Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 5 października 2004 r.
III SZP 1/04

Na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Kon-
kurencji i Konsumentów jako sądu pierwszej instancji, przysługuje zażalenie
do sądu drugiej instancji (art. 394 w związku z art. 367 § 2 i art. 361 k.p.c.).

Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Beata Gudowska, Józef Iwulski, Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca),
Zbigniew Myszka, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca, uzasadnienie),

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Ryszard Wal-
czaka, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w dniu 5 października 2004 r. sprawy
z powództwa ,,P." SA w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów o stwierdzenie znaczącej pozycji rynkowej, na skutek zagadnienia praw-
nego przekazanego przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego postanowieniem
z dnia 25 lutego 2004 r., III SK 42/04

,,Czy od postanowień Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu ochrony konku-
rencji i konsumentów (sądu antymonopolowego) przysługują środki odwoławcze do
Sądu Najwyższego?"

1. na podstawie art. 39314 § 4 k.p.c. przejął sprawę do rozpoznania;
2. zarządził połączenie do wspólnego rozpoznania sprawy III SK 42/04 oraz
sprawy III SZ 1/04;
3. przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do rozpoznania zażalenie
strony powodowej ,,P." SA w W. na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie-
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 października 2003 r. [...].

U z a s a d n i e n i e


I. Postanowieniem z dnia 25 lutego 2004 r. (III SK 42/04), wydanym na pod-
stawie art. 39314 § 1 k.p.c., skład trzyosobowy Sądu Najwyższego przedstawił po-
większonemu składowi Sądu Najwyższego do rozstrzygnięcia następujące zagad-
nienie prawne:

,,czy od postanowień Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów (Sądu Antymonopolowego) przysługują środki odwoławcze do
Sądu Najwyższego?"

W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego Sąd Najwyższy pod-
niósł, co następuje:

1. W rozpoznawanej sprawie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów (Prezes UOKiK), działając na podstawie art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca
2000 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 73, poz. 852 ze zm. - powoływanej
nadal jako: Prawo telekomunikacyjne), wydał postanowieniem z dnia 21 grudnia
2002 r., mocą którego stwierdził, że ,,P." SA (,,P.") jest operatorem o znaczącej pozy-
cji na krajowym rynku usług telefonicznych świadczonych w sieci komórkowej. Na-
stępnie, Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
postanowieniem z dnia 8 października 2003 r. [...] odrzucił zażalenie ,,P." na powyż-
sze postanowienie Prezesa UOKiK, stwierdzając, iż skarżący - powód nie wykazał,
że co najmniej jeden z członków zarządu ,,P." jest obywatelem polskim, a tym samym
wniesione zażalenie nie spełnia wymagań formalnych określonych w art. 47949 w
związku z art. 47966 i art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c. i z tej przyczyny jest ono niedopusz-
czalne. Z kolei, w kasacji od powyższego postanowienia Sądu Okręgowego w War-
szawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 października 2003 r. peł-
nomocnik powoda zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy, a w szczególności naruszenie art. 126 § 1 pkt 4 i art. 47931
k.p.c. oraz art. 47949, art. 47966 i art. 47947 § 2 k.p.c., a także art. 372 i art. 373 Ko-
deksu spółek handlowych. W uzasadnieniu zarzutów kasacji pełnomocnik powoda
przedstawił w szczególności argumentację w kwestii dopuszczalności zaskarżenia do
Sądu Najwyższego postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów odrzucającego zażalenie na postanowienie Prezesa
UOKiK, w której nawiązał do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12
czerwca 2002 r., P 13/01 (OTK-A 2002 nr 4 poz. 42) oraz do orzeczenia Sądu Naj-
wyższego z dnia 10 czerwca 2003 r. (I CZ 59/03), zwracając przy tym uwagę na to,
że w danym wypadku właściwym środkiem zaskarżenia jest kasacja, a nie zażalenie
- natomiast pogląd, wedle którego postanowienie takie jest niezaskarżalne byłby
niemożliwy do pogodzenia z ,,konstytucyjnymi zasadami prawa do sądu, zaskarżal-
ności i dwuinstancyjności". Tymczasem pozwany Prezes UOKiK wniósł o odrzucenie
kasacji, wywodząc, że w świetle dotychczasowego orzecznictwa sądowego wniesie-
nie do Sądu Najwyższego kasacji na postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie
- Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest niedopuszczalne oraz wskazując na
to, że zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów nie zamyka powodowi drogi sądowej w tej sprawie, bo-
wiem postanowienie to zostało wydane przez Prezesa UOKiK w związku z prowa-
dzonym przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Prezes URTiP)
postępowaniem administracyjnym, w wyniku którego wydana zostanie decyzja admi-
nistracyjna, podlegająca następnie zaskarżeniu do Sądu.

