Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 18 kwietnia 1996 r.
I PZP 6/96

Krajowa Sekcja Pożarnictwa NSZZ "Solidarność" jako struktura branżowa
tego związku zawodowego nie jest uprawniona do przedstawiania Sądowi
Najwyższemu zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości (art. 22 ust. 2
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze
zm.).

Przewodniczący SSN: Prezes Jan Wasilewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Adam Józefowicz, Andrzej Kijowski, Jerzy Kuźniar, Stefania
Szymańska, Maria Tyszel,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 kwietnia
1996 r. wniosku Zarządu Krajowego Związku Zawodowego Strażaków "Florian" i
Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" Krajowej Sekcji
Pożarnictwa skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpoz-
nania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na nastę-
pujące zagadnienie prawne:

Czy art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.
U. Nr 55, poz. 234) ma zastosowanie w wypadku zaistnienia okoliczności o których
mowa w art. 43 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży
Pożarnej (Dz. U. Nr 88, poz. 400 z późniejszymi zmianami) ?

p o s t a n o w i ł:

odmówić podjęcia uchwały


U z a s a d n i e n i e

Zarząd Krajowy Związku Zawodowego Strażaków "Florian" i Niezależny Sa-
morządny Związek Zawodowy "Solidarność" - Krajowa Sekcja Pożarnictwa z powoła-
niem się na art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.
U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) złożyły wniosek o wyjaśnienie następującego zagadnienia
prawnego: "czy art. 32 ustawy o związkach zawodowych ma zastosowanie w wypadku
zaistnienia okoliczności o których mowa w art. 43 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 24
sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 88, poz. 400 ze zm.)?"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 22 ust. 2 powołanej ustawy o związkach zawodowych ogólnokra-
jowa organizacja międzyzwiązkowa, a także ogólnokrajowy związek zawodowy
reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy mają prawo występo-
wania do Sądu Najwyższego z wnioskami o wyjaśnienie przepisów prawa pracy i
ubezpieczeń społecznych budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało
rozbieżności w orzecznictwie.
Wykładnia występującego w tym przepisie pojęcia "ogólnokrajowy związek
zawodowy reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy" była już
przedmiotem wielokrotnych wypowiedzi Sądu Najwyższego.
W postanowieniu składu siedmiu sędziów z dnia 9 września 1994 r., I PZP 38/94
(OSNAPiUS 1995 nr 6 poz. 73) Sąd Najwyższy stwierdził, że ogólnokrajowy związek
zawodowy reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy, w rozumieniu
art. 22 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oznacza ogólnokrajowy
związek zawodowy, który posiada swoje struktury organizacyjne w więcej niż połowie
zakładów pracy w Polsce. Sąd Najwyższy uznał, że z art. 22 ust. 2 w zw. z ust. 1
ustawy o związkach zawodowych wynika wniosek, że prawo występowania do Sądu
Najwyższego z wnioskami o wyjaśnienie przepisów przysługuje tylko niektórym
organizacjom związkowym, przy czym gdy chodzi o ogólnokrajowy związek zawodowy,
musi on spełniać jeszcze jeden warunek, tzn. być "reprezentatywny dla pracowników
większości zakładów pracy". Ograniczenie w ustawie o związkach zawodowych liczby
podmiotów uprawnionych do występowania z wnioskami o wyjaśnienie przepisów
prawnych odpowiada ogólnemu założeniu, że tylko niektóre z nich mogą zgłaszać
wnioski o wykładnię prawa, podobnie jak tylko niektóre podmioty mają prawo wnoszenia
rewizji nadzwyczajnych. Wynika to ze szczególnego charakteru wymienionych instytucji
prawnych, sprzeciwiającego się korzystaniu z nich przez wszystkich i bez ograniczeń.
Sąd Najwyższy przyjął, że ogólnokrajowy związek zawodowy musi być
"reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy", co należy łączyć [...] z
przynależnością i liczebnością pracowników oraz z posiadaniem struktur
organizacyjnych w więcej niż połowie (większości) zakładów pracy w Polsce. Podobnie
w postanowieniu z dnia 10 stycznia 1995 r., I PZP 54/94 (OSNAPiUS 1995 nr 7, poz.
85) Sąd Najwyższy uznał, że prawo występowania do Sądu Najwyższego z wnioskami
o wyjaśnienie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 22 ustawy o
związkach zawodowych) nie przysługuje Ogólnopolskiemu Związkowi Zawodowemu
Lekarzy także po nowelizacji Kodeksu pracy dokonanej ustawą z dnia 29 września 1994
r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 113,
poz. 547 ze zm.). Sąd Najwyższy podniósł w uzasadnieniu tego postanowienia, że w
przepisach art. 22 ustawy o związkach zawodowych chodzi o reprezentatywność w
węższym znaczeniu niż określone w art. 7 ust. 2 tej ustawy, odnoszącym się do
