Tezy
Przewoźnikowi kolejowemu nie przysługuje prawo strony w postępowaniu administracyjnym prowadzonym z wniosku zarządcy infrastrukturą kolejową o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz dodatkowej na podstawie artykułu 33 ust 8 ustawy o transporcie kolejowym. Przewoźnik kolejowy z uwagi na fakt, iż jego prawa i obowiązki związane z korzystaniem z infrastruktury kolejowej kształtuje umowa cywilnoprawna zawarta z zarządcą nie ma również legitymacji procesowej w postępowaniu o stwierdzenie nieważności takiej decyzji.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Wieczorek Sędziowie Sędzia WSA Maria Jagielska (spr.) Asesor WSA Piotr Borowiecki Protokolant Katarzyna Grzelak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 listopada 2007 r. sprawy ze skargi C. S.A. z siedzibą w W. na decyzję Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z dnia [...] czerwca 2007 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego oddala skargę
Uzasadnienie
C. S.A. w W., zwana dalej skarżącą, wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję nr [...] Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (Prezes UTK) z dnia [...] czerwca 2007 r. którą organ utrzymał w mocy swoją poprzednią decyzję z dnia [...] maja 2007 r. o odmowie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji nr [...] Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. w sprawie zatwierdzenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz opłaty dodatkowej, ustalonych przez spółkę P. S.A. za korzystanie przez przewoźników kolejowych z infrastruktury kolejowej.
Do wydania decyzji doszło w następującym stanie faktycznym i prawnym.
Skarżąca pismem z dnia 18 grudnia 2006 r. wystąpiła do Prezesa UTK o stwierdzenie nieważności decyzji tego organu z dnia [...] października 2006 r. w sprawie zatwierdzenia stawek (...). Rozstrzygnięciu zarzuciła:
- rażące naruszenie prawa, w szczególności art. 33 ust. 8 w związku z art. 33 ust. 6, ust. 9 i ust. 9a pkt 2, art. 30 ust. 1 i art. 32 ust. 2, jak też art. 29 ust. 2 i art. 35 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2003 r., Nr 86, poz. 789 ze zm.) - dalej utk.
- naruszenie § 7 ust. 1, § 9 ust. 4 i ust. 5 rozporządzenia Ministra Transportu z dnia 30 maja 2006 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz. U. z 2006 r., Nr 107, poz. 737) - dalej rozporządzenie Ministra Transportu oraz
- art. 5, art. 6. 7 i art. 12 oraz załącznika nr 11 do Dyrektywy 2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw bezpieczeństwa (Dz. U.UE z dnia 15 marca 2001 r.) - dalej Dyrektywa.
Uzasadniając swój interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności decyzji Prezesa UTK skarżąca wskazała, że wynika on bezpośrednio z rażącego naruszenia określonych, a wyszczególnionych wyżej przepisów prawa materialnego; pozostają one w bezpośrednim związku z interesem prawnym skarżącej. Stwierdziła, iż jako licencjonowany przewoźnik kolejowy wykonujący na podstawie licencji przewozy kolejowe towarów, jest czynnie legitymowana do złożenia wniosku. Z racji wykonywanej działalności skarżąca zmuszona jest do korzystania z infrastruktury kolejowej udostępnianej przez P. S.A. którego monopolistyczna pozycja nie pozwala na wybór innego zarządcy infrastruktury kolejowej. Interes prawny skarżącej wynika przede wszystkim z art. 33 ust. 8 w związku z art. 33 ust. 2, ust. 6, ust. 9 i ust. 9a pkt 2 utk. Wskazane przepisy pełnią bowiem funkcję gwarancyjną dla przewoźników kolejowych korzystających z infrastruktury kolejowej, zapewniając, iż opłaty za usługi świadczone przez zarządcę infrastruktury będą mogły zostać
zmienione tylko w określonych przez prawo okolicznościach. Terminy przewidziane w art. 33 ust. 9 w związku z art. 32 ust. 2 utk. oraz w § 15 rozporządzenia Ministra Transportu stanowią gwarancję dla przewoźnika, że będzie on mógł dostosować rozmiar i zakres prowadzonej działalności do opłat pobieranych przez P. S.A., a rażące naruszenie wskazanych przepisów powoduje, że skarżąca jest całkowicie pozbawiona tych praw i nie może racjonalnie zaplanować swojej działalności i podjąć rzetelnej współpracy z kontrahentami. Interes prawny skarżącej naruszono również poprzez zaakceptowanie przez Prezesa UTK rażąco wygórowanych stawek rezerwacyjnych (art. 12 Dyrektywy) i naruszenia zasady równego traktowania wszystkich licencjonowanych przewoźników kolejowych wynikającej z art. 29 ust. 2 utk. Wreszcie interes prawny skarżącej naruszony został przez pominięcie przez Prezesa UTK zasad wynikających z § 7 ust. 1 i § 9 ust. 4 i ust. 5 rozporządzenia Ministra Transportu tj. obciążania przewoźników opłatami według rzeczywistej
ilości przewiezionej masy towaru, a nie według ilości zaplanowanej oraz według prędkości maksymalnej, a nie rzeczywistej. Te same zarzuty dotyczą naruszenia art. 5 i art. 7 Dyrektywy oraz załącznika nr 11 do tego aktu.