2. Przedstawiając stan prawny obowiązujący w zakresie zasad i trybu postę-
powania, w wyniku którego wydane zostało zaskarżone postanowienie Sądu Okrę-
gowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sąd Najwyższy
wskazał na to, że:

Po pierwsze, wedle stanu prawnego obowiązującego w grudniu 2002 r. (czyli
w dacie wydania przez Prezesa UOKiK w przedmiotowej sprawie postanowienia z
dnia 21 grudnia 2002 r. stwierdzającego, że ,,P." jest operatorem o znaczącej pozycji
na krajowym rynku usług telefonicznych świadczonych w sieci komórkowej), Prezes
URTiP jest organem właściwym do ustalania ,,w porozumieniu z Prezesem UOKiK" w
drodze decyzji tego, że: a) operator publiczny ,,zajmuje pozycję dominującą" (w ro-
zumieniu ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie konsu-
mentów) na rynku świadczenia określonej usługi telekomunikacyjnej na tym obszarze
(art. 57 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 57 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego); b) jeżeli
udział operatora w rynku świadczenia określonej usługi telekomunikacyjnej na obsza-
rze wskazanym w decyzji jest równy lub większy od 25%, to operator publiczny ,,jest
operatorem o znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świadczenia danej usługi tele-
komunikacyjnej", (art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 57 ust. 4 Prawa telekomunika-
cyjnego); c) pomimo, że udział operatora w rynku świadczenia określonej usługi tele-
komunikacyjnej na obszarze wskazanym w decyzji jest niższy od 25 %, to jednak -
biorąc pod uwagę jego zdolność do wpływania na funkcjonowanie tego rynku, jego
przychody w odniesieniu do rozmiaru tego rynku, jego możliwości dostępu do użyt-
kowników końcowych oraz jego doświadczenie w świadczeniu usług telekomunika-
cyjnych na rynku - ,,jest operatorem o znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świad-
czenia danej usługi telekomunikacyjnej" (art. 57 ust. 2 w związku z art. 57 ust. 4
Prawa telekomunikacyjnego); d) pomimo, że udział operatora w rynku świadczenia
określonej usługi telekomunikacyjnej na obszarze wskazanym w decyzji jest równy
lub większy od 25%, to jednak - biorąc pod uwagę jego zdolność do wpływania na
funkcjonowanie tego rynku, jego przychody w odniesieniu do rozmiaru tego rynku,
jego możliwości dostępu do użytkowników końcowych oraz jego doświadczenie w
świadczeniu usług telekomunikacyjnych na rynku - ,,nie jest operatorem o znaczącej
pozycji rynkowej w zakresie świadczenia określonej usługi telekomunikacyjnej" (art.
57 ust. 3 w związku z art. 57 ust. 2 oraz art. 57 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego).
Po drugie, że powyższe decyzje Prezesa URTiP obowiązany jest wydawać
zawsze ,,w porozumieniu" z Prezesem UOKiK, jakkolwiek przepisy Prawa telekomu-
nikacyjnego nie określają ani zasad, ani trybu współdziałania obu organów w tym
zakresie. W tej sytuacji, należy stanąć na stanowisku, że skoro wydane przez Preze-
sa UOKiK postanowienie ma na celu stwierdzenie ,,posiadania" lub też ,,nie posiada-
nia" przez operatora ,,pozycji dominującej" lub ,,znaczącej pozycji rynkowej" w zakre-
sie świadczenia określonej usługi telekomunikacyjnej (art. 57 ust. 7 w związku z art.
57 ust. 1 - ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego) i pozostaje zawsze w związku z pro-
wadzonym przez Prezesa URTiP postępowaniem administracyjnym w konkretnej
sprawie, w której Prezes URTiP powinien wydać następnie decyzję stwierdzającą
,,posiadania" lub też ,,nie posiadania" przez operatora ,,pozycji dominującej" lub ,,zna-
czącej pozycji rynkowej" w zakresie świadczenia określonej usługi telekomunikacyj-
nej (art. 57 ust. 1 pkt 1 - pkt 2, art. 57 ust. 2 i art. 57 ust. 3 w związku z art. 57 ust. 4
Prawa telekomunikacyjnego), to: a) oznacza to tożsamość przedmiotu rozstrzygnię-
cia podejmowanego naprzód w formie postanowienia przez Prezesa UOKiK (art. 57
ust. 7 Prawa telekomunikacyjnego) z przedmiotem rozstrzygnięcia podejmowanego
następnie w formie decyzji przez Prezesa URTiP; b) równocześnie wskazuje na to, iż
wydane przez Prezesa UOKiK postanowienie ma zawsze charakter merytoryczny i w
tym sensie przesądza już o treści decyzji, jakkolwiek formalnie nie rozstrzyga jeszcze
sprawy "co do jej istoty" (art. 104 § 2 k.p.a.).
Po trzecie, skoro wydane przez Prezesa UOKiK postanowienie, mające na
celu stwierdzenie ,,posiadania" lub też ,,nie posiadania" przez operatora ,,pozycji do-
minującej" lub ,,znaczącej pozycji rynkowej" w zakresie świadczenia określonej usługi
telekomunikacyjnej (art. 57 ust. 7 w związku z art. 57 ust. 1 - ust. 3 Prawa telekomu-
nikacyjnego), pozostaje zawsze w związku z prowadzonym przez Prezesa URTiP
postępowaniem administracyjnym w konkretnej sprawie, w której Prezes URTiP po-
winien wydać następnie decyzję stwierdzającą ,,posiadanie" lub też ,,nie posiadanie"
przez operatora ,,pozycji dominującej" lub "znaczącej pozycji rynkowej" w zakresie
świadczenia określonej usługi telekomunikacyjnej (art. 57 ust. 1 pkt 1 - pkt 2, art. 57
ust. 2 i art. 57 ust. 3 w związku z art. 57 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego), to ozna-
cza to również, iż w danym wypadku do postanowienia wydanego przez Prezesa
UOKiK odnosi się także dyspozycja art. 106 k.p.a., który stanowi także o tym, że:
,,Jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny
organ (wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie), decyzję
