uchylające postanowienie o
odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania nie podlega rozpoznaniu w
postępowaniu kasacyjnym dotyczącym orzeczenia rozstrzygającego sprawę
co do istoty.

Sędzia SN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
Sędzia SN Bronisław Czech
Sędzia SN Marek Sychowicz (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Wiesława O. o wznowienie postępowania z
wniosku Janusza S. i Wioletty S. przy uczestnictwie Franciszki O., Wiesława O.,
Jana O., Krystyny O., Aleksandra O., Andrzeja O., Teresy D., Haliny W. i Henryki O.
o rozgraniczenie, zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego
w Nisku z dnia 9 lipca 1998 r., po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu
19 maja 2004 r. kasacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Okręgowego w
Tarnobrzegu z dnia 3 lipca 2003 r.
oddalił kasację i zasądził od wnioskodawców Janusza S. i Wioletty S. solidarnie
na rzecz uczestników postępowania Franciszki O., Wiesława O. i Jana O. solidarnie
kwotę 200 zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W postępowaniu zakończonym prawomocnym postanowieniem z dnia 9 lipca
1998 r. Sąd Rejonowy w Nisku dokonał rozgraniczenia nieruchomości,
oznaczonych jako działki nr 600 i 601, położonych w N. Uczestnik postępowania
Wiesław O., powołując się na pozbawienie go możności działania i na nowe
dowody, wniósł o wznowienie tego postępowania. Sąd Rejonowy w Nisku
postanowieniem z dnia 31 stycznia 2000 r. odrzucił skargę, ale na skutek zażalenia
uczestnika postępowania Jana O., który podniósł, że był pozbawiony możności
działania, Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2000 r.
uchylił to postanowienie, uznając, że uczestniczka Franciszka O. pozbawiona była
możności działania. Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2001 r. Sąd Rejonowy w
Nisku skargę oddalił, ale postanowienie to, na skutek apelacji wnioskodawców
Janusza i Wioletty S., Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu postanowieniem z dnia 6
grudnia 2001 r. uchylił i sprawę przekazał Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania. Sąd Rejonowy w Nisku postanowieniem z dnia 31 marca 2003 r.
uchylił postanowienie tego Sądu z dnia 9 lipca 1998 r. i dokonał rozgraniczenia
działki nr 600, stanowiącej własność wnioskodawców, z działką nr 601, stanowiącej
własność uczestników postępowania Henryki O. i Franciszki O., w ten sposób, że
ustalił, iż granica ta biegnie przez określone punkty, zgodnie z linią koloru
pomarańczowego na szkicu sporządzonym przez geodetę Edwarda S.
Rozstrzygnięcie to oparte zostało na następujących ustaleniach.
Działkę nr 600 wnioskodawcy nabyli w drodze darowizny od spadkobierców
Barbary B., której prawo własności działki zostało stwierdzone aktem własności
ziemi, wydanym w 1974 r. w postępowaniu uwłaszczeniowym. Takim też aktem
zostało stwierdzone prawo własności działki nr 601 na rzecz Henryka O. W 1967 r.,
z naruszeniem granicy ewidencyjnej między działkami, Henryk O. zbudował nową
stodołę, na co Barbara B. wyraziła zgodę. W tym samym roku Henryk B. postawił
drewniany płot biegnący od stodoły do drogi, a w roku następnym zbudował
przybudówkę do stodoły na murowanych przęsłach. Do 1995 r. nie było sporu
pomiędzy zainteresowanymi o przebieg granicy. Według Sądu Rejonowego, stan
faktyczny istniejący na gruncie w dniu 4 listopada 1971 r. określa stan prawny
przebiegu granicy. Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu, oddalając postanowieniem z
dnia 3 lipca 2003 r. apelację wnioskodawców stwierdził, że zgodnie z art. 153 k.c.
pierwszym kryterium rozgraniczenia jest stan prawny, a stanem tym dla
rozgraniczanych działek jest stan posiadania w dniu 4 listopada 1971 r., stanowiący
podstawę wydania aktów własności ziemi dla samoistnych posiadaczy tych działek.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 3 lipca 2003 r.