Wreszcie skarżąca dodała, że nawet gdyby nie posiadała interesu prawnego w żądaniu wszczęcia postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Prezesa UTK o zatwierdzeniu stawek (...), decyzja o wszczęciu takiego postępowania powinna być wydana z urzędu, za czym przemawiają tezy wyroków NSA z dnia 8 listopada 1995 r. (sygn. akt III SA182/95, ONSA 1996/4/167) oraz z dnia 19 marca 1997 r. (sygn. akt III S.A. 1802/95 niepublik.), zgodnie z którymi odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji na podstawie art. 157 § 3 Kpa. ma miejsce wtedy, gdy wniosła je strona nie mająca zdolności do czynności prawnych, a w przekonaniu organu nie ma podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu.
Decyzją nr [...] z dnia [...] maja 2007 r. na podstawie art. 104 i art. 157 § 3 Kpa. Prezes UTK odmówił wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. w sprawie z sprawie zatwierdzenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz opłaty dodatkowej z wniosku skarżącej. Jak podał organ w uzasadnieniu, wszczęcie postępowania było uzależnione od uprzedniego rozstrzygnięcia przez sądy - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie (SOKiK) i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (WSA) - w toczących się postępowaniach, czy w sprawie zachodzą przesłanki warunkujące jego dopuszczalność. W stosunku do decyzji, której stwierdzenia nieważności domaga się skarżąca, wniesione zostało przez Z. odwołanie do SOKiK oraz skarga do WSA w Warszawie. WSA postanowieniem z dnia 5 marca 2007 r. odrzucił skargę jako niedopuszczalną (sygn. akt VI SA/Wa 2171/06), zaś SOKiK w dniu 26 lutego 2007 r. wydał postanowienie o odrzuceniu odwołania z uwagi na brak po stronie
składającego odwołanie interesu prawnego. Organ, powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych, stwierdził iż interes prawny, którego istnienie warunkuje przyznanie osobie przymiotu strony w pokreślonej sprawie musi bezpośrednio dotyczyć sfery prawnej podmiotu. W przedmiotowej sprawie podmiotem, którego tyczy bezpośrednio decyzja o zatwierdzeniu stawek (...) za dostęp do infrastruktury kolejowej dla rocznego rozkładu jazdy na sezon 2006/2007 jest wyłącznie P. S.A. Tak więc z uwagi na to, że skarżąca nie jest stroną w rozumieniu art. 28 Kpa. należało odmówić wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r.