wydaje się po zajęciu stanowiska przez ten organ" (art. 106 § 1 k.p.a.), przy czym
,,Zajęcie stanowiska przez ten organ następuje w drodze postanowienia, na które
służy zażalenie" (art. 106 § 5 k.p.a.). Należy jednak mieć na uwadze również i to, że
z kolei art. 57 ust. 7 Prawa telekomunikacyjnego stanowi wyraźnie, iż: ,,Na postano-
wienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (...) przysługuje zaża-
lenie do Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu antymonopolowego". W tej sytuacji,
w uzasadnieniu rozpoznawanego postanowienia Sądu Najwyższego wyrażony został
pogląd prawny, wedle którego: ,,Postępowanie administracyjne w sprawie zakończo-
nej postanowieniem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydanym
w trybie art. 57 ust. 1 - 3 Prawa telekomunikacyjnego jest więc postępowaniem jed-
noinstancyjnym."
Po czwarte, wprawdzie przepisy Prawa telekomunikacyjnego nie regulują za-
sad i trybu rozpoznawania przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów zażalenia na postanowienia Prezesa UOKiK wydane na pod-
stawie art. 57 ust. 1 - ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego (art. 111 ust. 2 - ust. 4
Prawa telekomunikacyjnego - a contrario), tym niemniej dyspozycja art. 47928 § 1 pkt
2 k.p.c. (stanowiącego, iż Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów jest właściwy w sprawach zażaleń na postanowienia wydawane przez
Prezesa UOKiK zarówno w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów - Dz.U. Nr 122, poz.
1319 ze zm., jak i na podstawie przepisów innych ustaw) wskazuje jednoznacznie na
to, że postępowanie w sprawie zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK wydane
na podstawie art. 57 ust. 1 - ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego toczy się wedle prze-
pisów Kodeksu postępowania cywilnego w sprawach gospodarczych.
Po piąte, przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują expressis
verbis możliwości wnoszenia środków odwoławczych od postanowień Sądu Okręgo-
wego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do Sądu Najwyższego. Natomiast
art. 47935 § 2 k.p.c. stanowi, że: ,,Od wyroku sądu ochrony konkurencji i konsumen-
tów przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia."
Po szóste, w rozpoznawanej sprawie należy mieć na uwadze także i to, że w
wyniku rozpoznania pytania prawnego dotyczącego zgodności z Konstytucją RP art.
47931 k.p.c. (stanowiącego, iż: ,,§ 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala
odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po upły-
wie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także wtedy,
gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania. § 3. Sąd ochrony
konkurencji i konsumentów, uwzględniając odwołanie od decyzji, zmienia decyzję w
całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy.") Trybunał Konstytucyjny wyrokiem
z dnia 12 czerwca 2002 r., P 13/01 (OTK-A 2002 nr 4 poz. 42) orzekł, iż: ,,I. 1. Art.
47931 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego: 1) jest
niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Pol-
skiej przez to, że ustalając katalog rozstrzygnięć zawierających zarówno cechy po-
stępowania pierwszoinstancyjnego, jak i odwoławczego uniemożliwia właściwą kon-
trolę instancyjną, pozbawiając stronę apelacyjnego środka odwoławczego od orze-
czenia Sądu Antymonopolowego wydanego w pierwszej instancji; 2) nie jest nie-
zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. (...)", a w konsekwencji
orzekł, że przepis art. 47931 k.p.c. traci moc z dniem 30 listopada 2003 r. Ponieważ
ustawodawca przed dniem 30 listopada 2003 r. nie zmienił powyższego przepisu,
przeto w dacie przedstawienia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego niniej-
szego zagadnienia prawnego, tzn. w dniu 25 lutego 2004 r. stan prawny w tym za-
kresie jest taki, że przepis art. 47931 k.p.c. utracił moc obowiązującą.
3. Równocześnie, w uzasadnieniu niniejszego postanowienia Sąd Najwyższy
wskazał na następujące wątpliwości dotyczące zaskarżania postanowień Sądu
Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do Sądu
Najwyższego, które - w opinii Sądu Najwyższego - są wynikiem rozbieżności ocen
dotyczących charakteru prawnego i cech postępowania przed Sądem Okręgowym w
Warszawie - Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
Po pierwsze, w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd prawny,
wedle którego postępowanie przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów (są-
dem antymonopolowym) było i jest postępowaniem pierwszoinstancyjnym (por. wy-
rok z dnia 29 maja 1991 r., III CRN 120/91, OSNCP 1992 nr 5, poz. 87; postanowie-
nie z dnia 7 października 1998 r., I CKN 265/98, OSPiKA 2000 nr 5, poz. 68; posta-
nowienie z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 351/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 47), przy
czym godne uwagi jest w tym kontekście i to, że stosownie do dyspozycji art. 47935 §
1 k.p.c.: ,,Do wyroku sądu ochrony konkurencji konsumentów przepisy art. 387 i 388
stosuje się odpowiednio", natomiast brak analogicznego odesłania do art. 386 § 2, §
4 i § 6 k.p.c.
Po drugie, natomiast odmienny pogląd prawny zaprezentował Sąd Najwyższy
w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 24 września 1993 r., III CZP 92/93
(OSNCP 1994 nr 2, poz. 28), w której stwierdził, że postępowanie przed sądem anty-
monopolowym jest postępowaniem odwoławczym zbliżonym do postępowania rewi-
zyjnego.

