Tezy
Fundacja utworzona na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.) nie jest poprzednim właścicielem (ani jego następcą prawnym) w rozumieniu art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279) nieruchomości, która była własnością fundacji utworzonej na podstawie dekretu z dnia 7 lutego 1919 r. o fundacjach i o zatwierdzeniu darowizn i zapisów (Dz. U. Nr 154, poz. 215), następnie zniesionej na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji (Dz. U. Nr 25, poz. 172).
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/ skargę kasacyjną Fundacji Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie ze skargi tej Fundacji na decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 31 lipca 2001 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji o ustanowieniu użytkowania wieczystego gruntu warszawskiego.
Uzasadnienie
Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. w Warszawie wniosła na podstawie art. 102 par. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1271 ze zm./ skargę kasacyjną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2003 r. I SA 2513/01, którym została oddalona skarga Fundacji na decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 31 lipca 2001 r. stwierdzająca nieważność decyzji Wojewody Warszawskiego i Kierownika Urzędu Rejonowego w Warszawie o przyznaniu Fundacji prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Warszawie przy ul. B. nr 41.
Zaskarżony wyrok został wydany w następujących okolicznościach sprawy: Kierownik Urzędu Rejonowego w Warszawie decyzją z dnia 21 kwietnia 1994 r., na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy /Dz.U. nr 50 poz. 279/, przyznał Fundacji prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Warszawie przy ul. B. nr 44 o powierzchni 2.606,44 m2, i stwierdził, że znajdujący się na tej nieruchomości budynek szkolny pozostaje własnością Fundacji. W uzasadnieniu tej decyzji podniesiono, że wniosek Fundacji o przyznanie prawa użytkowania wieczystego został złożony w terminie /8 kwietnia 1948 r./, jednakże dotychczas nie został rozpatrzony. Korzystanie z gruntu przez Fundację jest zgodne z aktualnie obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego.
Po rozpatrzeniu odwołania Gminy Warszawa - (...) Wojewoda Warszawski decyzją z dnia 6 lutego 1996 r. utrzymał w mocy decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 1994 r., zmieniając ją o tyle tylko, że powierzchnia nieruchomości, do której przyznano Fundacji prawo użytkowania wieczystego, określona została na 2.503 m2, ponieważ część działki została zajęta pod ulice. Organ odwoławczy nie podzielił zarzutów Gminy, że rozstrzygnięcie tej sprawy zależy od wyniku postępowania komunalizacyjnego. W postępowaniu komunalizacyjnym decyzją Wojewody Warszawskiego z dnia 14 maja 1996 r. odmówiono Gminie Warszawa-(...) przyznania prawa własności tej nieruchomości. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia 25 lipca 1996 r., skarga Gminy zaś na decyzję Komisji została oddalona wyrokiem NSA z dnia 29 sierpnia 1997 r. I SA 1426/96.
Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast decyzją z dnia 30 września 1997 r. odmówił wszczęcia, na wniosek Gminy Warszawa-(...), postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji o przyznaniu Fundacji prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości (...). Decyzja ta, po ponownym rozpoznaniu sprawy, została utrzymana w mocy decyzją tego organu z dnia 14 stycznia 1999 r., z uzasadnieniem, że Gmina nie jest stroną, ponieważ nie ma interesu prawnego w tej sprawie. Na skutek skargi Gminy NSA wyrokiem z dnia 26 stycznia 2000 r. I SA 279/99 uchylił decyzje Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 14 stycznia 1999 r. i z dnia 30 września 1997 r., wyrażając ocenę prawną, że Gmina Warszawa-(...) ma przymiot strony w tej sprawie.