W złożonym wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, skarżąca zarzuciła:
- naruszenie art. 157 § 2 Kpa. w związku z art. 28 Kpa. przez przyjęcie, że Spółka [...] nie może być stroną postępowania we wnioskowanej sprawie, mimo wskazania źródeł interesu prawnego,
- naruszenie art. 157 § 2 Kpa. przez pominięcie możliwości wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności wskazywanej wyżej decyzji Prezesa UTK, mimo iż skarżąca wskazywała na rażące naruszenie przepisów prawa jakie miały miejsce przy wydaniu decyzji oraz
- naruszenie art. 7 i art. 77 Kpa. przez pominięcie podjęcia jakichkolwiek kroków w celu wyjaśnienia stanu faktycznego w niniejszej sprawie zarówno co do interesu prawnego skarżącej, jak też wszelkich okoliczności merytorycznych przedstawionych we wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji.
W uzasadnieniu wniosku skarżąca, wskazując wyrok NSA z dnia 17 czerwca 2005 r. publikowany w OSK 1534/04, pod poz. LEX nr 190574, podniosła, iż wadliwe jest rozstrzygnięcie odmawiające wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji w sytuacji, gdy wnioskujący wywodzi swój interes prawny. Prezes UTK założył brak interesu prawnego skarżącej, podczas gdy we wniosku o stwierdzenie nieważności uzasadniała ona legitymację w tej sprawie. Przywoływane przez organ wyroki zarówno WSA w Warszawie, jak też SOKiK nie pozwalają na wyciągnięcie jakichkolwiek wniosków, co do postępowania którego wszczęcia domagała się skarżąca spółka i nie jest zrozumiałe dlaczego Prezes UTK uzależniał wynik postępowania od rozstrzygnięć w tych sprawach. Organ nie przeprowadził jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego, które pozwoliłoby na ocenę interesu prawnego skarżącej. Skarżąca ponowiła wszystkie przedstawione we wniosku o stwierdzenie nieważności argumenty przemawiające, w jej ocenie za legitymacją procesową do
złożenia takiego wniosku. Powołując się na wyrok NSA z dnia 19 marca 1997 r. (sygn. akt III S.A. 1802/95) skarżąca stwierdziła, że odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji na podstawie art. 157 § 3 Kpa. ma miejsce wtedy, gdy wniosła je strona niemająca zdolności do czynności prawnych, a w przekonaniu organu nie ma podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu.
Decyzją nr [...] z dnia [...] czerwca 2007 r. Prezes UTK utrzymał w mocy swoją poprzednią decyzję o odmowie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. w sprawie zatwierdzenia stawek (...). Organ wskazał, że skarżąca posiada interes faktyczny, który nie jest wystarczający dla uzyskania statusu strony w postępowaniu administracyjnym. Powołując się na art. 28 Kpa. Prezes UTK wyjaśniał, iż to, czy określonemu podmiotowi będzie służyło prawo strony w postępowaniu, decydować będzie norma prawna, z której dla tego podmiotu będą wynikały określone prawa lub obowiązki. Decyzja, której unieważnienia domaga się skarżąca wydana została w oparciu o art. 33 ust. 7 i ust. 8 w związku z art. 13 ust. 1 pkt 1 i 4 i art. 33 ust. 10 i ust. 11 utk. I dotyczy postępowania związanego z zatwierdzeniem stawek jednostkowych opłaty podstawowej, dodatkowej za dostęp do infrastruktury kolejowej zarządzanej przez P. S.A. i interesu prawnego tego podmiotu. Zatem postępowanie
może toczyć się z udziałem jednej tylko strony - P. S.A. bez udziału podmiotów prowadzących działalność gospodarczą związaną z transportem kolejowym. Tylko temu podmiotowi przysługiwało odwołanie od kwestionowanej decyzji Prezesa do SOKiK.