Po trzecie, tymczasem ocena prawna dotycząca charakteru postępowania
przed Sądem Okręgowym w Warszawie-Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumen-
tów jako postępowania pierwszoinstancyjnego albo jako postępowania odwoławcze-
go zbliżonego do postępowania apelacyjnego, względnie jako postępowania ,,hybry-
dowego" jest istotna dla rozważanego zagadnienia prawnego, bowiem zagadnienie
dopuszczalności zaskarżenia postanowień tego Sądu musi być rozpatrywane w
kontekście konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (art.
176 ust. 1 Konstytucji RP) i konstytucyjnego prawa strony do zaskarżenia orzeczeń
wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji RP).
Po czwarte, w kwestii zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego w
sprawach gospodarczych wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia
12 czerwca 2002 r., P 13/01 (OTK-A 2002 nr 4, poz. 42), w którym stwierdził, że art.
47931 k.p.c. jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 oraz art. 2 Konstytucji RP
przez to, że ustalając katalog rozstrzygnięć zawierających zarówno cechy postępo-
wania pierwszoinstancyjnego, jak i postępowania odwoławczego, uniemożliwia wła-
ściwą kontrolę instancyjną, pozbawiając stronę apelacyjnego środka odwoławczego
od orzeczenia Sądu Antymonopolowego (Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów) wydanego w pierwszej instancji. Równocze-
śnie w uzasadnieniu powyższego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kasa-
cja nie gwarantuje ,,jako publicznoprawny środek odwoławczy właściwej ochrony inte-
resu prawnego strony postępowania, którą zapewnia drugoinstancyjne, apelacyjne
postępowanie sądowe. Oznacza to, iż wprowadzenie możliwości wniesienia kasacji
od orzeczenia Sądu Antymonopolowego nie może uzasadniać twierdzenia o tym, iż
strona ma zagwarantowaną możliwość sądowej kontroli orzeczenia w zwykłym trybie
instancyjnym. Należy ponadto podkreślić, że z punktu widzenia regulacji zawartych w
Konstytucji środek zaskarżenia powinien być skuteczny w tym sensie, iż powinien
umożliwiać merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu odwoławczym.
Gwarancje takie zapewnia postępowanie apelacyjne, a nie kasacyjne. Dotyczy to w
szczególności możliwości przeprowadzenia postępowania dowodowego."
Po piąte, zakładając że wyrażona w art. 176 ust. 1 Konstytucji RP zasada
dwuinstancyjności ma charakter uniwersalny i absolutny: ,,powinna być ona respek-
towana także w postępowaniu kończącym się w pierwszej instancji wydaniem - jak w
niniejszej sprawie - postanowienia odrzucającego zażalenie na postanowienie orga-
nu ochrony konkurencji i konsumentów. Oznacza to, że stronie postępowania w
sprawach ochrony konkurencji powinien przysługiwać środek zaskarżenia od takiego
postanowienia sądu ochrony konkurencji i konsumentów do sądu drugiej instancji."
Po szóste, mimo to w poprzedzającym powyższe orzeczenie Trybunału Kon-
stytucyjnego z dnia 12 czerwca 2002 r., P 13/01 (OTK-A 2002 nr 4, poz. 42) orzecz-
nictwie sądowym Sądu Najwyższego oraz Sądu Apelacyjnego utrwalił się przeciwny
pogląd prawny, wedle którego od postanowień Sądu Antymonopolowego (Sądu
Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów) nie służy
żaden środek zaskarżenia - ani kasacja (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 351/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 47), ani zażalenie
(por. postanowienie Sądu Antymonopolowego z dnia 10 maja 1995 r., XVII Amr
17/95 - LEX nr 56574).
4. W opinii składu Sądu Najwyższego przedstawiającego do rozstrzygnięcia
powyższe zagadnienie prawne, przy ocenie charakteru prawnego postanowienia
Sądu Antymonopolowego (Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów) o odrzuceniu zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK
należy mieć na uwadze, że zażalenie to ,,odpowiada - podobnie, jak odwołanie od
decyzji Prezesa Urzędu - konstrukcji pozwu w ogólnym postępowaniu cywilnym, bo-