reprezentowania przez związki zawodowe interesów swoich członków. Należy więc
przyjąć, że o istnieniu omawianej reprezentatywności decyduje kryterium ilościowe.
Reprezentatywny dla pracowników większości zakładów pracy jest taki ogólnopolski
związek zawodowy, który ma struktury organizacyjne w większości zakładów pracy w
Polsce. Nie ma przy tym znaczenia, ilu pracowników zrzesza on w poszczególnych
zakładach pracy. Ustawa nie przewiduje bowiem kryterium reprezentowania większości
pracowników, lecz pracowników w większości zakładów pracy. Stan prawny również w
tym zakresie nie uległ zmianie w związku z powołaną wyżej nowelizacją Kodeksu pracy.
Według art. 238 § 1 i art. 24117 k.p. w brzmieniu nadanym przez tę ustawę
ogólnokrajowy związek zawodowy (obok federacji i konfederacji) jest jedną z
ponadzakładowych organizacji związkowych, która może być organizacją
reprezentatywną. Zachodzi to wówczas, gdy zrzesza ona co najmniej pięćset tysięcy
pracowników lub co najmniej 10% ogółu pracowników objętych zakresem działania
statutu, nie mniej niż pięć tysięcy pracowników lub największą liczbę pracowników, dla
których ma być zawarty określony układ ponadzakładowy. O istnieniu takiej
reprezentatywności orzeka Sąd Wojewódzki w Warszawie. Jest to jednakże
reprezentatywność, która nadaje tym organizacjom zdolność do zawarcia ponadza-
kładowego układu zbiorowego pracy, a nie do podejmowania czynności określonych w
art. 22 ustawy o związkach zawodowych.
Takie samo rozumowanie leżało u podstaw wykładni przyjętej w orzecznictwie
Sądu Najwyższego, odnośnie do prawa składania rewizji nadzwyczajnych. W uchwale
składu siedmiu sędziów z dnia 14 kwietnia 1993 r., I PZP 7/93 (OSNCP 1993 z. 10 poz.
175, OSP 1994 z. 4 poz. 67 z apr. gl. B. Wagner) przyjęto, że Krajowa Komisja NSZZ
"Solidarność 80" nie jest uprawniona do wnoszenia rewizji nadzwyczajnych w sprawach
z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych. To samo stanowisko wynika z szeregu nie publikowanych
orzeczeń Sądu Najwyższego: np. postanowienia z dnia 6 stycznia 1993 r., I PRN 64/92;
postanowienia z dnia 6 stycznia 1993 r., I PRN 62/92; postanowienia z dnia 6 stycznia
1993 r., I PRN 63/92; postanowienia z dnia 5 maja 1993 r., I PRN 1/93.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela powyższą
wykładnię i jej argumenty. Związek Zawodowy Strażaków "Florian" jest ogólnokrajowym
związkiem zawodowym. Nie posiada on jednak struktur organizacyjnych w większości
zakładów pracy w Polsce, nie spełnia zatem kryterium reprezentatywności z art. 22 ust.
2 ustawy o związkach zawodowych a więc nie jest uprawniony do występowania do
Sądu Najwyższego z wnioskami o wyjaśnienie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w
orzecznictwie.
Wniosek został złożony także przez NSZZ "Solidarność" Krajową Sekcję Po-
żarnictwa i podpisany przez przewodniczącego tej Sekcji. Zgodnie ze statutem NSZZ
"Solidarność" prawo reprezentowania całego związku wobec władz i organów adminis-
tracji państwowej i gospodarczej, a także innych organizacji i instytucji, należy do
zakresu działania Komisji Krajowej, którą na zewnątrz reprezentuje jej przewodniczący
(§ 19 ust. 1 pkt 1 i ust. 3). Struktury krajowe Związku (rodzaj jego struktur branżowych -
§ 29 ust. 1 pkt 3 statutu) poprzez swoje władze stanowią reprezentację wchodzących w
ich skład podstawowych jednostek organizacyjnych Związku, wyłącznie w sprawach
dotyczących danej branży (§ 34 statutu). Tym samym należy uznać, że rozpatrywany
wniosek został sporządzony przez jednostkę organizacyjną (strukturę branżową) NSZZ
"Solidarność" i podpisany przez jej przewodniczącego, działającego w imieniu tej
jednostki organizacyjnej. Nie można uznać, aby wniosek został złożony przez Związek
Zawodowy, gdyż ani jego sekcja krajowa ani jej przewodniczący nie są uprawnieni do
działania w imieniu całego Związku. Nie chodzi więc w tym przypadku jedynie o brak
formalny, sprowadzający się do braku podpisu osoby (organu) uprawnionej do działania
w imieniu określonego podmiotu - ogólnokrajowego związku zawodowego, lecz o
złożenie wniosku o wykładnię przez podmiot nieuprawniony. Zgodnie bowiem z
wyżej cytowaną treścią art. 22 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, uprawnienie
do przedkładania Sądowi Najwyższemu budzących poważne wątpliwości zagadnień
prawnych, przysługuje ogólnokrajowemu związkowi zawodowemu reprezentatywnemu
dla pracowników większości zakładów pracy jako całemu związkowi (w tym przypadku
NSZZ "Solidarność"), a nie jednostce organizacyjnej jego struktury branżowej.
Biorąc to pod rozwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia
20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r., Nr 13, poz.
48) odmówił podjęcia uchwały.

========================================