W złożonej skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skarżąca domagała się uchylenia decyzji nr [...] Prezesa UTK z dnia [...] czerwca 2007 r. zarzucając jej naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy:
- art. 157 § 2 Kpa. w związku z art. 28 Kpa. poprzez przyjęcie, że skarżąca nie może być stroną postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. o zatwierdzeniu stawek (...) ustalonych przez P. S.A. za korzystanie przez przewoźników kolejowych z infrastruktury kolejowej, mimo iż skarżąca, działając jako wnioskodawca, wskazywała na istnienie własnego interesu prawnego we wszczęciu tego postępowania,
- art. 157 § 2 Kpa. poprzez pominięcie możliwości wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności wskazywanej decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. mimo iż skarżąca wskazywała na rażące naruszenie przepisów prawa powstałych przy wydaniu tej decyzji,
- art. 7 i art. 77 Kpa. przez pominięcie jakichkolwiek kroków w celu wyjaśnienia stanu faktycznego tak co do interesu prawnego skarżącej, jak też wszelkich okoliczności merytorycznych przedstawionych we wniosku z dnia 18 grudnia 2006 r. o stwierdzenie nieważności decyzji.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, stwierdzając iż zarzuty skargi nie znajdują uzasadnienia w zebranym materiale dowodowym.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle § 2 powołanego wyżej artykułu, kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Chodzi więc o kontrolę aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywaną pod względem zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania, nie zaś pod względem słuszności.
W myśl art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - dalej p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
Dokonując kontroli sądowej zaskarżonego aktu administracyjnego w sposób wynikający z cytowanych wyżej przepisów, Sąd nie stwierdził naruszenia prawa w stopniu uzasadniającym uchylenie rozstrzygnięcia.
Przedmiotem rozpoznania jest decyzja Prezesa UTK utrzymująca w mocy jego poprzednią decyzję odmawiającą wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. w sprawie zatwierdzenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz opłaty dodatkowej. Decyzję tę Prezes UTK wydał na podstawie art. 33 ust. 7 i ust. 8 w związku z art. 13 ust. 1 pkt 1 i pkt 4 i art. 33 ust. 10 i ust. 11 utk., a jej adresatem była spółka P. S.A. Stwierdzenia nieważności tej decyzji domagała się skarżąca, a organ odmówił wszczęcia postępowania z uwagi na brak po stronie wnioskodawcy przymiotu strony.
Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, jak stanowi art. 157 § 2 Kpa., wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu, a zgodnie z § 3 tego artykułu odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. Postępowanie wszczęte na żądanie strony przebiega w dwóch etapach, z których pierwszy zainicjowany wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji dotyczy wszczęcia postępowania, a drugi rozpoczyna się postanowieniem o wszczęciu postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności określonego aktu. Na etapie pierwszym organ administracji dokonuje wstępnego badania dopuszczalności wniosku, ustalając czy wniosek został złożony przez legitymowany podmiot, czy podmiot ten posiada zdolność do czynności prawnych (przyczyny o charakterze podmiotowym) oraz czy wskazana została podstawa dochodzenia nieważności rozstrzygnięcia lub czy już/jeszcze istnieje akt, którego stwierdzenia nieważności dotyczy wniosek (przyczyny o charakterze przedmiotowym). Brak
któregokolwiek elementu koniecznego do uruchomienia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, prowadzić będzie do zastosowania przepisu art. 157 § 3 kpa. tj. odmowy wszczęcia tego postępowania. Jak wielokrotnie wypowiadał się w swych orzeczeniach NSA odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje wówczas, gdy żądanie zostało wniesione przez podmiot nie będący stroną w sprawie albo gdy wniosła je strona nie mająca zdolności do czynności prawnych (wyrok NSA z dnia 8 listopada 1995 r., III SA 182/95 i wyrok NSA z dnia 19 marca 1997 r. III SA 1802/95).
W rozpatrywanej sprawie postępowanie zostało zakończone na etapie pierwszym - decyzją o odmowie wszczęcia postępowania z uwagi na to, iż organ stwierdził brak koniecznej do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji przesłanki o charakterze podmiotowym, a mianowicie brak interesu prawnego po stronie składającego wniosek (skarżąca w niniejszej sprawie). Skarżąca, podkreślając iż we wniosku wskazywała na swój interes prawny, zarzuciła organowi, że poprzez odmowę wszczęcia postępowania naruszył art. 157 § 2 w związku z art. 28 Kpa.