wiem wymagania odnoszące się do zażalenia (art. 47932 § 1 i 2 k.p.c. w związku z
art. 47928 § 3 k.p.c.) są zbliżone do wymagań pozwu (art. 187 k.p.c.), a ponadto za-
żalenie, podobnie jak pozew, ,,uruchamia" postępowanie sądowe w pierwszej instan-
cji. W konsekwencji można przyjąć, że kwestionowane w niniejszym postępowaniu
postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów jest postanowieniem odpowiadającym postanowieniu o odrzuceniu po-
zwu."
5. Ponieważ jednak Sąd Najwyższy jest właściwy do rozpoznawania kasacji
od wyroków Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów (art. 47935 § 2 k.p.c.), dlatego w uzasadnieniu swego postanowienia z dnia
11 sierpnia 1999 r., I CKN 351/99 (OSNC 2000 nr 3, poz. 47) Sąd Najwyższy stwier-
dził, że: ,,zważywszy także na pierwszeństwo art. 47935 § 2 k.p.c. przed art. 392 § 1
k.p.c. (uwaga: następnie - art. 392 k.p.c.) oraz brak podstaw do stosowania art. 361
k.p.c. - oczywistym jest wniosek, iż od postanowień sądu antymonopolowego, także
kończących postępowanie, kasacja nie przysługuje". Pogląd prawny o niedopusz-
czalności wnoszenia do Sądu Najwyższego kasacji od postanowień Sądu Okręgo-
wego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - wedle opinii składu
Sądu Najwyższego przedstawiającego do rozpoznania niniejsze zagadnienie prawne
- w stanie prawnym ukształtowanym w wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny
wyroku z dnia 12 czerwca 2002 r., P 13/01 (OTK-A 2002 nr 4, poz. 42): ,,doznaje
wzmocnienia przez to, że Sąd ten jest sądem pierwszej instancji, a zatem nie jest
sądem drugiej instancji, od którego postanowień o odrzuceniu pozwu służyłaby ka-
sacja do Sądu Najwyższego (art. 392 k.p.c.). Z tego samego powodu nie służy za-
żalenie do Sądu Najwyższego (art. 39818 k.p.c.). Sąd Najwyższy jest jednak właściwy
do rozpoznania zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odrzuceniu kasacji (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 10 czerwca 2003 r., I CZ 59/03)."
6. Wymaga więc rozważenia kwestia, czy postanowienie Sądu Antymonopo-
lowego (Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumen-
tów) o odrzuceniu zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK ,,jest zaskarżalne do
sądu drugiej instancji", skoro brak jest wyraźnego przepisu ustawowego wykluczają-
cego taką możliwość (art. 78 Konstytucji RP - a contrario) i nie wyklucza tego także
dyspozycja art. 47935 § 2 k.p.c. Zdaniem składu Sądu Najwyższego przedstawiające-
go do rozpoznania niniejsze zagadnienie prawne: ,,Prowadzi to do wniosku, że są-
dem właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu antymonopolowe-
go o odrzuceniu zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów jest sąd apelacyjny. Przyjęcie tezy, że powyższe postanowienie jest
niezaskarżalne, wymagałoby przekonującego i szerokiego uzasadnienia, iż nie ogra-
nicza to zainteresowanym prawa do sądu (art. 45 Konstytucji RP)."
7. Wreszcie, w uzasadnieniu niniejszego postanowienia przedstawiającego do
rozpoznania zagadnienie prawne skład Sądu Najwyższego zwraca uwagę i na to, że:
,,kasacja od postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów z dnia 8 września 2003 r. została wniesiona przed dniem 30
listopada 2003 r., a zatem przed dniem utraty mocy obowiązującej przepisów k.p.c.
wskazanych w sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 czerwca 2002
r., P 13/01, zaś Sąd Najwyższy rozpoznaje tę kasację po tej dacie. Ma to znaczenie,
bowiem ocena dopuszczalności zaskarżenia postanowienia sądu antymonopolowego
powinna być dokonywana z uwzględnieniem skutków tego wyroku, a zwłaszcza wy-
rażonego w jego uzasadnieniu poglądu, że postępowanie przed sądem antymono-
polowym jest postępowaniem pierwszoinstancyjnym, co poważnie rzutuje na treść tej
oceny; Sąd Najwyższy powinien zatem uwzględnić stan prawny powstały po dniu 30
listopada 2003 r."