Decyzją z dnia 19 kwietnia 2001 r. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast stwierdził nieważność decyzji Wojewody Warszawskiego z dnia 6 lutego 1996 r. oraz utrzymanej przez nią w mocy decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w Warszawie. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że kwestionowane decyzje zostały wydane z rażącym naruszeniem art. 7 ust. 2 powołanego dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Ustalono bowiem, że nieruchomość przy ul. B. nr 44 w Warszawie stanowiła własność Fundacji Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. W dniu 12 kwietnia 1948 r. zarząd Fundacji złożył wniosek o przyznanie Fundacji prawa własności czasowej do tej nieruchomości. Z dniem wejścia w życie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji /Dz.U. nr 25 poz. 172/ fundacje zostały zniesione, a ich majątek został przejęty na własność Państwa. W 1991 r. do rejestru fundacji została wpisana Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. z powołaniem się na akt notarialny o
jej utworzeniu z dnia 18 listopada 1930 r. W tym stanie rzeczy organ nadzoru uznał, że Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. wpisana do rejestru fundacji w 1991 r. nie stała się właścicielem majątku Fundacji Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. zniesionej na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji. Tak więc prawo wieczystego użytkowania gruntu, na podstawie powołanego dekretu z dnia 26 października 1945 r., zostało przyznane osobie, która nie była poprzednim właścicielem nieruchomości i która nie mogła brać udziału w tym postępowaniu, ponieważ nie wykazała interesu prawnego. Decyzję z dnia 19 kwietnia 2001 r., po ponownym rozpoznaniu sprawy na wniosek Fundacji, Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast utrzymał w mocy decyzją z dnia 31 lipca 2001 r.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Fundacja prezentowała stanowisko, że jest tą samą Fundacją, która w dniu 12 kwietnia 1948 r. złożyła wniosek o przyznanie własności czasowej do gruntu zabudowanego przy ul. B. nr 44 w Warszawie. Zdaniem Fundacji, wynika to z postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z dnia 1 sierpnia 1991 r., którym zarządzono wpisanie Fundacji do rejestru fundacji na podstawie aktu notarialnego z dnia 18 listopada 1930 r.
Zaskarżonym wyrokiem Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę Fundacji. W uzasadnieniu wyroku Sąd podzielił pogląd organu nadzoru, że na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji Fundacja istniejąca w 1952 r. została zniesiona, a jej majątek przeszedł z mocy prawa na własność Państwa. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach /Dz.U. 1991 nr 46 poz. 203 ze zm./ stworzyła nowy stan prawny i nie stanowi ona żadnego pomostu między fundacjami zniesionymi dekretem z 1952 r. a fundacjami tworzonymi na nowo, na podstawie ustawy z 1984 r. Skoro skarżąca Fundacja, wpisana do rejestru fundacji w 1991 r. na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, nie może być uznana za kontynuatorkę Fundacji zniesionej na podstawie dekretu z 1952 r., to tym samym trzeba przyjąć, że skarżąca Fundacja nie jest podmiotem, który w 1948 r. złożył wniosek o ustanowienie własności czasowej, i nie mogła być stroną w tej sprawie. W ocenie Sądu organ nadzoru prawidłowo uznał, iż kwestionowane
decyzje Wojewody Warszawskiego i Kierownika Urzędu Rejonowego w Warszawie dotknięte są wadą, o której mowa w art. 156 par. 1 pkt 4 Kpa, ponieważ zostały skierowane do osoby niebędącej stroną, oraz w art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa, ponieważ zostały wydane z rażącym naruszeniem art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r., przez to, że prawo użytkowania wieczystego gruntu przyznano podmiotowi, który nie był poprzednim właścicielem gruntu ani następcą prawnym takiego właściciela.
Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2004 r. III RN 174/03 Sąd Najwyższy umorzył postępowanie z rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku NSA z dnia 20 marca 2003 r. na podstawie art. 102 par. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
W skardze kasacyjnej, nawiązując do zarzutów podniesionych w rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich, Fundacja wskazała jako podstawy kasacyjne naruszenia art. 1 i art. 2 dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji /Dz.U. nr 25 poz. 172/, art. 2 i art. 7 w związku z art. 20 dekretu z dnia 7 lutego 1919 r. o fundacjach i o zatwierdzeniu darowizn i zapisów /Dz.U. nr 154 poz. 215/, art. 7 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy /Dz.U. nr 50 poz. 279/ oraz art. 28 i art. 156 par. 1 pkt 2 i 4 Kpa, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi lub przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie. Zdaniem skarżącej Fundacji, stanowisko organu nadzoru, podzielone przez Sąd w zaskarżonym wyroku, że Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. została zniesiona na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji, jest wadliwe. Nie ma bowiem
żadnego dowodu na to, że minister właściwy ze względu na przedmiot działania Fundacji zatwierdził powstanie Fundacji, a ta czynność była warunkiem uzyskania osobowości prawnej przez fundację utworzoną na podstawie dekretu z dnia 7 lutego 1919 r. o fundacjach i o zatwierdzeniu darowizn i zapisów. Okoliczność ta została pominięta zarówno przez organ nadzoru, jak i Sąd. Skoro zaś Fundacja nie uzyskała osobowości prawnej przed wejściem w życie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji, to Fundacja ta nie mogła być zniesiona na podstawie tego dekretu, a jej majątek nie przeszedł na własność Państwa. Oznacza to, że majątek, który miał przypaść Fundacji, był majątkiem Fundacji w trakcie jej tworzenia, albowiem Fundacja została wprawdzie już powołana aktem notarialnym z dnia 18 listopada 1930 r., ale nie uzyskała jeszcze osobowości prawnej. Ten stan rzeczy trwał do 1991 r., kiedy to Fundacja została zarejestrowana i uzyskała osobowość prawną. Z tego względu, zdaniem skarżącej Fundacji, należy przyjąć,
że wszelkie czynności, w tym złożenie w 1948 r. przez zarząd Fundacji wniosku o ustanowienie własności czasowej do nieruchomości położonej w Warszawie przy ul. B. nr 44, były podejmowane na rzecz Fundacji w fazie jej tworzenia, ze skutecznością prawną dla Fundacji po uzyskaniu przez nią osobowości prawnej w 1991 r. Istnieje zatem ciągłość prawna między utworzeniem Fundacji aktem notarialnym z 1930 r. i złożeniem wniosku o ustanowienie własności czasowej w 1948 r. a zarejestrowaniem skarżącej Fundacji i uzyskaniem przez nią osobowości prawnej w 1991 r. Skarżąca Fundacja więc jest stroną postępowania w sprawie o ustanowienie własności czasowej /prawa użytkowania wieczystego/ do nieruchomości przy ul. B. nr 44 w Warszawie, ponieważ Fundacja ma prawo do odzyskania majątku, w który została wyposażona przez fundatora.
Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając skargę kasacyjną, zważył, co następuje:
Jakkolwiek w skardze kasacyjnej zawarte zostały podstawy kasacyjne wskazujące na naruszenie prawa materialnego, to zasadnicze wywody uzasadniające podstawy kasacyjne sprowadzają się do kwestionowania ustaleń faktycznych będących podstawą rozstrzygnięcia organu nadzoru oraz przyjętych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Zdaniem bowiem wnoszącej skargę kasacyjną Fundacji, błędne jest ustalenie, że na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji została zniesiona Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S., a jej majątek z mocy prawa przeszedł na własność Państwa. Tego rodzaju zarzut Fundacji nie został powiązany ze wskazaniem naruszenia któregokolwiek z przepisów o postępowaniu administracyjnym, powodującego w konsekwencji, że sprawa nie została w pełni wyjaśniona albo że przyjęte ustalenia są niezgodne z dowodami zgromadzonymi w sprawie. W ciągu wielu lat toczącego się postępowania administracyjnego skarżąca Fundacja konsekwentnie prezentowała stanowisko, że powołana na podstawie aktu
notarialnego z dnia 18 listopada 1930 r. Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. istniała i prowadziła działalność do 1949 r. Skarżąca nie twierdziła, iż Fundacja ta nie uzyskała osobowości prawnej na skutek tego, że właściwy minister nie zatwierdził aktu powołującego Fundację, i nie wskazała jakiegokolwiek dowodu na tę okoliczność. Tymczasem materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy administracyjnej nie stwarzał jakichkolwiek podstaw do podważania ustalenia, że Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. uzyskała osobowość prawną i została zniesiona dekretem z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji. To skarżąca powoływała się na zaświadczenie Sądu Rejonowego (...) z dnia 20 października 1993 r. z wykazu hipotecznego księgi wieczystej "Nieruchomość warszawska nr (...)", z którego wynika, że prawo własności tej nieruchomości było wpisane na rzecz Fundacji Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. na podstawie aktu darowizny z dnia 8 maja 1934 r. i decyzji z dnia 25 maja 1934 r. Z dokumentu tego nie można
wyprowadzić innego wniosku niż ten, że skoro Fundacja została wpisana do księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości nr (...) /chodzi o nieruchomość przy ul. B. nr 44 w Warszawie, to Fundacja miała osobowość prawną. Wniosek o ustanowienie wieczystej dzierżawy /własności czasowej/ z dnia 8 kwietnia 1948 r., wniesiony do Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy dnia 12 kwietnia 1948 r., został złożony przez zarząd Fundacji; mowa jest w nim o tym, że to Fundacja jest właścicielem nieruchomości warszawskiej nr (...). Do wniosku zarząd Fundacji dołączył świadectwo Sądu Okręgowego w (...) z dnia 26 stycznia 1948 r. potwierdzające wpis prawa własności na rzecz Fundacji. Wniosek o ustanowienie wieczystej dzierżawy z dnia 8 kwietnia 1948 r. został podpisany w imieniu zarządu Fundacji przez Gustawa P. i Wandę S., a jak wynika z odpisu zaświadczenia Ministerstwa Oświaty z dnia 12 lutego 1947 r., osoby te łącznie były upoważnione do reprezentowania Fundacji, zgodnie z par. 17 statutu Fundacji. W zaświadczeniu tym stwierdza
się ponadto, że Fundacja "rządzi się statutem zeznanym w dniu 18 listopada 1930 r.", znajduje się pod nadzorem Ministerstwa Oświaty i jest czynna. W świetle tych dokumentów nie ma żadnych podstaw podnoszone dopiero w rewizji nadzwyczajnej i skardze kasacyjnej twierdzenie, że Fundacja Gimnazjum Żeńskiego im. W.P.S. w czasie składania wniosku o ustanowienie wieczystej dzierżawy i później aż do 1991 r. była ciągle Fundacją w fazie jej tworzenia, a wobec tego nie mogła być zniesiona z mocy prawa na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji. Tego twierdzenia skarżącej nie może wzmocnić w żadnym stopniu zarzut, że nie ma żadnego dowodu na to, iż akt powołania Fundacji został zatwierdzony przez właściwego ministra, skoro z innych dokumentów wynika, że Fundacja funkcjonowała jako osoba prawna.
W tym stanie rzeczy należy podzielić stanowisko wyrażone w zaskarżonym wyroku, że fundacja utworzona na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach nie jest poprzednim właścicielem /ani jego następcą prawnym/, w rozumieniu art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, nieruchomości, która była własnością fundacji utworzonej na podstawie dekretu z dnia 7 lutego 1919 r. o fundacjach i o zatwierdzeniu darowizn i zapisów, a następnie zniesionej na podstawie dekretu z dnia 24 kwietnia 1952 r. o zniesieniu fundacji.
Oznacza to, że nie mają usprawiedliwionych podstaw zarzuty naruszenia wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa, a wobec tego należało skargę kasacyjną Fundacji oddalić na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.