Zarzut skarżącej nie jest uzasadniony. Przede wszystkim zaskarżona decyzja jest decyzją wydaną na podstawie art. 157 § 3 Kpa. i stanowi wyłącznie załatwienie sprawy z wniosku/żądania skarżącej. Jak już to zostało wyżej powiedziane, przepisy postępowania administracyjnego dopuszczają w fazie wstępnego badania wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji odmowę wszczęcia postępowania z uwagi na brak interesu prawnego po stronie podmiotu zgłaszającego taki wniosek. Możliwość zastosowania przez organ administracji rozwiązania wskazanego w art. 157 § 3 Kpa. uzależniona jest od tego, czy brak interesu prawnego po stronie wnioskodawcy jest niewątpliwy (G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Postępowanie administracyjne ogólne, C.H. Beck, Warszawa 2003 r. str. 832). Innymi słowy gdy kwestia interesu prawnego wnioskodawcy nie jest oczywista, a wymaga wykładni przepisów, m. in. tych, w których wnioskodawca upatruje źródło swojego interesu prawnego - rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nie może zapaść w fazie postępowania
wstępnego, a jedynie merytorycznego. Skarżąca, uzasadniając swój interes prawny, powoływała przepisy, których rażące naruszenie zarzuciła organowi we wniosku o stwierdzenie nieważności aktu dotkniętego tymi wadami. Organ ocenił, iż brak interesu prawnego po stronie skarżącej jest oczywisty i odmówił wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] października 2006 r. o zatwierdzeniu stawek jednostkowych (...). W ocenie Sądu rozumowanie organu jest prawidłowe. Pozycja prawna skarżącej - przewoźnika kolejowego - została ukształtowana przez przepisy ustawy o transporcie kolejowym. Stosownie do art. 4 pkt 9 utk. przewoźnikiem kolejowym jest przedsiębiorca, który na podstawie licencji wykonuje przewozy kolejowe (...). Stosownie do art. 43 ust.5 cyt. ustawy licencja nie uprawnia przedsiębiorcy do dostępu do infrastruktury kolejowej. Procedurę udostępnienia infrastruktury kolejowej reguluje art. 29 utk., a samo udostępnianie infrastruktury kolejowej polega na przydzieleniu przewoźnikowi
kolejowemu trasy pociągu na liniach kolejowych i umożliwienie mu korzystania z niezbędnej infrastruktury kolejowej (art. 29 ust. 1 utk.). Prawo do korzystania z przydzielonych i wyznaczonych w rozkładzie jazdy pociągów tras pociągów przewoźnik kolejowy nabywa po zawarciu umowy z zarządcą (art. 29 ust. 3 utk.), a z tytułu udostępnienia infrastruktury kolejowej jej zarządca pobiera opłaty, o których mowa w art. 33 utk. (art. 29 ust. 4 utk.). Opłaty, o których mowa są więc niezbędnym elementem umowy zawartej na podstawie art. 29 ust. 3 utk. Wysokość opłat, która stanowi sumę opłaty podstawowej i dodatkowej, ustala na podstawie art. 33 ust. 1 utk. zarządca. Oblicza on opłatę podstawową, uwzględniając planowany przebieg pociągów i stawek jednostkowych ustalonych w zależności od kategorii linii kolejowej i rodzaju pociągu. Określone stawki wymagają zatwierdzenia przez Prezesa UTK. W decyzji, której stwierdzenia nieważności domaga się skarżąca, Prezes UTK na podstawie art. 33 ust. 8 w związku z art. 13 ust. 1 utk.