II. Rozważając przedstawione zagadnienie prawne należy mieć na uwadze, co
następuje:
1. Wniesienie zażalenia na postanowienie Prezesa UOKiK wydane w postę-
powaniu prowadzonym na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i kon-
sumentów lub na podstawie przepisów innej ustawy (w danym wypadku: na podsta-
wie przepisów Prawa telekomunikacyjnego) do Sądu Okręgowego w Warszawie-
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 47928 § 1 pkt 2 i art. 47932 k.p.c.)
wszczyna sądowe postępowanie cywilne przed sądem pierwszej instancji (postępo-
wanie pierwszoinstancyjne) w danej sprawie gospodarczej, na co wskazuje: po
pierwsze - okoliczność, że zażalenie to spełniać powinno wymagania formalne (art.
47928 § 3 w związku art. 47932 § 2 k.p.c.) zbliżone do wymagań, jakim odpowiadać
powinien pozew (art. 187 k.p.c.); oraz po drugie - okoliczność, że dopiero wniesienie
zażalenia do Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów otwiera możliwość prowadzenia kontradyktoryjnego postępowania sądowe-
go w tej sprawie, która uprzednio była przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu
administracyjnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., III CRN
129/91, OSNCP 1992 nr 5, poz. 87; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11
sierpnia 1999 r., I CKN 351/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 47; wyrok Trybunału Konsty-
tucyjnego z dnia 12 czerwca 2002 r., P 13/01, OTK-A 2002 nr 4, poz. 42).
2. Wedle stanu prawnego obowiązującego do dnia 18 sierpnia 2004 r., w roz-
dziale 2. (Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji) działu IVa. (Po-
stępowanie w sprawach gospodarczych) Tytułu VII. (Postępowania odrębne) Ko-
deksu postępowania cywilnego brak było przepisów prawnych, które określałyby za-
sady i tryb wnoszenia środków prawnych od postanowień Sądu Okręgowego w War-
szawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Natomiast w nawiązaniu do
dyspozycji pomieszczonego w tym rozdziale przepisu art. 47935 § 2 k.p.c. (stanowią-
cego, że: ,,Od wyroku sądu ochrony konkurencji i konsumentów przysługuje kasacja
do Sądu Najwyższego niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.") w orzecz-
nictwie Sądu Najwyższego został sformułowany pogląd prawny, w myśl którego:
,,skoro ustawodawca expressis verbis dopuścił kasację tylko od wyroków sądu anty-
monopolowego, to - zważywszy także na pierwszeństwo art. 47935 § 2 k.p.c. przed
art. 392 § 1 k.p.c. (uwaga: następnie - art. 392 k.p.c.) oraz na brak podstaw do sto-
sowania art. 361 k.p.c. - oczywistym jest wniosek, iż od postanowień sądu antymo-
nopolowego, także kończących postępowanie, kasacja nie przysługuje" (por. posta-
nowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2000 r., I CKN 351/99, OSNC 2000
nr 3, poz. 47).
Równocześnie, należy mieć na uwadze to, że: po pierwsze - w Konstytucji RP
ustanowiona została zasada sprawiedliwości proceduralnej, będąca konsekwencją
realizacji prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), a wynikająca: a) ze sformu-
łowanej w art. 78 Konstytucji RP (stanowiącego, że: ,,Każda ze stron ma prawo do
zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady
oraz tryb zaskarżania określa ustawa.") zasady zaskarżalności orzeczeń i decyzji
wydanych w pierwszej instancji, której ograniczenia mogą być określane jedynie wy-
jątkowo i w drodze wyraźnych (a nie domniemanych - sic!) postanowień ustawy (por.
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 czerwca 2002 r., P 13/01, OTK-A 2002 nr 4,
poz. 42), oraz b) z pozostającej z nią ścisłym funkcjonalnym związku i sformułowanej
w art. 176 ust. 1 Konstytucji RP (stanowiącym, że: ,,Postępowanie sądowe jest co
najmniej dwuinstancyjne.") zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego; po
drugie - w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących "Postępowania
w sprawach gospodarczych" (Dział IVa), które ma charakter "Postępowania odręb-
nego" (Tytuł VII.), brak jest przepisu stwierdzającego wyraźnie, że od postanowień
Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie
przysługuje możliwość korzystania z żadnych środków prawnych; po trzecie - mil-
czenie ustawodawcy nie powinno być jednak uznawane nigdy za przesądzające
(,,samo przez się") o zamknięciu drogi sądowej; przeciwnie, organ stosujący prawo
powinien dążyć do takiej interpretacji przepisów prawa, która zapewni poszanowanie
przepisów Konstytucji oraz gwarantowanych nią praw podstawowych (por. wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r., SK12/99 oraz wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 12 czerwca 2002 r., P 13/01, OTK-A 2002 nr 4, poz. 42); po
czwarte - w sytuacji, gdy przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące po-
stępowania odrębnego nie przewidują odmiennych uregulowań prawnych w odnie-
sieniu do określonych instytucji procesowych, należy w tym zakresie stosować ogól-
nie obowiązujące przepisy procesowe, o ile nie kolidują one z przepisami dotyczą-
cymi postępowania odrębnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11
sierpnia 1999 r., I CKN 351/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 47); po piąte - oznacza to w
konsekwencji, że w postępowaniu w sprawach gospodarczych, a więc także w po-
stępowaniu w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, od postano-
wień Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji na podstawie art. 394 k.p.c.; tym sa-
mym, dopuszczalne jest także zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w
Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odrzuceniu zażalenia na
postanowienie Prezesa UOKiK (art. 393 § 1 pkt 11 k.p.c.); po szóste - mając na
uwadze to, że w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów obok Sądu
Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 4793 § 1
in fine w związku z art. 47928 § 1 k.p.c.; analogicznie także: w sprawach z zakresu
regulacji energetyki - art. 47946 k.p.c.; w sprawach z zakresu regulacji telekomunika-
cji - art. 47957 k.p.c.; oraz w sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego - art.
47968 k.p.c.), pełniącego funkcję ,,sądu pierwszej instancji", funkcję ,,sądu drugiej in-
stancji" (art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP) właściwego rzeczowo w
,,sprawach antymonopolowych" spełniał wyłącznie Sąd Najwyższy (art. 47935 § 2
k.p.c.; podobnie, jak: w sprawach z zakresu regulacji energetyki - art. 47956 § 2 k.p.c.;
w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji - art. 47967 § 2 k.p.c.; oraz w spra-
wach z zakresu regulacji transportu kolejowego - art. 47978 § 2 k.p.c.; a odmiennie
aniżeli w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone - art.
47942 § 2 k.p.c.), należy stanąć na stanowisku, że to właśnie Sąd Najwyższy był
wówczas również ,,sądem drugiej instancji" właściwym do rozpoznawania zażaleń na
postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów.
3. Z dniem 19 sierpnia 2004 r. weszła w życie ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 172, poz. 1803 z dnia 4 sierpnia 2004 r.) w zakresie, w jakim dotyczy ona
przepisów art. 47912, art. 47931a, art. 47932, art. 47935, art. 47947, art. 47954, art. 47956,
art. 47958, art. 47965, art. 47967, art. 47969, art. 47976 i art. 47978 k.p.c. (art. 13 tej
ustawy).