zaskarżyli kasacją wnioskodawcy. Podstawę kasacji stanowi naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 370 i 373 w związku z art. 397 § 2 k.p.c., polegające na
nieodrzuceniu zażalenia uczestnika Jana O. na postanowienie Sądu Rejonowego w
Nisku z dnia 31 stycznia 2000 r., pomimo że uczestnik ten nie miał legitymacji do
złożenia tego zażalenia, oraz art. 379 pkt 5 i art. 401 pkt 2 k.p.c. polegające na
przyjęciu, że zachodziła podstawa do wznowienia postępowania przez uznanie, iż
uczestniczka postępowania Franciszka O. została pozbawiona możności działania i
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 153 k.c. przez błędne jego zastosowania
wobec nieustalenia granicy zgodnie ze stanem prawnym wynikającym z treści
aktów własności ziemi i art. 1 pkt 1 i art. 12 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 26 października
1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250 ze
zm.) przez przyjęcie, że z chwilą wydania aktu własności ziemi Henryk O. stał się
właścicielem działki nr 601 w takich granicach, jakie istniały w dniu 4 listopada
1971 r. i istnieją obecnie. Skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego
postanowienia oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Nisku z dnia 31 marca
2003 r., a także postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 17
kwietnia 2000 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Po uchyleniu przez Sąd Okręgowy postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 31
stycznia 2000 r., o dopuszczalności wznowienia orzekał w rozpoznawanej sprawie
Sąd pierwszej instancji i badanie dopuszczalności wznowienia połączył z
rozpoznaniem sprawy (art. 411 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). W postanowieniu
zaskarżonym kasacją Sąd Okręgowy w ogóle nie zajął się kwestią dopuszczalności
wznowienia. Skarżący nie wskazali jednak żadnych przepisów postępowania, które
przy wydaniu tego postanowienia zostały naruszone ze względu na dopuszczenie w
sprawie wznowienia. Skarżący nie zarzucili, że pomimo odpowiedniego zarzutu
apelacji nie został on rozpoznany, bądź że pomimo ciążącego na sądzie drugiej
instancji obowiązku rozważenia z urzędu dopuszczalności wznowienia, Sąd
Okręgowy tego nie uczynił. Tylko w razie takich podstaw kasacji możliwe byłoby
poddanie kontroli kasacyjnej zaskarżonego postanowienia w zakresie, w jakim
dopuszczone zostało wznowienie postępowania w sprawie.
Zarzuty kasacji dotyczące naruszenia przepisów postępowania odnoszą się do
postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 17 kwietnia 2000 r., wydanego w
postępowaniu poprzedzającym wydanie postanowienia zaskarżonego kasacją.
Wprawdzie skarżący nie powołali się na art. 380 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., ale
jedynie ten przepis, który - w związku z art. 39319 k.p.c. - odpowiednio
zastosowany w postępowaniu kasacyjnym mógłby stanowić podstawę
zakwestionowania w kasacji wymienionego postanowienia z dnia 17 kwietnia
2000 r. Pomijając bliższe rozważania dotyczące możliwości stosowania w
postępowaniu kasacyjnym art. 380 k.p.c. należy uznać, że w sytuacji, w której na
postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na postanowienie o
odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania nie przysługuje ani zażalenie do
Sądu Najwyższego (art. 39318 § 1 i 2 k.p.c.) ani kasacja (art. 392 k.p.c.; zob.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2001 r., I CZ 94/01, OSNC
2002, nr 3, poz. 34 i z dnia 15 października 2001 r., V CKN 357/01, OSNC 2002, nr
7-8, poz. 92), to i postanowienie sądu drugiej instancji uchylające postanowienie o
odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania nie podlega - chociaż nie
przysługuje od niego zażalenie - rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy, rozpoznający
kasację od orzeczenia rozstrzygającego sprawę co do jej istoty. Gdyby było inaczej,
oznaczałoby to zupełnie niezrozumiałą możliwość poddania kontroli sądu trzeciej
instancji dopuszczenia wznowienia postępowania, podczas gdy odmowa takiego
dopuszczenia, do której dochodzi w takiej samej sytuacji procesowej, kontroli takiej
nie podlega.
Zagadnienie znaczenia, jakie dla określenia granic nieruchomości nabytej na
podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu
własności gospodarstw rolnych ma akt własności ziemi wydany stosownie do art. 12
tej ustawy, nie jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego nowe (zob. uchwałę z dnia
11 maja 1995 r., III CZP 45/95, OSNC 1995, nr 10, poz. 137 i tam powołane
orzeczenia oraz postanowienia z dnia 25 stycznia 2001 r., I CKN 901/98 i z dnia 31
stycznia 2001 r., III CKN 1037/98, nie publ.). Według poglądu, który należy uznać
za utrwalony, akt własności ziemi stanowi poświadczenie nabycia z mocy prawa
własności nieruchomości w takich granicach, w jakich rolnik posiadał ją w dniu 4
listopada 1971 r. W sytuacji zatem, w której akt własności odwołuje się tylko do
danych wynikających z ewidencji gruntów - tak jak ma to miejsce w aktach
własności ziemi wydanych na rzecz Barbary B. i Henryka O. - a stan posiadania
nieruchomości w dniu 4 listopada 1971 r. nie pokrywał się w pełni z
nieruchomością, której granice wynikają z ewidencji gruntów, dopuszczalne jest
postępowanie o rozgraniczenie. W takim wypadku podstawą rozgraniczenia jest
stan prawny wynikający z posiadania nieruchomości w dniu 4 listopada 1971 r.
Jego ustalenie powinno nastąpić w toku postępowania o rozgraniczenie. Wbrew
zarzutowi kasacji, Sąd Okręgowy nie naruszył więc ani art. 153 k.c., ani art. 1 ust. 1
i art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności
gospodarstw rolnych.
Wobec powyższego, skoro kasacja okazała się niezasadna, należało ją oddalić
(art. 39312 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).