zatwierdził proponowane stawki. Tym samym wprowadzona została podstawa do ewentualnych zmian umów cywilnoprawnych zawartych z przewoźnikami kolejowymi. W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sądu, pełnomocnik skarżącej na rozprawie przed sądem administracyjnym przyznał, iż ceny opłat podstawowych i dodatkowych zawarte są w umowie między P., a przewoźnikiem, dodając że wynikają one z cennika. Również pełnomocnik organu stwierdził, iż nowe stawki powodują zmiany umowy, choć "teoretycznie zarządca ma pewne pole manewru wobec przewoźnika". Oznacza to, w ocenie Sądu, że kwestie, które są przedmiotem rozstrzygnięć pomiędzy zarządcą, a przewoźnikiem na drodze cywilnoprawnej (opłaty za korzystanie z infrastruktury kolejowej) nie mogą być kontestowane przez przewoźnika na drodze administracyjnej poprzez kwestionowanie w jakiejkolwiek formie decyzji regulujących te sprawy. Jak stanowi art. 28 kpa. stroną postępowania jest każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności
organu za względu na swój interes prawny lub obowiązek. Źródło uprawnienia lub obowiązku, o którym mowa w cyt. przepisie znajdować musi się w przepisach prawa materialnego i musi dotyczyć bezpośrednio podmiotu domagającego się czynności organu. Jak stwierdził w postanowieniu z dnia 19 stycznia 1996 r. NSA (S.A./Ł 1843/95 niepublik.) "mieć interes prawny w postępowaniu administracyjnym znaczy to samo, co ustalić przepis prawa powszechnie obowiązującego, na którego podstawie można skutecznie żądać czynności organu z zamiarem zaspokojenia jakiejś potrzeby albo żądać zaniechania lub ograniczenia czynności organu sprzecznych z potrzebami danej osoby. Od tak pojmowanego interesu prawnego należy odróżnić interes faktyczny, to jest sytuację, w której dana osoba jest wprawdzie bezpośrednio zainteresowana rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej, nie może jednak tego zainteresowania poprzeć przepisami prawa powszechnie obowiązującego, mającego stanowić podstawę skierowanego żądania stosownych czynności organu
administracji". W sprawie z rozpatrywanej skargi brak jest przepisu obowiązującego prawa, z którego można by wywodzić interes prawny skarżącej do kwestionowania decyzji wydanej przez Prezesa UTK na wniosek zarządcy. Żaden ze wskazanych przez skarżącą przepisów nie daje jej legitymacji prawnej do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK zatwierdzającej stawki opłat, bowiem przepisy te adresowane są do podmiotu, które ustala opłaty i do podmiotu, który następnie będzie ją zatwierdzał. Decyzja, której stwierdzenia nieważności domaga się skarżąca nie wpływa bezpośrednio na żadne prawa lub obowiązki skarżącej. Jej pozycja jako przewoźnika kolejowego towarów nie zmienia się, a zasady na jakich świadczy swym kontrahentom usługi regulowane są na tej samej zasadzie, na jakiej regulowane są stosunki z zarządcą infrastruktury kolejowej - w oparciu o umowę cywilnoprawną. W badanej sprawie, organ, uznając za oczywisty brak interesu faktycznego po stronie skarżącej, odmówił wszczęcia
postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK zatwierdzającej opłaty za korzystanie z infrastruktury kolejowej. W decyzji zaskarżonej do Sądu przyznał, iż skarżąca legitymuje się interesem faktycznym, lecz ten nie pozwala na uznanie jej za stronę postępowania. Uznanie interesu prawnego skarżącej w rozpatrywanej sprawie byłoby w istocie zatarciem granicy pomiędzy tym interesem, a interesem faktycznym.
Odnosząc się do zarzutów skarżącej, że organ naruszył art. 157 § 2 Kpa. przez pominięcie wszczęcia postępowania z urzędu, trudno zarzut ten uznać za zasadny w tym postępowaniu, bowiem organ rozpatrywał wyłącznie żądanie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji i rozstrzygał w przedmiocie dopuszczalności takiego wniosku. Niemniej należy stwierdzić, iż wskazane przez podmiot, korzystający na zasadzie umownej z infrastruktury kolejowej, rażące naruszenia prawa jakie, jak twierdzi, miały miejsce przy podejmowaniu decyzji, powinny skłonić organ do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności z urzędu choćby w celu zbadania precyzyjnie opisanych zarzutów. Podkreślenia wymaga, że Prezes UTK jako centralny organ administracji rządowej, do którego zadań należy m. in. zatwierdzanie i koordynowanie opłat za korzystanie z przyznanych tras pociągów infrastruktury kolejowej pod względem zgodności z zasadami ustalania tych opłat oraz nadzór nad poprawnością ustalania przez zarządcę opłat podstawowych
za korzystanie z infrastruktury kolejowej oraz dodatkowych (art. 13 pkt 1 i 4 utk.), zobowiązany jest reagować w każdej sytuacji otrzymania czytelnego sygnału o naruszeniach prawa w sprawach mu przypisanych. Takiego działania wymaga konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego i działania na podstawie i w granicach prawa. Jak wypowiedział się w wyroku z dnia 7 kwietnia 1995 r. NSA (sygn. akt IV SAB 88/94 niepublik.) w przypadku, gdy podmiot składający żądanie w trybie art. 61 § 3 Kpa. nie ma przymiotu strony, lecz treść żądania uprawdopodabnia określoną w art. 156 § 1 Kpa. wadliwość konkretnej decyzji administracyjnej, to stosownie do art. 157 § 2 Kpa. postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji powinno zostać wszczęte z urzędu. Dodatkowo, zauważyć trzeba, że nad Prezesem UTK sprawuje nadzór minister właściwy do spraw transportu, do którego podmioty zainteresowane zgodnością z obowiązującym prawem podejmowanych przez Prezesa UTK działań, mogą składać skargi w trybie określonym w
rozdziale 2 działu VIII Kpa.