W wyniku powyższej zmiany, na podstawie art. 1 pkt 75 lit. b tej ustawy, obo-
wiązujący w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów art. 47935 § 2
k.p.c. otrzymał następujące brzmienie: ,,Kasacja od orzeczenia sądu drugiej instancji
przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia." (na podstawie art. 1
pkt 78 lit. b, pkt 81 lit. b oraz pkt 84 lit. b ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępo-
wania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - analogiczne brzmienie, otrzymały
odpowiednio również dalsze obowiązujące przepisy, a mianowicie: art. 47956 k.p.c. -
w sprawach z zakresu regulacji energetyki; art. 47967 k.p.c. - w sprawach z zakresu
regulacji telekomunikacji; oraz art. 47978 k.p.c. - w sprawach z zakresu transportu
kolejowego). Oznacza to, że aktualnie od wszystkich wyroków Sądu Okręgowego w
Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przysługuje apelacja do Sądu
Apelacyjnego w Warszawie, który w zakresie wszystkich spraw antymonopolowych
pełni funkcję "sądu drugiej instancji" (art. 367 § 2 w związku z art. 361 k.p.c.).

Równocześnie: po pierwsze - na podstawie art. 1 pkt 73 ustawy o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, po art. 47931
k.p.c. (przepis ten - zgodnie z pkt II. sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 12 czerwca 2002 r., P 13/01, OTK-A 2002 nr 4, poz. 42 - utracił moc prawną z
dniem 30 listopada 2003 r.) dodany został art. 47931a § 2 k.p.c., stanowiący że: ,,Sąd
ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po upływie termi-
nu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także wtedy, gdy nie
uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania."; oraz po drugie - na pod-
stawie art. 1 pkt 74 tej ustawy art. 47932 § 2 k.p.c. uzyskał następujące brzmienie:
,,Przepisy art. 47928 § 2 i § 3 oraz art. 47930 i art. 47931a stosuje się odpowiednio do
zażaleń na postanowienia Prezesa Urzędu."

W świetle aktualnie obowiązującego porządku prawnego jest więc oczywiste,
że od postanowień Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów jako sądu pierwszej instancji przysługuje zażalenie do sądu drugiej
instancji - Sądu Apelacyjnego w Warszawie na zasadach określonych w art. 394 w
związku z art. 367 § 2 i art. 361 k.p.c.

III. Mając powyższe na uwadze oraz zważywszy na to, że zgodnie z dyspozy-
cją przepisu przejściowego - art. 9 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postę-
powania cywilnego oraz niektórych innych ustaw: ,,Do postępowań w sprawach z za-
kresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, regulacji telekomunikacji i poczty,
regulacji transportu kolejowego, wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy,
stosuje się przepisy tej ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2 - 4." (przy czym ust. 2 - ust. 4
tego przepisu dotyczą wyłącznie wnoszenia lub rozpoznawania kasacji lub apelacji),
powiększony skład Sądu Najwyższego postanowił:

1. Na podstawie art. 39314 § 4 k.p.c. przejąć do rozpoznania od składu trzech
sędziów Sądu Najwyższego kasację w sprawie o sygn. akt III SK 42/04, w nawiąza-
niu do której przedstawione zostało powiększonemu składowi sędziów Sądu Najwyż-
szego do rozstrzygnięcia powyższe zagadnienie prawne, ponieważ: po pierwsze -
pełnomocnik powoda wnosząc w niniejszej sprawie kasację w jej uzasadnieniu
wskazał, iż miał na uwadze zaistniałą na gruncie regulacji prawnej obowiązującej do
dnia 18 sierpnia 2004 r. rozbieżność orzecznictwa Sądu Najwyższego w kwestii do-
puszczalności zaskarżenia do Sądu Najwyższego postanowienia Sądu Okręgowego
w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach z zakresu
ochrony konkurencji i dlatego w kasacji tej zawarł wyraźne oświadczenie, aby: ,,W
przypadku uznania przez Sąd, iż właściwym środkiem zaskarżenia postanowienia z
dnia 8 października 2003 roku jest zażalenie, powód wnosi o rozpoznanie niniejsze-
go pisma jako zażalenia, gdyż spełnia ono wszystkie wymogi stawiane zażaleniu
przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (w szczególności wniesione w ter-
minie w przewidzianym dla zażalenia)."; po drugie - Sąd Najwyższy wziął pod uwagę
również i to, że kasacja w niniejszej sprawie od postanowienia Sądu Okręgowego w
Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 października 2003 r.
[...], które zostało doręczone powodowi w dniu 10 października 2003 r., wniesiona
została przez powoda do Sądu Najwyższego w dniu 17 października 2003 r., a więc
w terminie siedmiodniowym przewidzianym dla wniesienia zażalenia na postanowie-
nie (art. 394 § 2 k.p.c.); po trzecie - Sąd Najwyższy stanął przy tym na stanowisku,
że w państwie prawnym (art. 2 Konstytucji RP) strona nie może ponosić niekorzyst-
nych konsekwencji rozbieżnej interpretacji prawa przez Sąd Najwyższy.

2. Na podstawie art. 219 w związku z art. 39319 oraz art. 391 § 1 k.p.c. połą-
czyć do wspólnego rozpoznania sprawę o sygn. akt III SK 42/04, w której powód
wniósł do Sądu Najwyższego kasację od postanowienia Sądu Okręgowego w War-
szawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 października 2003 r., [...],
oraz sprawę o sygn. akt III SZ 1/04, w której od tego samego postanowienia Sądu
Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 paź-
dziernika 2003 r. [...], powód wniósł równocześnie do Sądu Najwyższego w dniu 17
października 2003 r. zażalenie.

3. Na podstawie art. 200 w związku z art. 39319 oraz art. 391 § 1 k.p.c., a także
art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1803), przekazać Sądo-
wi Apelacyjnemu w Warszawie do rozpoznania zażalenia strony powodowej P. SA w
W. na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z dnia 8 października 2003 r. [...].
========================================