Reasumując, przewoźnikowi kolejowemu nie przysługuje prawo strony w postępowaniu administracyjnym prowadzonym z wniosku zarządcy infrastrukturą kolejową o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz dodatkowej na podstawie artykułu 33 ust 8 ustawy o transporcie kolejowym. Przewoźnik kolejowy z uwagi na fakt, iż jego prawa i obowiązki związane z korzystaniem z infrastruktury kolejowej kształtuje umowa cywilnoprawna zawarta z zarządcą nie ma również legitymacji procesowej w postępowaniu o stwierdzenie nieważności takiej decyzji.
Odnosząc się do sposobu procedowania organu w sprawie ze złożonego przez skarżącą wniosku, to choć nie było ono doskonałe, pozostaje bez wpływu na wynik sprawy. Jak wynika z akt administracyjnych, ze złożeniem przez skarżącą wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji, uruchomiony został tryb odwoławczy - skargę na wskazaną decyzję złożyło do WSA w Warszawie stowarzyszenie - Z., a Sąd orzeczeniem z dnia 5 marca 2007 r. skargę odrzucił jako nienależącą do właściwości sądu administracyjnego. Ten sam podmiot wniósł od ww. decyzji odwołanie do SOKiK, który postanowieniem z dnia 26 lutego 2007 r. na podstawie art. 47969 § 2 Kpc. odrzucił odwołanie, odmawiając stowarzyszeniu przymiotu strony postępowania i stwierdzając w uzasadnieniu, że postępowanie o zatwierdzenie stawek jednostkowych (...) może toczyć się wyłącznie z udziałem tylko jednej strony - P. S.A. bez udziału podmiotu czy podmiotów prowadzących działalność gospodarczą związaną z transportem kolejowym. Skarżący zarzucał, że organ bezpodstawnie zawieszał
postępowanie prowadzone z wniosku skarżącej, oczekując na wynik spraw prowadzonych z inicjatywy innego podmiotu oraz podnosił, iż wynik tych innych postępowań pozostawał bez wpływu na sprawę przez niego wszczętą. Należy stwierdzić, że zawieszenie postępowania dokonuje się w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie, a z tej drogi kontroli rozstrzygnięcia skarżąca nie skorzystała, toteż kwestionowanie trybu działania organu w tej części na etapie skargi na decyzję o odmowie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa UTK z dnia [...] października 2006 r. jest nie tylko spóźnione ale ewentualny proceduralny błąd organu w tej mierze pozostaje bez wpływu na wynik niniejszej sprawy. Można jednak zauważyć, iż w razie gdyby złożone przez inny podmiot odwołanie od decyzji, którą w drodze stwierdzenia nieważności chciała podważyć skarżąca, zostało uwzględnione przez SOKiK, spowodowałoby to sytuację, w której wniosek skarżącej o stwierdzenie nieważności takiej decyzji musiałby upaść
wskutek niespełnienia przesłanki przedmiotowej tj. braku decyzji, stwierdzenia nieważności której domagała się ona.
Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak w sentencji.